Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1805

[p. 204]

Handboek van een zamenstel der Scheikunde, of beschouwende en beoeffenende Grondbeginzelen deezer Wetenschap. Naar het Fransch van E.J.B. Bouillon la Grange, Hoogleeraar in de Natuur- en Scheikunde te Parijs, vrij en eenigzins verkort gevolgd, door J.S. Swaan, Apothecar. Met Plaaten. Te Rotterdam, bij Cornel en van Baalen, 1804. In gr. 8vo. 374 bl.

Het Scheikundig Handboek van bouillon la grange is een dier Werken over de Scheikunde, die thans, in Frankrijk, veel opgang maaken. Ook is hetzelve voortreffelijk ingericht, en bevat eene naauwkeurige beschrijving der gewigtigste ontdekkingen en bewerkingen, die tot deeze Wetenschap behooren. In Frankrijk heeft dit Werk zo veel aftrek gehad, dat daarvan reeds drie drukken het licht zien; 't geen den Heer swaan bewoogen heeft, daarvan eene vrij sterk verkorte Vertaaling te onderneemen, zodanig, dat het geheele Werk, waarvan thans het eerste Deel het licht ziet, 3 of 400 bladzijden minder zal beloopen, dan zo men het oorsprongelijk stuk woordelijk had vertaald. Men heeft zulks verkoozen, uit vreeze, dat het Werk anderzins te kostbaar zou uitvallen. Dan mogelijk heeft men zich daar mede meer nadeel, dan voordeel, toegebragt. Het Werk van den Franschen Schrijver, hoe voortreffelijk ook, was vooral niet te uitvoerig, om den naam van een Scheikundig Handboek te verdienen; zo dat de verkorting daar van niet weinig van deszelfs waardije beneemt. Wanneer het geheele Werk ten einde is, zal het met een algemeen Register worden beslooten; doch desniettegenstaande zou de Schrijver niet kwaalijk hebben gedaan, met een korten Inhoud van dit Deel voor of achter te plaatzen, en boven de bladzijden, of op den rand, de stoffen te melden, over welke gehandeld wordt, om met een opslag van het oog te kunnen zien, waar men iets zoeken moet.

In dit eerste Deel komen voor, eene korte Geschiedenis der Konst; de nieuwe Maaten en Gewigten; de noodzaakelijkste vereischten eener scheikundige Werkplaats, benevens de daar in noodige Werktuigen; eenige algemeene Bewerkingen en Handgreepen: eindelijk de scheikundige eigenschappen, waar te neemen in de

[p. 205]

lichaamen in 't algemeen, in de warmtestof, in de lucht, in de verbrandbaare lichaamen, in de gebrande of zuure lichaamen, en in de voor zoutwording vatbaare grondstoffen, zuiver en vereenigd met gebrande lichaamen; waarmede dit Deel ten einde loopt.

Zie hier, tot eene proeve van het geheel, de wijze van het afdeelen eener Klok in graaden. ‘Men vult een lange, naauwe kristallen Klok, in de Waterbak van den Luchttoestel, zorgende voor deze bewerking eene vaste plaats te hebben, ten einde het waterpas van het plankje, waar op de Klok rust, steeds hetzelfde blijve: men neemt dan een fles, met eene naauwe opening, die boordevol 6 oncen, 3 wichtjens, 61 grein water bevat, het geen overeenstemt met een omtrek van 10 vierkante duimen: zo men niet juist zodanig eene fles bij der hand heeft, neemt men een grootere, waarin zo veel ondereen gesmolten wasch en hars gegooten wordt, tot zij juist de opgegeevene hoeveelheid water bevatten kan: men doet vervolgens de in deze laatste fles bevatte lucht in de Klok overgaan, die men wil afdeelen, en tekent naauwkeurig de plaats, tot welke het water gedaald is. Men herhaalt dit nog eens, geeft op nieuw een teken, en gaat daar mede voort, tot dat de Klok geheel van water ontledigd is: het is van belang, te zorgen, dat de fles, de Klok, en, zoo veel mogelijk, ook het water der kuip, in denzelfden staat van warmte gehouden worden. Men schrijft vervolgens de van 10 tot 10 duimen op de Klok gemaakte afdeelingen met de punt van een Diamant over.

Men kan, op dezelfde wijze, kristallen buizen, voor de Kwik, afmeeten, en verdeelt die van duim tot duim, en zelfs tot tiende gedeelten van duimen toe: de fles, die tot afmeeting dient, moet juist 8 eneen, 6 wichtjens, 25 greinen Kwik houden, het welk met het gewigt van een vierkante duim overeenstemt.’