Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Beveiligings-middel tegen het onheil van den bliksem.

Gelijk ieder Mensch een bijzonder Karakter heeft, dat hem onderscheidt van zijns gelijken, zoo leert de ondervinding, dat ook ieder Jaar, wat het weder betreft, insgelijks een bijzonder Karakter heeft, waardoor dat jaar onderscheiden wordt van alle voorgaande jaren.

[p. 513]

Uit dien hoofde komen mij weêrvoorspellende Tafelen even zoo welgegrond voor, als voorspellingen aangaande het karakter der genen, die in de toekomst staan geboren te worden.

De verloopene Zomer onderscheidt zich duidelijk van andere Zomers, door eene bijzondere geschiktheid der Atmospheer tot Onweders. Geenszins kunnen wij zeggen, dat in dien tijd de warmte zeer onmatig geweest is, of dat de Thermometer een ongemeen hoogen graad van hitte heeft aangewezen: neen; maar bij de minste verhessing van warmte zagen wij, dat zich wolken formeerden, en dat die wolken weldra veranderd werden in Donderbuijen.

Geen wonder derhalve, dat wij dit jaar bij die menigte van Donderbuijen ook van eene menigte van ongelukken gehoord hebben, en dat vele Gebouwen in dezen Zomer door den Bliksem getroffen en afgebrand zijn. - Inzonderheid is dit het lot geweest van vele Boerenwoningen, welke, daar zij in 't begin des jaars nog eene veilige schuilplaats verleenden aan de vreedzame bewoners, nu helaas eene prooi der vlammen geworden en in assche verkeerd zijn.

Het medelijden met eene menigte van ongelukkigen, en de liefde voor de genen, die tot nog toe verschoond gebleven zijn, heeft mij bewogen om door dit Maandwerk eene Waarneming wereldkundig te maken, welke, wanneer dezelve algemeen doorgaat, een redmiddel tegen die droevige ongevallen aan de hand geeft, dat even zoo gemakkelijk als goedkoop is. Weshalve het mij ten hoogste aangenaam zal zijn te vernemen, of deze Waarneming door die van anderen bevestigd, dan of dezelve door de ondervinding wordt tegengesproken. - Doch om ter zake te treden.

Sedert eene reeks van jaren heb ik er mijn werk van gemaakt, om onderzoek te doen naar de ligging der Boerenwoningen, waarin door het Bliksemvuur brand ontstaan was; het zij dat ik die plaatsen zelf in persoon bezocht, of dat ik er, zoo naauwkeurig als mij mogelijk was, onderzoek naar gedaan heb bij anderen. Het resultaat of de uitkomst van alle deze onderzoekingen bestaat hierin, dat de Bliksem, binnen den kring van mijn onderzoek, nergens geslagen is in eenige woning, welke op den afstand van twintig schreden, of minder, gerekend van den voet der woning, omringd was door zoodanige

[p. 514]

Boomen, die in den top hooger waren dan het hoogste gedeelte van het Huis, dat door den Bliksem getroffen was.

Uit deze Waarneming zoude volgen, (bijaldien dezelve bevonden werd algemeen door te gaan) dat hooge Boomen, staande digt bij Gebouwen, van dezelfde uitwerking zijn als Afleiders, die anders boven op dezelven geplaatst worden, volgens de uitvinding van den beroemden franklin, waarvan elk deskundige wel de nuttigheid erkent, maar er geen gebruik van maakt, meestal uit hoofde van derzelver kostbaarheid. - Voorts zoude hieruit volgen, dat het, ter beveiliging van Boeren-woningen voor de toevallen van Onweders, gelijk ook van Schuren en Hooibergen, niet alleen raadzaam zonde zijn, om dezelven, op den afstand van twintig of minder schreden, te omringen door schielijk opwassende Boomen, maar dat het geen redelijk mensch ten kwade zoude kunnen duiden, bijaldien zulks door eene Wet van den Lande bevolen wierd. Alleen behoorde men zich in zulk een geval te wachten, om, gedurende een Onweder, onder zoodanige Boomen niet te gaan huilen, 't welk door de afleiding en daar langslooping van het Bliksemvuur ligt doodelijk zoude kunnen zijn.

Schoon nu wel ieder Boom, mits tot de behoorlijke lengte opgewassen, ter bereiking van dat oogmerk voldoende is, schijnen echter Denneboomen, uit hoofde dat zij puntige bladeren hebben, daartoe het verkieslijkst en het meest geschikt te zijn. - Dat gevoelen rust op de volgende Proef van Dr. franklin, en op de volgende Waarneming van den Hr. wilcke, beide te vinden in priestley's Geschiedenis der Electriciteit, D. II. bl. 70 env.

De Proef van franklin is deze. Hij veronderstelt, in de eerste plaats, dat eene Donderwolk, die ons, wanneer wij dezelve boven ons van de aarde beschouwen, als ééne wolk toeschijnt, eigenlijk bestaat uit eene hoofdwolk, en vervolgens uit eene menigte van kleine wolkjes, die als een keten van de hoofdwolk afdalen en voortloopen, somtijds tot bijna aan de oppervlakte van de aarde, waardoor de Electrieke stof wordt voortgeleid tot op de voorwerpen, het zij Boomen, Gebouwen, Beesten of Menschen, die zich op de aarde bevinden. - Voorts veronderstelt hij, wanneer die keten van wol-

[p. 515]

ken door den wind over puntige ligchamen wordt heengedreven, dat dan die kleine wolkjes, zoo dra ze zich van hun electriek vuur ontlast hebben, zullen worden terug gestoten, en daardoor opklimmen, en zich bij de hoofdwolk opeenpakken. - Die veronderstelling nu bewijst hij door de volgende Proefneming. Men hange, zegt hij, aan het einde des eersten Conductors, staande voor de Schijf der Electriseer-machine, drie losse vlokjes katoen, door dunne draden, van hetzelfde katoen gesponnen, aan elkander gehecht. Wanneer men daarop de Schijf begint om te draaijen, zal men zien, dat deze vlokken zich uitbreiden naar de tafel toe, waarop de toestel staat; doch wanneer men nu onder het laagste vlokje eene punt houdt, zal men ontdekken, dat dit vlokje tot het tweede opklimt, het tweede tot het eerste, en allen te zamen tot den eersten Conductor, alwaar zij zullen blijven, zoo lang men de punt onder hen vasthoudt. - Dit is de Proef van franklin, welke de Liefhebbers der Electriciteit bij onderzoek zullen bevinden overeenkomstig met de waarheid te zijn.

Wat nu, in de tweede plaats, de Waarneming van den Heer wilcke betreft, ons dunkt dat dezelve niet beter kan voorgesteld worden, dan met 's Mans eigene woorden. ‘Na het ontvangen van een Brief van den Heer franklin, waarin hij mij de gemelde Proef had medegedeeld, [de Praef, namelijk, van de katoenen vlokjes aan den Conductor] vond ik zijne veronderstelling, op den 20 Aug. 1758, in de Natuur duidelijk bewaarheid. Op dien dag, eene aanmerkelijke hoogte beklommen hebbende, zag ik van daar, dat eene groote wolk, met eene reeks van dunne wolkjes onder zich, over een Bosch van hooge Dennen werd heengedreven. De kleine wolkjes, zoodra zij boven het Dennebosch gekomen waren, ontdekte ik zeer zigtbaar, werden eerst naar de laagte aangetrokken, maar rezen vervolgens schielijk naar de hoogte, en vereenigden zich aldaar met de groote wolk.’

Deze is de Waarneming van den Heer wilcke; uit hoofde nu van dezelve, en van de gemelde Proefneming van Dr. franklin, schijnt het, dat Denneboomen, in een Onweder, ter beveiliging van Gebouwen, onder alle Boomen de geschiktste zijn; vermits zij, ter oorzake van hunne puntige bladeren, tot behoedmiddelen verstrekken, waardoor de met Bliksem-vuur bezwangerde wolken

[p. 516]

verhinderd worden, daar ter plaatse zich van hun overtollig vuur te ontlasten, en verpligt worden zulks elders te doen, daar de uitbarsting minder schadelijk is.

Deze ééne aanmerking zal ik hier nog bijvoegen, dat ik dikwijls Boomen gezien heb, door den Bliksem getroffen, maar onder die nooit eenige soort van Denne- of Pijnboomen. - Of ook deze Waarneming doorga, is mij onbekend; maar zoo ja, hoe raadzaam zoude het dan niet zijn, alle Gebouwen op het Land te omringen met Denneboomen, en hoe zoude door dit gering en onkostbaar middel jaarlijks veel schade en veel droefheid kunnen voorkomen worden!

ichneutes.