Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

Φιλομαθιαε τα. Εποραδην. α. Miscellaneae Doctrinae Liber Primus. Amstelodami, apud P. den Hengst. 1809. 8vo. pp. XII. 212.

Onder dezen titel van Letterkundig Mengelwerk, achtervolgt de Hoogl. wyttenbach zijn vorig Tijdschrift, onder den naam van Bibliotheca Critica, sedert tweeëndertig jaren, uitgegeven, en thans geëindigd. Ieder letterminnaar zal zich in de voortzetting van dezen arbeid verheugen, die gewisselijk, door des Hoogleeraars erkende verdiensten in dit vak, zeer veel bijdraagt ter stavinge en uitbreidinge der ware geleerdheid, en zal hem alzoo gaarne alle gezondheid en lust toewenschen, om deze taak, te midden van nog vele andere geleerde bemoeijingen, in zijnen reeds ver gevorderden leeftijd, voort te zetten. De verdeeling is dezelfde, als de voorgaande, in Beoordeelingen, bijzondere Bijdragen, en een kort Verslag van merkwaardige Voorvallen en Boeken, die de letterkunde betreffen.

[p. 594]

Het eerste vak der Beoordeeling is bijzonderlijk gerigt ter wederlegginge van den bekenden Latijnschen Brief van den Hoogl, p. van hemert, door ons in No. XI. van ons Tijdschrift opgegeven. Een tweede Druk van den laatstgemelden Brief behelsde een Voorberigt, waarin de Schrijver, nadat hem ter ooren was gekomen, dat de Hoogl. wyttenbach niet zoude antwoorden, denzelven op nieuw uitdaagt tot redding van zijne eer. Deze uitdaging heeft dan ook niet te vergeess gewerkt. De wederlegging bedraagt niet minder dan 155 bladzijden. Haar opschrift voert den Griekschen titel: καθαρειον of middel tot verzoening. In hoe ver dit middel geschikt zij om het gezegde doel te treffen, zal de Lezer welligt uit den inhoud zelf het beste opmaken Het stuk is verdeeld in 29 gesprekken, gelijk aan die, welke in de Bibliotheca Critica Vol. III. Part. IV. tusschen den Hoogleeraar en zijne Vrienden, onder de verdichte namen van Critobulus en Philalethes, voorkomen. Dezelven, ieder afzonderlijk, volgens den ganschen inhoud, te vermelden, laat ons bestek niet toe. De eerste drie dienen, als het ware, ter inleidinge; het 4de handelt over het motto, door van hemert op den rug des titels uit eene Redevoering van Ruhnkenius overgenomen; het 5de over de inleiding van van hemert's Brief; het 6de over het algemeene oordeel wegens van hemert, en deszelfs bemoediging tot antwoorden door de Kantianen; het 7de, na eenen zijdelingschen uitval op de beoordeeling van wyttenbach's geschrift in een ander Maandwerk, een algemeen overzigt van van hemert's Brief; het 8ste eene verdediging van een gezegde wegens Kant, als onkundig in de letteren en de geschiedenis der wijsgeerte; het 9de tot het 18de eene verdediging, dat de opgave van het Kantiaansche stelsel, als uit de schriften van Kant zelf genomen, in de Bibl. Crit. naauwkeuriglijk is geschied; het 19de over de vereering der Kantiaansche wijsgeerte; het 20ste en 21ste over de beoordeeling van wyttenbach's dolingen in den Schouwhurg der Nederlandsche Letterkunde; het 22ste en 23ste, welk laatste getal, bij vergissing, tweemaal gesteld is, over van hemert's Grieksche aanhalingen, beschuldiging tegen wyttenbach wegens ongrieksche uitdrukkingen, en onzuiver latijn; het 24ste over eenige aantijgingen omtrent wyttenbach's vergissingen in de opgave van van hemert's studiën, en des eersten nijd te-

[p. 595]

gen wijlen den Hoogl. Luzac; het 25ste over de beschuldiging van wyttenbach's fouten tegen de versmaat; het 25ste nogmaals, (verkeerdelijk dus gesteld,) over de aanklagt tegen wyttenbach wegens van hemert's vleijerij van den Hoogl. van der Meersch, en het noemen van H. de Bosch; het 26ste over van hemert's onbezonnene uitdaging; de 27ste en 28ste Afdeeling behelst eenen goeden raad aan van hemert, om hem te doen bedaren en te genezen; wordende zulks eerst door Critobulus, bij wijze van gesprek, en daarna door wyttenbach zelf briefsgewijze medegedeeld; het 29ste, eindelijk, behelst het slot ter verontschuldiging en tot afscheid aan den Lezer.

Zoodanig is de inhoud van deze uitvoerige wederlegging. Een ieder, die met wyttenbach's letterkennis bekend is, zal natuurlijkerwijze in deze voordragt al dat vernuft, alle die vinding, al dat boertige, al dat scherpe vermoeden, welk, volkomen in den geest der Ouden, slechts eenigzins tot het oogmerk dienen kan. Ook levert de form van gesprekken, en laatstelijk van eenen brief, eene natuurlijke aanleiding, om elke afzonderlijke aanmerking te doorspekken met het echte Attische zout, dat het verhemelte prikkelt: dan, of de Hoogl. van hemert zich daarmede voldaan zal vinden? of de wederlegging, vooral omtrent het regte verstand en de juiste voordragt van het Kantiaansche stelsel, volkomen zal geoordeeld worden? en bijzonderlijk, of de overal voortgaande scherts als middel ter bevrediging zal dienen? moet de Recensent zeer betwijfelen. Hij verlangt alleenlijk van den Hoogl. van hemert, indien dezelve nogmaals zal schrijven, een bezadigd antwoord, met weglating van alle boerterij, als welke het vernuft, maar geenszins het oordeel bevredigt. Het geleerde Publiek kan, onzes inziens, uit de gedrukte Latijnsche stukken het geschil genoegzaam kennen en beslechten. Voor den Hollandschen Lezer zal welligt eene korte beantwoording, in een of ander Tijdschrift, met des Schrijvers naam voorzien, genoegzaam wezen. Langs dezen weg zoude inderdaad een twist worden geëindigd tusschen een tweetal mannen, ieder in zijnen kring beroemd en verdienstelijk, wier aanhoudende en dikwerf onverzoenlijke veete voor menschheid en letteren niet dan schadelijk moet werken. Beide zullen zij de les van Seneca indachtig zijn: Omne hoc quod vides, quo divina

[p. 596]

atque humana conclusa sunt, unum est: membra sumus corporis magni. Natura nos cognatos edidit, cum ex iisdem et in eadem gigneret. Haec nobis amorem indidit mutuum, et sociabiles nos fecit: illa aequum justumque composuit: ex illius constitutione miserius est nocere, quam laedi. - Magna laus est, si homo mansuetus homini est. Epp. 95.

Onder de Bijdragen behooren een tweetal Grieksche Verhandelingen van den Stoicijnschen musonius, die ten tijde van Nero leesde, over de vrouwelijke Opvoeding, en eene Levensschets van wijlen den beroemden Franschen Geleerden, den Baron de sainte-croix, op den 11den van Lentemaand dezes jaars 1809 te Parijs overleden; waarvan het eerste stuk met verbeterde lezingen verrijkt, het laatste met alle de gewone kunst-eenvoudigheid des volkomenen letterkenners geschreven is.

Het kort Verslag van Boeken en Zaken behelst de opgave en beoordeeling 1) van g.l. mahne Epicrisis Censurarum Bibliothecae Criticae Vol. III. Part. III. 2) van j.th. netscher Disputatio Jurid. Literar. Inaug. de M. Tullii Ciceronis Oratione pro A. Lic. Archia Poëta. 3) berigt wegens den Heidelbergschen Hoogleeraar creuzer, in de plaats van wijlen den Hoogleeraar Luzac, aan Leiden's Hoogeschole beroepen, als die, zijnen post hebbende willen aanvaarden, door verandering van klimaat en zwakheid, naar zijne vorige standplaats is terug gekeerd. 4) van nonni Dionysiacorum Libri 6, uitgegeven door g.h. moser, met eene Voorrede van f. creuzer, Heidelb. 1809 5) van a. mureti Scripta Selecta, curavit c.ph. kayser, met eenen Brief van creuzer aan den Uitgever, Heidelberg. 1809. 6) van j. morell's aan den Hoogl. wyttenbach toegezondene Schriften, waarvan de laatste in de volgende stukken dezer Letterkundige Mengelingen breeder denkt te gewagen, en eindelijk 7) eene herhaalde Aanvrage wegens de Brieven van Ruhnkenius en deszelfs Handschrift van Plutarchus Zedeschriften, en uitnoodiging van alle uitlandsche Geleerden, om zich de Boekerij der Leidsche Hoogeschole ten nutte te maken: alle welke korte voordragten in des Hoogleeraars gewonen trant meesterlijk geschreven zijn.