Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

Redevoeringen aan beschaafde menschen, over de heiligste belangen van den geest en het hart, in onze dagen, ter opwekking en bevoordering van eene zedenlijk-godsdienstige neiging. Door F. Ehrenberg, Euangelisch-Gereformeerd Leeraar te Plettenberg in het Graafschap Mark. Iste Deel. Te Amsterdam, bij C. Timmer. In gr. 8vo. 240 bl.

Het is eene bedroevende waarneming, dat Godsdienst en Zedelijkheid steeds ligtzinniger worden behandeld; dat het grondbeginsel, om de hoop op een beter leven als een Godsdienstigen droom, het bovennatuurlijke als een hersenschim van onnoozele dweeperijen, plicht en geloof als enkele belangen van Staatkunde, als menschelijke uitvindingen, die wel over 't geheel weldadig zijn, maar boven welken de zelfdenker zich echter gemaklijk verheft, het geweten als een schrikbeeld der verbeelding, te beschouwen; dat dit verderfelijk grondbeginsel zich steeds openlijker en algemeener aankondigt; dat men verachting van 't geen eens voor heilig gehouden wierd, steeds meer, als een bewijs van verlichting en voortreffelijkheid van geest, bewondert; dat ook bij hun, die aan deze denkwijs hunne toestemming niet geven, het geweld eener verfijnde zinlijkheid, over het gevoel van verhevener waarde, zegepraalt. De achtingwaardige Schrijver van deze Godsdienstige Redevoeringen (dezelfde, zoo wij meenen, die anders onder den naam van g.k. claudius bekend is) vertrouwt, dat een iegelijk, die nog, in deze dingen, de waarborgen eener groote bestemming van den mensch, de steunsels der openlijke welvaart en der huisselijke vergenoegdheid eerbiedigt, zich geroepen en gewettigd moet voe-

[p. 342]

len, om zich tegen dit kwaad te verzetten. Hij zelf doet daartoe, in dit Boek, eene lofwaardige poging. 't Kwam hem voor, dat de openlijke voordracht van Godsdienstige leering, zoo weldadig zij, doelmatig ingericht en verstandig aangewend, ook voor den beschaafden, ter bevordering van Godsdienstige zedelijkheid en eene edele zucht voor het algemeen belang, zijn moest, daartoe echter gewoonlijk minder geschikt is, omdat het tot hiertoe nog altijd volstrekt noodzakelijk blijft, het openbaar onderricht voornamelijk nuttig te maken voor onmondigen, wier kennis steeds verbeterd en vermeerderd moet worden; 't geen de beschaafden niet zoo zeer noodig hebben, die afkeerig zijn, om zich overal te laten vóórdenken, maar zich des te liever tot nieuwe en treffende beschouwingen laten wegsleepen. Dit deed hem besluiten, om eenige Redevoeringen, regtstreeks tot zulke beschaafde lieden gericht, ter ontwikkeling van de voornaamste aangelegenheden voor 't menschelijk verstand en hart, te vervaardigen. Men ziet reeds, uit de beschrijving van den trap van beschaafdheid, die hij in de Voorrede toont te vooronderstellen, en nog meer, uit de geheele wijze van uitvoering van zijn gemaakt ontwerp, dat het getal van hun, die men voor dit Godsdienstig onderricht moet berekend achten, niet zeer groot zijn kan. Zij dienen met de nieuwe Wijsbegeerte ook wel bekend, en in dezelve min of meer ingewijd te zijn, om 'er het regte voordeel uit te trekken.

De behandelde stoffen zijn de volgende: (1) De geest der tijden. (2) De magt van den geest des tijds. (3) De geest van onzen tegenwoordigen tijd. (4) Wie is een beschaafd mensch? (5) Het godlijke in den mensch. (6) De Godsdienst, in derzelver betrekking tot den mensch. (7) Over het Egoismus. (8) De waarheidslust. (9) Wat is waarheid? (10) Over onschuld, natuurlijke en zedelijke goedheid. (11) Over de valschheid. (12) De vrolijkheid in de plichtsvervulling. - Gaarne deelden wij, uit deze of gene Redevoering, iets, tot eene proeve van de wijze van behandeling en uitdrukking, mede. Maar alle voorstellingen van den Schrijver zijn zoo naauw aaneengeschakeld, dat wij, zonder dezelven, of te verminken, of van derzelver gepastheid te berooven, 'er niets van kunnen afnemen. - De Vertaling heeft al te veel van het oorspronkelijk taaleigen overbehouden.