Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

[p. 1]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Compendii Theologiae Christianae Ordo et Argumentum. Pars Theoretica. Ad usum Discipulorum edidit Joannes van Voorst. Lugd. Bat. apud A. et J. Honkoop. 8vo.

Bij zoo vele Zamenstellen van bespiegelende Godgeleerdheid, als er, sedert de Hervorming, door Leeraars en Hoogleeraars, onder Katholieken en Protestanten, in Europa, zijn in het licht gegeven, zoude men welligt twijfelen, of in onze dagen die ontzettende menigte nog behoefde vermeerderd te worden. Wat deswege ook met grond zoude kunnen beweerd worden, is het echter zeker, dat het van de behandeling van zoodanig Zamenstel, hetzij in deszelfs geheel, of bij verkorting, afhangt, om over deszelfs gepastheid of ongepastheid te oordeelen. Hij b.v., die ons thans zoodanig uitvoerig Leerboek wilde geven, waarin, hetgeen reeds duizendmaal gezegd is, op den ouden trant wierd opgewarmd, zonder gebruik te maken van de latere hulpmiddelen, welken de beoefening der geschiedenis en eene gezondere uitlegkunde, ter zuivering der godgeleerdheid, verschaft heeft, en dus zonder opzigt op de behoeften van onze meer verlichte eeuw, zoude, hoe goed ook zijn oogmerk ware, inderdaad gezegd moeten worden, een monniken- of vruchteloos werk te doen. Neen: een Godgeleerd Zamenstel, een Kort Begrip van hetzelve, en vooral dat, welk in dezen tijd tot een Leerboek voor de Akademische Jeugd moet dienen, behoort zich te onderscheiden door het licht, hetgeen, uit de meerdere beoefening van andere vakken van geleerdheid, ook tot deze wetenschap toestraalt. En juist zoodanige voldingende getuigenis mogen wij van het alhier aangekondigde Kort Begrip der Christelijke Godgeleerdheid, ten behoeve der studerende Jeugd, geven. De Hoogl. van voorst toont niet slechts, deze wetenschap zelf door en door te kennen, maar tevens bij uitnemendheid in staat te zijn, om dezelve

[p. 2]

met nut te onderwijzen, naar de behoefte van den tegenwoordigen tijd. De gansche voordragt is beknopt, eenvoudig, duidelijk, met aanvoering van het noodzakelijke, weglating van het overtollige, berisping van het onbewijsbare, doelende niet op het getal, maar op de kracht der bewijzen, en latende voor het onderzoek zoodanige form over, als eene hedendaagsche uitgebreidere kennis met voegzaamheid kan aannemen. Met dat alles wane men niet, dat de Hoogleeraar alhier een verkort Zamenstel aanbiedt, zoodanig als welligt een denkend Christen voor zich zelf zoude verlangen, zonder eenige betrekking tot deze of gene Gezindheid der Kerke: neen; de Hoogleeraar draagt alhier het Zamenstel der heilige waarheden voor, zoodanig als de Hervormde Gemeente dezes Lands begeert, dat het zal geleerd worden aan Jongelingen, die eenmaal in dezelve Gemeente als Leeraren zullen optreden. Zijne voordragt is alhier getrouwelijk regtzinnig, maar zij is vervreemd van dien hoogen en waanwijzen toon, die voormaals pleegde te heerschen; zijne voorstellen worden altijd geschiedmatig toegelicht, zonder verkettering van hen, die van het een of ander begrip verschillen, en de gansche behandeling loopt daarop uit, om aan de leergierige Jeugd eerbied voor de waarheden, maar tevens algemeene menschenliefde in te boezemen, als welke nimmer door verschillende begrips - formen mag of behoort te lijden: en, uit dit oogpunt beschouwd, durft de Recensent aan dit Kort Begrip gerustelijk boven honderd anderen den voorrang geven, hoe zeer hij voor zich zelf, in de behandeling van vele geloofspunten, van hetzelve merkelijk verschilt.

Na eene voorafgaande Inleiding van twee Hoofdstukken, waarin gehandeld wordt over den aard der Godgeleerdheid, in onderscheidinge van Godsdienst, over den natuurlijken en geopenbaarden Godsdienst, over de verdeeling der Godgeleerdheid, over de H. Schriftuur, derzelver echtheid, zuiverheid, geloofwaardigheid, goddelijke ingeving en gezag, verzameling in den gewijden bundel, volkomenheid, duidelijkheid, gebruik, lezing, vertaling en uitlegging, bestaat dit Leerboek uit vijftien Afdeelingen, waarvan de 1ste handelt over Gods bestaan en eigenschappen; de 2de over Gods eenheid en drieëenheid; de 3de over Gods besluit; de 4de over de Schepping; de 5de over Gods voorzienigheid; de 6de over de Engelen; de 7de over de voortreffelijkheid van 's Menschen natuur; de 8ste over den

[p. 3]

eersten noestand des Menschdoms; de 9de over het bederf en de ellende des menschelijken Geslachts; de 10de over Gods beleid in het verbeteren van der Menschen toestand; de 11de over den Persoon en het leven van Jezus; de 12de over de verdiensten van Christus; de 13de over de wijze, om den herstelden gelukstaat te erlangen en te behouden; de 14de over de weldaden van Christus, en de laatste of 15de over de Christelijke Kerk en de heilige Plegtigheden, door Christus ingesteld. - Reeds het overzigt dezer behandeling en van derzelver verband moet een gunstig vermoeden inboezemen wegens des Schrijvers ongemeene bekwaamheid, om ieder leerstuk onder deszelfs bepaalde rubriek te rangschikken, zonder één éénig over het hoofd te zien.

Nog is dit Leerboek verrijkt met eene zeer lezenswaardige Voorrede, waarin de Schrijver zijne manier van behandeling ontvouwt, in onderscheidinge van voorgaande Zamenstellen of Leerboeken, en, met eene edelaardige opregtheid en wijsheid tevens, hulde doet aan de verdiensten der voormalige Leidsche Hoogleeraren, zijne Meesters, aan wier voortreffelijk onderwijs de Hoogl. van voorst, ook in zijnen nu reeds ver gevorderden leeftijd, alhier openlijk, alle regt doet wedervaren.