Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Menschen. Uit de Papieren van de bruine Soubise. Naar het Hoogduitsch. Leeuwarden, bij de Wed. J.P. de Boy. In gr. 8vo. 309 Bl.

Zoo menigmaal door den titel van een boek bedrogen, meenden wij, dat ons dit niet meer gebeuren zou; wij kochten reeds zints lang geen werk meer, enkel op den titel: echter was het nu wederom, maar op eene aangename wijze, ons geval. Wij schoven deze Papieren enkel op den titel ter zijde; wat kon het zijn, dat men aan den man zocht te helpen door dit uithangbord! maar daar wij eindelijk het boek moesten inzien, vonden wij ons, zeer tot ons genoegen, bedrogen en verrast, en wij wenschen, dat de Schrijver en Vertaler nog meer van deze foort, waar dan ook, zullen opsporen, en dit mededeelen aan het publiek. De steller dezer verhalen, die dezelve denkelijk tot zijne uitspanning vervaardigde, blijkt ons te zijn een man van smaak en kunde, een opmerkzaam en oordeelkundig waarnemer van het menschelijk hart, een voortreffelijk schilder van gevallen en karakters, en een vriend van menschengeluk en de deugd. De Voorspelling is een uitmuntend stukje; het bevat de geschiedenis van twee indedaad beminnelijke echtgenooten, gelukkig gehuwd, en voorzien van een, naar hunnen stand, toereikend inkomen. Gelukkig bijaldien zij den verstandigen raad van den waardigen broeder der vrouw hadden opge-

[p. 179]

volgd. ‘Hij kende augusta. Zij was de deugd, de onschuld zelve, maar tevens een onervaren en ligtgeloovig meisje. Hij kende lindhelm. Braaf was hij, doch zwak, ja dikwerf al te zwak. Hij vreesde de besmettelijke lucht der Residentie, de aanstekende zeden van het Hof.’ Hoe stil en genoegelijk het huisgezin leefde, hoe toevallig de echtgenooten in gezelschappen werden ingewikkeld, wat de hrave broeder voorzag en waarschuwde, hoe het ook van het een tot het ander kwam; uitspanning en verstrooijing, vertering boven vermogen, al verder en verder, deels uit verkiezing, deels omdat men niet terug kon; hoe de beste voornemens zoo toevallig vernietigd werden, en hoe het gevolg van dat alles was, ellende en het algeheel verlies van het zoo ligtzinnig verspeeld geluk; dit alles vindt men hier overtuigend en treffend geteekend, en geheel het verhaal heeft zoodanig eene heilzame strekking, dat wij het der lezing en herlezing, en het bedaard nadenken van alle jeugdige echtgenooten, op het ernstigst moeten aanprijzen.

Even zeer, zoo niet sterker nog, roerde ons de geschiedenis van johanna van ostheim. Een nederige en stille geest, die kostelijk is voor God, is, naar de getuigenis van een' Apostel, en naar het gevoel van iederen wijzen, toch wel het beste sieraad der vrouw; en deze johanna bezat dien in eene hooge mate. Haar echtgenoot kende en waardeerde haar, maar niet in hare volle waarde. Lina van lindenhausen, een voortreffelijk meisje, en begaafd met meer schitterende talenten, had eigenlijk toch meer bekoorlijks in zijn oog. Met dat al en hij en lina zijn deugdzaam. Eindelijk toch, toen hij zijne johanna, door eene edelmoedige opoffering buiten voorbeeld, verloren had, opdat hij zijne lina bezitten mogt, toen hij haar daarop wedervond, achtte en bewonderde hij haar niet alleen, maar beminde haar weldra met de vurigste liefde; en toen zij hem kinderen schonk, ‘verkreeg johanna in de oogen van haren dankbaren echtgenoot eene nieuwe waarde. De moederlijke teederheid en zorg, waarmede zij hare dierbare panden opvoedde, verheugden en verrukten hem. Nooit was lina, zelfs in hare schitterendste oogenblikken, hem zoo voorgekomen, als thans johanna, wanneer zij een van hare kinderen aan de borst of op den schoot had. Nooit hadden gleim's of kleist's gezangen van lina's lippen hem zoo betooverd, als de kleine ouderwetsche deuntjes, waarmede johanna hare kindertjes in slaap zong. En toen vervolgens hunne kinderen grooter werden, zoodat zij met hare eigenlijke opvoeding een begin kon maken, en hij zag, hoe zij met eene milde hand hare deugden in die teedere harten zaaide; leerde hij van haar, zonder het te merken, van lieverlede die schoone kunst. Hij werd vader,

[p. 180]

even als zij moeder was, en beiden waren het gelukkigste en beminnenswaardigste paar op aarde.’

Eulalia meinau is het derde verhaal. Droegen de vorigen onze algeheele goedkeuring weg, dit laatste verdient onze bewondering. Bij dezen naam denkt men aanstonds aan kotzebue's Menschenhaat en Berouw, en leest met deelneming eulalia's vroegere geschiedenis. Meesterlijk wordt hier het karakter en de levensloop dezer belangrijke vrouw geteekend. Natuurlijk, voelt men, kon zij op zoodanig eene wijze worden, zoo als wij haar bij kotzebue vinden. Dit verhaal is vol leering en waarschuwing, en het moet den Schrijver oneindig meerdere moeite gekost hebben dan een der vorigen, daar het een door een ander gegeven karakter, en wel een zoo raadselachtig karakter, zoo meesterlijk ontwikkelt en tot in zeer kleine bijzonderheden naspoort.

‘Liefde en liefde en liefde, jaar in jaar uit!’ - Ja, Heer Recensent! wiens Tijdschrift wij juist in handen krijgen, daar wij dit blad voor de pers afgeven; en zoo zal het wel zijn, zoolang de wereld in stand blijft; en verdienstelijk indedaad is ieder Schrijver, die dezen zaligen hartstogt tot de grootste en zuiverste wereldsche vreugde weet te leiden en te wijzigen. ‘Onze vernuften,’ zegt gij, ‘moeten wel zeer verliefd of zeer arm zijn, daar zij eeuwig om dit eenige aspunt draaijen!’ - En echter, met uw verlof, dat vernuft moet wel blind zijn, hetwelk niet doorziet, dat liefde en liefde en liefde, jaar in jaar uit, het eenige aspunt is, waarom zich huisselijk geluk, en alzoo het dierbaarste en zuiverste genot op aarde, wenden kan. - De Lezer verschoone ons; maar wij vonden den aangestipten uitroep van onzen Collega, den Recensent der Recensenten, verbazend vreemd, bij de aankondiging van een werk, dat ook in zijn oog zoo veel lof verdient.