Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Nieuwe Zedelijke Vertellingen, door J.F. Marmontel. Uit het Fransch. Iste Deel. Te Leijden, bij P.H. Trap. In 8vo. 294 Bl.

Voortreflijke Zedelijke Verhalen van eenen waarlijk goeden Schrijver. - 1. Ook de beste vader kan dwalen. Het miskennen van het hart en karakter van zijn zoontje, door de bemoeijingen van eene twede vrouw, die ophield deszelfs moeder te zijn, zodra zij zelve kinderen kreeg, werd eenen braven vader de bron van zwaar en langdurig lijden. Het kind, de vele onverdiende mishandelingen moede, was de wereld ingeraakt, en na den dood der vrouw en hare kinderen ontdekt de man geheel zijn ongelijk en het kwaadaardig bedrog der boze moederlijke liefde. De Voorzienigheid had echter over het kind gewaakt; edel en groot ontdekt zich eindelijk de zoon aan den altijd beminden vader, en maakt hem, en is zelve, volkomen gelukkig.

2. De genoeglijke avond. Een gezelschap van zeer edele menschen bepaalde zich, op zekeren avond, om elkanderen het genoeglijkst oogenblik van hun leven te verhalen, in zo ver zich dit namelijk aan een ieder verhalen liet. Zo erlangen wij agt zeer aandoenlijke, leerzame Vertellingen, die wij met onze Lezers hier niet kunnen doorlopen, maar die ons bij uitnemendheid bevallen, daar 'er onder alle de oogenblikken van vreugde en geluk, die zich het gezelschap thands herinnerde, gene enkele gevonden wordt, die niet de prijs was, of van een deugdzaam gevoel, of van eene bewezene weldaad.

3. De drievoet van helena. In eenen storm op zee beloofde en offerde Helena eenen kleinen gouden Drievoet aan Neptunus; tien jaren daarna werd dezelve opgevischt, en, om eenen twist voor te komen, hield men zich aan de uitspraak van den Delphischen Apollo, die denzelven aan den wijsten aller wijzen toekende. Men zond denzelven dan aan Thales, Solon, Bias, Chilo, Phiso, Cleobulus, en aan Pittacus. Te vergeefs: want ieder van deze was overtuigd, en overtuigde de gelastigden, dat hij ver of na de wijste der wijzen niet was. Eindelijk bragt men het geschenk bij Periander, die alle de Wijzen bijeen riep, en wilde, dat deze de wijsheid zouden beschrijven, en nopens den Drievoet uitspraak doen.

‘Daarop beschreef de een (want ieder sprak, gelijk op zulke gastmaalen de gewoonte is, op zijn beurt) de wijsheid, als

[p. 609]

eene gelijkheid eener onveranderlijke zielsgesteldheid, zo wel in voor- als tegenspoed; de ander, als eene grondige zelfkennis, geschikt om zich zelven beter en gelukkiger te maken; de derde, als eene gematigdheid in die verlangens, welke nimmer de noodzaaklijke behoeften der Natuur te boven gaan; een ander, als eene geschiktheid om het tegenwoordige te regelen, en over het toekomende, na raadgeving van het voorledene, te beschikken; een vijfde, als eene standvastige zielsgesteldheid om de hartstogten te bedwingen; een ander, als een volstrekt gezag der reden over den wil. Bias sloot den kring, en toen de beurt aan hem kwam, om te spreken, zeide hij: “de wijsheid bestaat in dit alles te zamen genomen; waaruit ik besluit, dat de waarlijk wijze geen sterflijk wezen is, maar een God, en zulk een God, als 'er zelden te vinden is. Ik ben dus van oordeel, dat men den gouden Drievoet aan dien God terug zende, die ons denzelven heeft doen aanbieden; want hij is 't, aan wien hij toebehoort.” Dit gevoelen stelde hun allen te vreden, en zij namen daarin genoegen, terwijl de Drievoet van Helena, in den Tempel van Delphis, (Delphi) werd toegeheiligd, om tot eene zitplaats voor de Priesteres van Apollo te strekken.’

4. De les des ongeluks. Eene te grote, ja verkwistende levenswijze, enkel echter ter liefde eener beminlijke echtgenote, die zo iets niet verlangde, maar voor wie hij meende niet genoeg te kunnen doen, had eenen jongen mensch in den grond geholpen; zodat hij, toen, na den dood der echtgenote, de schoonvader den bruidschat terug nam, redloos bedorven was. Hij redde zich door de vlucht; en, bij de grootste werkzaamheid en de hoogstmogelijke spaarzaamheid, gelukte het hem, iets over te winnen, en zo van tijd tot tijd zijne schulden eenigzins af te doen. Zij drukten hem zwaar; en ofschoon hij tegen alle vervolging veilig was, moest hij nog voor 't minst 15 jaren, naar zijne beste vooruitzichten, onder dien zwaren last gebukt gaan. Een stadgenoot van hem ontmoet dezen miskenden, maar door-eerlijken, mensch op zijne reize, en wordt zijn gevolmachtigde. Bij zekere ongezochte gelegenheid verhaalt deze de leerzame geschiedenis aan eenen vriend; een zonderling man. En deze weet alle de agterstallen in het geheim af te doen, is nu alleen zijn schuldeischer, maar biedt hem de hand zijner beminlijke dochter aan, enz.

5. De berg der twee gelieven. Fontenelle zeide eens op een dag, dat hij het middagmaal hield bij Mevrouw D.B. ‘De verkeerde bewijsgronden zijn niet altijd zoo zeer te misprijzen als zij wel voorkomen,’ enz. En ten bewijze daarvan verhaalde hij, hoe men, in het vermoeden dat hij alles

[p. 610]

wist, bij hem eens in zeker gezelschap wijsheid en onderricht gezocht had, eindelijk ook omtrend de onstoflijkheid en onsterflijkheid der ziel. Hij geeft zijne redenering op. ‘Gij hebt ons daar,’ zeide een der voornaamste Burgers van de Stad, ‘eene zeer ingewikkelde en verstandige redevoering gedaan. Maar waarom zich zoo veel moeite gegeeven, om eene zaak te bewijzen, welke in alle landen algemeen bekend is? Weet niet elk een dat de geesten wederom verschijnen? Zo nu die geesten sterslijk waren geweest, zouden zij dan na den dood weder kunnen verschijnen? En zo zij, gelijk het lichaam, dat zij bezielden, niets dan stof zijn’ enz. Fontenelle erkende natuurlijk de volle kracht van dit bewijs, maar opperde eenigen twijfel tegen de daadzaak. Men sloot hem den mond met het verhaal aangaande twee gelieven, die, gelijklijk gestorven en begraven in het zelfde graf, nu reeds jaren lang zich des nagts horen lieten in een nabijgelegen bosch, en welkers schimmen men nu en dan daar zweven zag. Men maakte den twijfelaar oog- en oorgetuige van dit bewijs; en daar hij het leerstuk der onsterflijkheid voor het nuttigste van alle gevoelens en de kostlijkste van alle leerstellingen hield, zo wachtte hij zich wel te zeggen wat hij eigenlijk gezien en gehoord had, maar wilde veel liever in den omtrek van den berg der twee gelieven voor eenen ongelovigen gehouden worden, die aldaar overtuigd werd dat de geesten der afgestorvenen verschijnen. Wij ontkennen geenzins, dat deze laatste Vertelling ons bij uitstek leerzaam was. De Vertaling is redelijk uitgevallen. Het Werkje, dat in het oorspronglijke vier Delen uitmaakt, zal bij ons in drie Deeltjes aslopen, waarvan de spoedige voltoojing beloofd wordt, die wij met verlangen te gemoet zien.