Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

[p. 569]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

J.H. Verschuirii - Opuscula in quibus de varlis S. Literarum locis, et argumentis exinde desumtis, critice et libere disseritur. Edidit - J.A. Lotze, &c. Traj. ad Rhen. ex Typ. Wild & Altheer. 1810. 8vo. f. maj. pp. LVI, 462.

De beroemde Hoogleeraar verschuir, het Hoogleeraarambt in de Oostersche Talen, aan de Akademie te Franeker, drieëndertig jaren lang, bekleed hebbende, vond, om gewigtige redenen, goed dezen post in 1797 neder te leggen, en zich op zijn landgoed ter woon te begeven, alwaar hij, zoo als wij uit de door hemzelven, voor de uitgave dezer Opuscula, gereed gemaakte Voorrede zien, zijne stille uren aan de altijd door hem beminde letteroefeningen heeft toegewijd, en ook nog het een en ander voor de drukpers heeft vervaardigd, en wel bijzonder den Commentarius van zijnen Oom venema, over Hosea, Joël, Amos, Jona en Micha, vermeerderd met eenige Aanteekeningen van zijne hand, en voorts deze en gene eigene opstellen, waarbij hij dan ook eene nieuwe uitgave van eenige vroegere, buiten Franeker weinig bekende. Akademische schriften wilde voegen. De genoemde Commentarie van venema is tot hiertoe achtergebleven, omdat men er nog geen drukker voor heeft kunnen vinden. Eene dergelijke over Obadja, met geleerde bijvoegselen van verschuir, is alleen in deze Opuscula geplaatst. Deze werkjes, welke het den Autheur zelven niet heeft mogen gebeuren in het licht te doen verschijnen, aan den Hoogleeraar lotze, door 's mans Zoon, den Burgemeester van Alkmaar, ter hand gesteld zijnde, komen nu met eene Voorrede van dien Heer te voorschijn, waarin hij, eerst verslag gedaan hebbende van den prijs, door hem op deze nagelatene schriften van verschuir gesteld, en van de wijze, op welke dezelve hem, tot vervaardi-

[p. 570]

ging der uitgave, zijn toevertrouwd, eenige levensberigten omtrent dezen waardigen man mededeelt, (waarbij hij de aan hem bewezene hulp van des Hoogleeraars ouden vriend, den verdienstelijken Professor sypkens, en van deszelfs voortreffelijken leerling joannes bakker, dankelijk erkent,) en dan nog deze en gene aanmerkingen, over den inhoud van deze Opuscula, derzelver uiterlijken vorm, en hetgeen hij er bijgevoegd heeft, laat volgen. De bijvoegselen van lotze bestaan in zeer vele onder den tekst geplaatste Aanteekeningen, waarin hij zijne in de daad uitgestrekte belezenheid ten toon spreidt, ook met opzigt tot de Hebreeuwsche Letterkunde, waarvan hij zich geene geringe kennis toeschrijft, zich van ter zijde beklagende over zekeren Recensent, (wij weten niet, op wien dat ziet,) die had durven zeggen, dat hij van de kritiek des Ouden Verbonds geen werk ter wereld gemaakt heeft. Vooral is door hem veel arbeid besteed, tot afkeuring van de meeste kritische gissingen van venema over het Nieuwe Testament, waarbij wel eens deze vraag bij ons oprees: waartoe dan dezelve, als iets zoo uitgelezens, ter drukperse bezorgd, daar ook de meeste derzelven reeds genoeg bekend waren?

Van verschuir zelven verschijnen in dezen bundel de navolgende stukken:

1. Eene Verhandeling, over Genes. XIV: 18-20., waarin de Schrijver, na het geschiedverhaal uitgelegd te hebben, eenige berigten omtrent den Godsdienst van Melchizedek, en diens onderhoorigen, mededeelt.

2. Eene Verhandeling, over den inhoud van het boek van Jonas, en deszelfs geschiedkundige waarheid, met een Aanhangsel, waarin uit de aanhaling der geschiedenis van Jonas, in het Nieuwe Testament, de waarheid derzelve nader bevestigd, en tegen eenige nieuwere uitleggingen verdedigd wordt.

3. Eene Oratie, over de voorzeggingen, die de Hebreeuwsche Profeten, door goddelijke ingeving en aanblazing, voortgebragt hebben.

4. Eene dergelijke, over het nadeel, dat uit eene verkeerde toepassing van de Oude Huishouding op het Christendom en de Christelijke Kerk ontstaan is.

5. Eene Verhandeling, over den oorsprong en de oorzaken van de dwaze zucht en ijver voor de afgoderij, allermeest bij de Israëliten.

Daarop volgen Akademische Voorlezingen van venema

[p. 571]

over Obadja, met eenige bijgevoegde aanteekeningen van verschuir. Dan weder aanmerkingen van den laatstgenoemden, over eenige plaatsen van Hosea, Joël en Amos, en nog eene herdrukte Verhandeling, over uitgezochte Bijbelplaatsen: Gen. XX:16. Exod. IV:24-27. 1 Sam. III:13. IV:13. Alles wordt besloten met de kritische gissingen van venema over het Nieuwe Testament, waarbij ook verschuir zijne geleerde aanmerkingen gevoegd heeft.

Om dit alles, met vereischte naauwkeurigheid, in het licht te doen verschijnen, zegt ons lotze, na eerst de aan hem betoonde diensten, zoo door zijnen Ambtgenoot wassenbergh, als door den Heer bakker, die van p. 358 af de proeven heeft nagezien, geroemd te hebben, dat hij ook zelf over alles het oog gehad heeft; hoewel hij zich beklaagt, dat nog velerlei drukfeilen zijn overgebleven, waarvan hij de belangrijkste heeft aangewezen, in ver wachting, dat de overige, die hij van minder belang rekent (leviora,) door den goedgunstigen lezer zelven zullen verbeterd worden. Het is evenwel jammer, dat deze leviora zoo talrijk, en vele in de daad van dien aard zijn, dat het werk van den voortreffelijken verschuir, wiens andere, te voren door hemzelven uitgegevene, schriften er geheel anders uitzien, daardoor, zoo geheel ontsierd, te voorschijn komt. De meeste slordigheid vertoont zich evenwel in de bijgevoegde Aanteekeningen van lotze, en in de voorafgaande Voorrede van dien Hoogleeraar. In de Praefatie, p. XXVII. Deus veneratur. XXXVIII. Urbem migrans. XXXIX. Extiterunt, fuere, constituerat, dedit, est, (voor exstiterint, fuerint, constituerit, dederit, sit.) In de noot, bona facto. XL. stabat (voor staret.) XLIII. lectori (voor lectore.) XLIX. edendo (voor edendum.) In de Annott. p. 58. alium (voor aliud.) 75,76. paraboli. 130. vaticinio ipsa. 133. suspicari passive. 361. putas (voor putes.) 401. dominare. 402. aderat (voor adesset.) 411. anhabebit (voor habiturus sit.) - Alicui offendat. - ut tradit. - quo reddit. 414. hortetur, sic animatos esse. 428. quod facili effugi poterat. 435. liberale adverbialiter. Zulke en dergelijke misstellingen, die de Heer lotze wel niet onder de leviora zal rekenen, hadden wij gehoopt, dat niet over 't hoofd zouden gezien zijn in een werk, dat anders zoo vele blijken draagt van te koste gelegde moeite en vlijt.