Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Bettinelli en Voltaire.

(Uit suard's Melanges de Litterature.)

De Italiaansche Monnik bettinelli, schoon dikwyls door voltaire uitgenoodigd om hem te bezoeken, was altoos beschroomd geweest om aan dit verzoek te voldoen, dewyl hy vreesde voor diens streeken en losse beginzels: doch 'er deedt zich eene omstandigheid op, welke hem overhaalde, dien zonderlingen Man te gaan zien. Zich te Luneville onthoudende, viel, in tegenwoordigheid des Konings van Poolen, het gesprek op voltaire, die zeer onlangs aan dien Koning geschreeven hadt, vermeldende, dat hy vyfhonderd duizend Livres hadt liggen, waar voor hy een Landgoed in Lotharingen wilde koopen, ten einde hy in de nabyheid van marcus aurelius zyne dagen mogt eindigen. Stanislaus verlangde zeer, hem ten zynen Hove te krygen; en, daar hy de Lotharingers hoogst beminde, wilde hy gaarne de vyfhonderd duizend Livres van voltaire by hun besteed zien. ‘Doch,’ voegde stanislaus 'er nevens, ‘ik vertrouw hem niet; ik weet, dat hy, langs deezen weg, in Frankryk zich zoekt te vestigen. Indien hy nogthans op redelyke voorwaarden wil, ik zal hem met genoegen zien.’ Bettinelli ten oogmerk hebbende na Geneve te gaan, verzogt hem de Koning, dat hy, onder den weg, voltaire zou gaan zien, en over den koop van dit Landgoed polsen. De Italiaan gaf zyne toestemming, en geeft de volgende beschryving van die ontmoeting.

Ik vond den Wysgeer, in zyne Gesprekken, juist gelyk hy zich in zyne Schriften vertoont. Het steekelige was steeds op zyne lippen, en straalde hem ten vuurige oogen uit, waarin, zo wel als in zyne redenen, de bevalligheid zich met schalkheid paarde. Hy hadt eene byzondere wyze van zich uit te drukken, even als een byzonderen styl in zyn schryven: zelden sprak hy eenvoudig, of gelyk andere menschen; alles, wat hy voortbragt, hadt iets geestigs of wysgeerigs.

[p. 617]

Toen ik te Delices, voltaire's toenmaalig verblyf, kwam, was hy in zyn' tuin, waar ik by hem ging, en vermeldde, wie ik was. ‘Hoe!’ riep hy uit, ‘een Italiaan, een Jesuit, een bettinelli hier! het is eene te groote eer voor myne hut! Ik ben, gelyk gy ziet, slegts een Boer (dit zeggende, hieldt hy my zyn stok voor, die aan 't eene einde een maatstok en aan 't andere een snoeimes was); het is met dit werktuig, dat ik myne zaaden een voor een plant; myn oogst daarvan is veel overvloediger dan die ik van myne boeken inzamel, schoon ik, in die, zaaije ten beste van het menschdom.’ - Ik gaf hem myn genoegen te verstaan, dat ik hem in een zo goeden staat van gezondheid aantrof, en sterk genoeg om de ruwheden van den Winter te verdraagen. - ‘Ach! gy Italiaanen!’ voerde hy my te gemoete, ‘gy denkt, dat wy, even als de Marmotten, ons zelven 's Winters in de holen moeten opsluiten, maar uwe Alpen zyn voor ons niets meer dan eene fraaije schildery, die schoone voorwerpen in het verschiet oplevert. Hier op de oevers van myn Meir Leman, beschut voor de Noordewinden, benyd ik u uwe Meiren van Como en van Guarda niet. In dit afgezonderd verblyf verbeeld ik catullus op zyn Eiland Sirmio: hy maakte daar zyne schoone verzen; ik hier de myne!’

In 't einde gaf ik hem den Brief van Koning stanislaus over. Ik ontdekte terstond, dat hy het oogmerk van myne komst doorgrond, en iets steekeligs gereed had tegen myne Koninglyke bezending. ‘Och! myn waarde Heer!’ riep hy uit, den Brief in zyne hand houdende, ‘blyf hier by ons; wy ademen hier de lugt der vryheid en der onsterflykheid. Ik heb zeer onlangs een groote som gelds besteed, om een klein Landgoed, hier niet verre af gelegen, (Ferney) te koopen; daar heb ik my voorgesteld myne dagen te eindigen, verre verwyderd van Schurken en Dwingelanden. - Doch laaten wy in huis gaan.’ Deeze weinige woorden van den ouden Dichter deeden my ten vollen begrypen, dat 'er voor my niets te onderhandelen zou vallen, en dat ik my, op eenmaal, van de eere myns Gezantschaps beroofd vond.

Welhaast viel ons gesprek op den Koning van Pruissen. Voltaire hadt eenige nieuw ingekomene berigten van de bedryven diens Konings ontvangen. Hy zeide daar van: ‘Is het mogelyk? Deeze Man geeft my steeds stoffe om my over hem te verbaazen. Het smert my, dat ik ooit met hem oneens geworden ben.’ Hy was gewoon te zeggen, dat de Koning de snelheid vun cesar hadt; doch die betuiging van verwondering eindigde altoos in een' vinnigen steek op cesar. Voltaire hadt een Aap, dien hy luke noemde; een

[p. 618]

naam, dien hy menigmaal aan den Koning van Pruissen gas. Ik betuigde myne verwondering deswegen. ‘Ziet gy dan niet,’ (voegde voltaire my onder een hartig lachen toe) ‘dat hy elk een, die hem naby komt, byt?’