Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

[p. 355]

Aanspraak van den Bisschop van Palencia aan zijne Geloofsgenooten. Eene gewigtige Bijdrage tot de Geschiedenis van den Spaanschen Revolutie-oorlog; behelzende ook een leerzaam onderrigt, hoe Christelijke Kerkgemeenten en hare Opzieners, bij gevaarlijke en bedroevende Staatsgebeurtenissen, zich behooren te gedragen. Uit de Spaansche taal overgezet, met Historische Aanteekeningen van den Vertaler. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. 1809. In gr. 8vo. 30 Bl.

Deze Aanspraak maakt buiten twijfel een zeer sterk contrast met de woorden en verrigtingen van vele der hoogere en mindere Geestelijkheid in Spanje, waarvan ons van tijd tot tijd het gerucht ter ooren kwam; en de gegrondheid van zoodanig gerucht blijkt ten overvloede uit een en ander gezegde van dezen Bisschop. Het is juist wel niet te vergen van iederen Geestelijken, dat hij op dezelfde wijze en met dezelfde woorden zijne kudde opwekken en vermanen zou, indien hij namelijk niet eveneens denkt als Palencias Bisschop; maar dat hij trachte terug te houden van iederen onwettigen stap, van iedere onberadene en dolzinnige onderneming, waarschuwe tegen haat en wraak en onmenschelijkheid, alles trachte voor te komen, wat de ijsselijkheden doet voortduren en vermenigvuldigt, en, naar de les van het Evangelie, aanzette, om liever ongelijk en schade te lijden, - dit voegde het heilig ambt, en had men van iederen Bisschop, hoe hij dan ook dacht, mogen eischen. Overigens, Geestelijken zijn geene Staatsmannen, en van den Christelijken Leerstoel of voor het Altaar passen geene staatkundige voorstellen. Die Geestelijke verstaat, in ons oog, het best den waren aard zijner verpligtingen, en behartigt het allergetrouwst en met de meeste wijsheid zijn ambt, die, gesteld den eenen dag ware zijne woonplaats in de hand van die, den anderen in de hand van gene, en dat bij de meest mogelijke afwisseling, zichzelven gelijk, zijne kudde regt nuttig, ook in hunne dan plaatshebbende omstandigheden nuttig, ter bevordering van deugd en menschelijkheid toesprak, en uit godsdienstige gronden bij ieder ongeluk wist te troosten.

Indedaad, men oordeelt geheel verkeerd, bijaldien men de Spaansche Geestelijkheid over het algemeen en zonder

[p. 356]

eenige uitzondering als ezelachtig dom en dweepzuchtig afschildert; dit merkt de Vertaler te regt op in het Voorberigt, (en het Stukje, dat thans voor ons ligt, strekt ten bewijze;) en wij voelen met hem, dat het niet onmogelijk is, dat men in onze dagen wel eens bijzondere redenen hebben kan, om deze diepe onkunde en dweepzieke dolzinnigheid in Spanje, als zoo algemeen heerschende, te doen voorkomen; terwijl hij in het bijzonder ook van het Jesuiten-Collegie te Palencia loffelijke melding doet.

De Aanspraak zelve is wél gesteld; wij namen dezelve met groote nieuwsgierigheid in handen, en twijfelen geenszins, of dit is ook bij velen onzer Landgenooten het geval. Zij werd gehouden bij het verrigten van den hoogen Altaardienst, toen men de Fransche troepen in het vorig jaar nu binnen kort ook in Palencia verwachtte; welke stad hen daarop dan ook (waartoe, naar het schijnt, deze Aanspraak wel iets heeft toegebragt) met heuschheid heeft ontvangen. Vooraf verontschuldigt zich de Bisschop, als het ware, over het onderwerp, dat wel niet tot zijn hoofdwerk behoorde; maar buitengewone ziekten, zegt hij, vorderen ook buitengewone geneesmiddelen. Wanneer een medeherder van Christus ziet, dat vele van zijne kudde jammerlijk dolen, dat zij uit veranderde staatsinrigtingen aanleiding nemen, om hunne pligten, als Christenburgers, te veronachtzamen, en zij daarin door oproerige Kerkvoogden, ten koste van hun eeuwig belang, worden voorgegaan, - in zulk een geval mag en moet hij ook politieke zaken tot eenen grond leggen, om die zielen, waarover de lieve heer hem het opzigt gaf, te vermanen, enz. Voorts geeft hij den stand der zaken op, en deelt dan met aandrang en hartelijkheid de volgende 5 vermaningen mede. 1) Zich te onderwerpen aan den wil van God en zijn voorzienig albestuur. (Eene herinnering aan het bestuur van God over alles, en dat alles door Hem tot heil der ware algemeene Apostolische Kerk geregeld wordt.) 2) Zich, door eenen verstandeloozen Godsdienstijver bestuurd, niet te laten verleiden door valsche schrikbeelden of inboezemingen der dweepzucht. 3) Liever hunne belangen, nooden, aangelegenheden en behoeften te bevelen aan onzen heere. 4) Zich verstandig te voegen naar de schikkingen van hun, die over hun in hoogheid gesteld zijn. (Waaronder hij den Franschen Keizer vooral noemt, als staande tot hun land en volk in eene betrek-

[p. 357]

king, die tot gehoorzaamheid en stille onderwerping dwingt; zijnde daarbij groot in magt, in daden, in staatkunde, in vergeven, in beloften. 5) Om zoo veel mogelijk mede te werken, dat, bij de belegering van de stad, geene verdedigingsmiddelen gebruikt, maar de Fransche troepen willig binnengelaten werden.

Ziet daar het beloop van deze gewigtige Bijdrage tot de Geschiedenis van den Spaanschen Revolutie-oorlog, zoo als de titel zegt, waarin men den meer verlichten Roomschgezinden Geestelijken duidelijk genoeg kan opmerken: b.v. ‘Godsdienstijver is prijswaardig; maar als zij (hij) door verkeerde driften en door domme partijdigheid aangevuurd - als zij (hij) door hersenschimmen en redelooze eigenzinnigheid bestuurd wordt, dan is zij (hij) misdadig, en ontaart in eene strafbare dweepzucht. - Eene dweepzucht, die zoo zigtbaar is in de gevoelens en handelingen van allen, die u zoeken wijs te maken, dat aan hun eenige voorname Heiligen verschenen zijn, met de beloften, van de insurgeerende Spanjaarden, in den krijg, overal te zullen vergezellen, en zeker te doen overwinnen. - Dat deze verhalen geenen den minsten grond van waarheid hebben, hiervan worden wij dagelijks zinnelijk overtuigd, daar er reeds zulk een groot aantal der wederspannelingen verstrooid, verslagen of gevangen zijn. - En, al ware dit anders uitgevallen, dan nog zou men voor rede geheel onvatbaar, en in den Katholijken Godsdienst verkeerd onderwezen moeten zijn, om aan soortgelijke vertelsels geloof te geven. - Neen, mijne Geliefden! de Heiligen zijn in den Hemel -’ Regt zoo, eerwaardige Vader! en daar moeten zij ook maar blijven.