Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Zonderlinge uitwerkzels van eene fles, 2144 voeten diep beneden de oppervlakte der zee gedompeld. Door den Heer Péron.

Ik zal verslag doen van een zeer merkwaardig en geheel nieuw verschijnzel, welk ik omtrent het Zeewater heb waargenomen, ter diepte van 2144 voeten, in 't midden der Keerkringen. Aan de zelfde loodlijn, welke mijnen Thermometer vasthieldt, deed ik eene fles van zwart glas binden, met kurk dicht geslooten, met Spaansch wasch verzegeld, alles daarenboven met een stuk gepekt grof linnen nog vaster omwonden. Ik verlangde te weeten, hoedanig de uitwerking van deeze verbaazende drukking des waters op eene zoo groote diepte zijn zoude. De fles wierdt onbeschadigd opgetrokken, doch vol water, ondanks der gemelde behoedmiddelen. Alle de stoppen waren na binnen gedrukt, uitgezonderd het gepekt linnen, door 't welk het water als door een zeef scheen te zijn doorgedrongen. De trap van koude in de diepte deedt zich op het enkel aanraaken van de fles duidelijk onderkennen; dezelve was ongemeen koud, en toen ik ze gedroogd had, wierdt zij welhaast met kleine waterdroppels bedekt, die, in den dampkring hangende of ontbonden, tegen haare bevrozene zijden spoedig verdikt wierden.

Maar zie hier het, in alle opzigten, merkwaardigste verschijnzel. Het water, waarmede de fles gevuld was, hadt zijne gewoone kleur noch doorschijnendheid; het was ondoorschijnend en witagtig; het scheen, even als schuimende Champagnewijn, te werken. Verwonderd over deeze drie zonderlinge omstandigheden, goot ik van dat water in een glas; naa eenige oogenblikken gewerkt te hebben, kreeg het zijne ge-

[p. 458]

woone doorschijnendheid en kleur wederom. Ik proefde 'er van; het was zeer zout: ik goot 'er van op het dek van het schip; het deedt 'er de zelfde uitwerking als een zuur, met water verlengd, op eene kalkagtige zelfstandigheid gegooten. Ik sloot den hals der fles, en schudde het water zeer sterk; wederom geopend zijnde, sprong het water met geweld 'er uit, tot op eenen afstand van twee of drie voeten, met even veel kragts, als het beste bier zoude hebben kunnen doen. Andermaal, en met den zelfden uitslag, herhaalde ik deeze proef; alleenlijk sprong het water minder hevig en niet zoo verre. Ik moet hier aanmerken, dat dit alles in de opene lucht geschiedde, op het dek van ons schip, niet alleen in de tegenwoordigheid van alle de Staf-officieren, maar van al het scheepsvolk. Groot was de verwondering van alle de aanschouwers, zoo wel als de mijne.

Door mij aangaande alle de omstandigheden der bewerkinge naauwkeurig te vergewissen, gelukte het mij evenwel spoedig, om de zoo eenvoudige als voldoende oorzaak van alle deeze zonderlinge onregelmaatigheden te ontdekken. Dus redeneerde ik: mijne fles, toen ik dezelve in de diepte der zee dompelde, was indedaad niet ledig; zij was opgevuld met dampkringslucht, die binnen gehouden wierdt door de linnen stop, welke ik met geweld in den hals gewerkt had. Maar is het niet klaarblijkelijk, dat deeze vertikaale drukking, geoeffend door eene waterkolom van 2144 voeten, de stop na binnen drukkende, de lucht zelve, welke het gepekt linnen nog bevatte, heeft moeten noodzaaken, zich met het water te vereenigen, 't welk, met eene, om zoo te spreeken, onberekenbaare kragt, zich daar in dompelende, op zich zelf tot een hinderpaal tegen den uittogt dier dampkringslucht verstrekte? Het zelfde verschijnzel is hier, als van het door kunst gemaakt Gaz-water, 't welk men thans met de Perspomp vervaardigt. Hier zegepraalt de kunst; in de bespiegeling is zij der proefneemende ondervindinge en der natuure vooruitgeloopen.

Zoodanig is de eenvoudige en gemakkelijke oplossing van een verschijnzel, 't welk in 't eerst geheel buitengewoon scheen te weezen, en egter, mijns bedunkens, onder de meest gewoone regels der Natuur- en Scheikunde valt.