Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Voorlezingen over de Opvoeding der Jeugd, door J.L. Ewald. Uit het Hoogduitsch vertaald door J. van Wijk, Roelandszoon. Iste Deel. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. In gr. 8vo. 253 Bl.

Zoo menig geschrift van den waardigen ewald is door onze Landgenooten met de hoogste goedkeuring ontvangen, en daaronder ook de zoodanige, waaruit men vooraf berekenen kan, dat een werk van hem, opzettelijk over de Opvoeding, den meesten bijval zal vinden. En hoe vele Op-

[p. 644]

voedingsgeschriften ook reeds onder ons voorhanden zijn, zoo is een Man, die zoo overtuigend tot verstand en hart spreekt, met zijn Opvoedingsboek altijd welkom, en men kan de bijzondere waarde van dit zijn werk uit zijne eigene betuiging genoegzaam afleiden. ‘Ik heb, zegt hij, veel ondervonden. Opvoeding was altijd mijne geliefkoosde bezigheid. Ik heb mij sedert meer dan dertig jaren op alle mogelijke wijzen met de Opvoeding bezig gehouden. Ik heb veel beproefd; veel is mij mislukt, veel gelukt. Theorien hebben mij ingenomen, en ik heb dezelve laten varen, omdat zij niet uitvoerbaar waren. Ik heb andere vervaardigd, zamengesteld, doordacht, en gemeend dat dezelve niet mislukken konden, en zij mislukten toch. Hetgeen ik goed bevonden heb, lever ik hier in die orde, welke ik voor een algemeen overzigt noodig geoordeeld heb.’ Zoo hebben wij dan hier niets dan hetgeen voor beproefd, en wel door zulk eenen kenner van het menschelijk en in 't bijzonder van het kinderhart voor beproefd wordt gehouden; en daarenboven is ewald in nadruk Menschenvriend en Christen. Hij schrijft in den hem eigenen wegslependen trant, met de hem eigene warmte voor het ware en goede, en wel over een onderwerp dat hem bijzonder na aan het hart ligt. Hij geeft ons Voorlezingen, gedaan voor eenen beschaafden kring van Ouders en Opvoeders, maar vooral van Vrouwen en Moeders; en wij twijfelen geen oogenblik, of onze Vrouwen en Moeders herinneren zich nog met aandoening zoo menige roerende nuttige les uit zijne vroegere geschriften, en hooren gaarne nu wederom dezen hunnen Vriend; zoodat wij eene breede opgave van den inhoud dezes werks onnoodig rekenen. Hier en daar zal het haar gaan als ons, hoewel dit bij ons toch minder het geval was, dan wel bij andere soortgelijke geschriften, dat men namelijk wel eens eene bedenking over houdt; doorgaans echter stemmen zij voorzeker met hem in, en geene zal haren tijd aan de lezing van dit boek onnuttig besteed kunnen rekenen. Het derde en laatste Deel dezes werks zal ‘het geschrift over den geest der Pestalozzische leerwijze, omgewerkt, en te gelijk ewald's gedachten over verstandelijke (intellectuele) vorming van alle soort bevatten.’ Dit eerste Deel heeft elf Voorlezingen: 1) Wat is Opvoeding, en wat is dus Opvoedkunde? 2) Ontwikkeling van het denkbeeld van Opvoeding en plan dezer Voorlezingen. 3) Over het gewigt der Opvoedingsleer. 4) Tegenwerpingen tegen het gewigt der Opvoeding. 5) Grondregelen, welke voor heerschende vooroordeelen beveiligen. 6) Kennis van het menschelijk, en bijzonder van het kinderlijk ligchaam. 7) Gesteldheid des ligchaams. Omloop van het bloed, zintuigen, leven. 8) Natuurlijke Opvoeding der Kinderen. 9) Over de zorg voor de gezondheid der Kinderen. 10 en 11) Noodige zielkundige opmerkingen aangaande

[p. 645]

den mensch, en bijzonder omtrent het kind. - Tot zoo ver is nu de Schrijver gevorderd; en zijne Lezers verlangen zeker met ons, den waardigen Man nu over den invloed van driften, neigingen en hartstogten, de middelen om dezelve te leiden en tot deugden te vormen, en wat wij al meer in het tweede Deel te gemoet zien, te hooren; terwijl het hoofddoel, gelijk wij dit van zoodanig eenen Man vooraf reeds wisten, Zedelijkheid en Godsdienst is. ‘Een mensch zonder Godsdienst (dit willen wij afschrijven, om tevens eene proeve te geven, hoezeer de bekwame Vertaler voor zijne niet zeer gemakkelijke taak berekend was) ziet slechts op de naaste oorzaken, de naaste gevolgen, het naaste doel. De Zon gaat voor hem slechts op, om voor ons te schijnen, en ons te lichten bij den arbeid, bij onze genietingen en vermaken; zij gaat voor hem onder, om hetzelfde in een ander werelddeel te verrigten. De Lente is voor hem een groot aangelegd koophuis, waardoor menschen en dieren te eten krijgen. Bij den dood zijner geliefde (zoo hij al eene geliefde heeft) ziet hij niets anders dan de gevolgen eener zenuwziekte, eener borst- of long-tering. Men moet zich bezigheden geven, om de dooden zoo spoedig mogelijk te vergeten, dewijl het denken aan dezelve toch niets uitdoet. Was men zelf ziek, dit werd door verkoudheid, verhitting, overlading van de maag, of eene ziektestof, die zich langzaam verzameld heeft, veroorzaakt. Het is voor hem eene scheikundige werking, welke in zijn ligchaam plaats had, hetwelk alles gedaan heeft, wanneer de ziektestof verdwijnt. Menschen zijn oorzaak van al zijne genoegens, en ook van al zijn verdriet. Zijn oog is dierlijk slechts op deze aarde gevestigd; het verheft zich nooit ten hemel, behalve wanneer hij naar eenen vruchtboom wil reiken; echter ook dán niet om den hemel, maar om de vruchten. - Geheel anders is het met den godsdienstigen mensch: elk natuurverschijnsel, elk lotgeval, elke verandering in zijn leven is hem, even als de stem des beminden voor het beminnend wezen. Zij heeft eene diepere, meer geheime beteekenis voor hem, boven de algemeene beteekenis voor allen. Zij is de mystiek van zijne levensleiding, het symbolische in het tooneelspel des levens. De mensch, welke daarop let, die deze geheime beteekenis verstaat en opvolgt, wordt een kweekeling der Voorzienigheid, een kweekeling en lieveling gods. En de opvoeder, die zijne leerlingen daarop opmerkzaam maakt, hun dit heilig orakel van het Goddelijk onderwijs opent, is een Priester, welke de menschen inwijdt in de geheimen der Goddelijke opvoeding. En zoo hoog de hemel verheven is boven de aarde, zoo hoog is ook deze opvoeding verheven boven alle menschelijke, bijzonder boven die van hen, welke van haar niet trachten te leeren.’