Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Het belangrykste uit John Carvers Reizen door de Binnenlanden van Noord-Amerika; uitgegeven ten dienste der Jeugd, door J.H. Campe. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsterdam, by de Wed. J. Dóll, 1804. In 8vo. 307 bl.

Het vyfde Deel der nutte Verzamelinge van Reizen voor de Jeugd, door den voor die taak overberekenden Heer campe, uit voorgaande aankondigingen reeds bekend, bevat de Reize, die wy boven noemden, ook in haar geheel den Nederduitschen Leezer niet onthouden. Sints Noord-Amerika zynen tegenwoordigen bloei bereikt, en daar door, zoo uit weetlust als door belang, de opmerking van al wat in Europa op beschaafdheid aanspraak maakt gelokt heeft, zyn van dat uitgebreide Waerelddeel menigvuldige berigten verspreid. De Heer carver, een Engelsch Officier, die in den Zevenjaarigen Oorlog, welke in 1763 eindigde, in Noord-Amerika hadt gediend, heeft daar toe het zyne bygedraagen. De Heer campe, overeenkomstig zyn ontwerp, heeft 's Mans uitvoerige Reisbeschryving, nu door uitlatingen, dan door byvoegzels en zedelyke toepassingen, voor dien ouderdom beärbeid en nuttig gemaakt, voor welken hy schreef. In de maand Juny 1766 verliet de Heer carver Boston, en kwam in October 1768 aldaar terug, hebbende, in dien tyd, eenen weg van 7000 Engelsche, of 1400 Duitsche mylen, afgelegd. Van de genoemde Stad liep de reisweg, over een vlek Mischillimackinac, na de zoogenaamde Draagplaats, eene engte, weinig meer dan een half uur gaans breed, tusschen de Vossenrivier en de Uisconsin, twee ontzaglyke stroomen, welke, hier bykans tegen elkander stootende, op een verbaazenden afstand van elkander in de zee vallen. Van daar tot aan den Missi-

[p. 659]

sipptstroom voortreizende, kwam carver by den Waterval St. Anthony, die op eenen asstand van 15 mylen, of drie uuren gaans, zich reeds aan het oog vertoont, 750 voeten breed is, en van eene lynrechte hoogte van over de 30 voeten nederstort, en dit karakteristieks heeft, dat hy, zonder de geringste hindernis van heuvelen, rotzen of klooven aan te treffen, digt by kan genaderd worden. Van het instinkt, of, indien gy wilt, het vernuft der vogelen, verhaalt carver een merkwaardig voorbeeld. Op een kleinen afstand, naamelyk, beneden den Waterval ligt, midden in den stroom, een klein met eiken begroeid eiland, door eene ontzaglyke menigte Arenden in 't bezit genomen. Ieder telg, sterk genoeg om het te draagen, is met een nest bedekt. Omdat geen Indiaan zich in de draaikolken durft waagen, zyn hier de vogels volkomen veilig; vindende voorts aan de visschen van den stroom, en de dieren, die door den Waterval worden verplet, ryklyk voedzel. Een verhaal van de kunstgreepen eenes Indiaanschen Ptiesters, te werk gesteld om een mondgesprek met den Grooten Geest (zoo noemt men hier te Lande het Hoogste Weezen) te houden, ten einde om van denzelven zekere onderrigtingen te bekoomen, beklemt het hart des verlichten Christens van mededogen met de ongelukkige slaaven van het bygeloof. Eene beschryving van het Bovenmeir vervangt dat verhaal; het is een der grootste landmeiren op den aardbodem, meer dan 400 Duitsche mylen in zynen omvang beslaande. Op een der eilanden op dit Meir, wel 100 Engelsche mylen lang en 40 breed, gelooven de Indiaanen dat de Groote Geest woont. Eene menigte stroomen, wel 40 in getal, ontlast zich in dat Meir. Een derzelven, die van den top eenes bergs, wel 600 voeten hoog, nederstort, vertoont zich in de verte, omdat hy zeer smal is, als een wit lint, hangende in de lucht. Forellen, van 12 tot 50 ponden zwaar, behooren tot de bewooners van het Bovenmeir. Vervolgens nog eene groote uitgestrektheid lands doorreisd, en menigerlei Indiaansche Stammen bezogt hebbende, maakt de Heer carver, met zyne wederkomst te Boston, een einde van zyn Reisverhaal, om vervolgens de zeden, gebruiken, godsdienstplegtigheden, leevenswyze en veele andere byzonderheden, de Noord-Amerikaansche Volken betreffende, in afzonderlyke Afdeelingen te beschryven. Diensvolgens ontmoet men hier een berigt wegens de uitwendige gedaante, kleeding en opschik, wooningen en huisraad der Indiaanen; hunne zeden en gemoedsneigingen; hunne tydrekening; regeeringsvorm; gastmaalen; danzen; jagtpartyen; hunne wyze van oorlogvoeren, en voorbeelden van wreedheid in dezelve; hunne wyze van het sluiten van den vrede; hunne spelen; huwelyksplegtigheden; godsdienst; hunne ziekten; wyze, waarop zy hunne dooden begraaven; taal en zinnebeelden; en

[p. 660]

eindelyk eenige merkwaardige Dierensoorten, die in de Binnenlanden van Noord-Amerika gevonden worden.

Boven vermeldden wy, hoe de Heer campe zich ten plan hadt voorgesteld, hier en daar zedelyke aanmerkingen in zyne verkorte verhaalen te vlegten, en deeze daar door tot dies te meer nut te doon gedyen. Eene dier aanmerkingen (want een doorloopend verslag van het Werkje gedoogen de paalen onzes besteks niet) willen wy hier aanvoeren. Verhaald hebbende, hoe de geduchte Ratelslang zich nooit schooner vertoont, dan wanneer zy in woede is gebragt, omdat, alsdan, door een sterken aandrang van vogtigheid tegen de oppervlakte, de kleuren van haare huid leevendiger worden, laat hy 'er op volgen: ‘Deze eigenschap van door toorn schooner te worden is juist het tegendeel van hetgeen de natuur van ons menschelyk ligchaam eigen is; hetzelve wordt daardoor, gelyk ieder weet, ongemeen lelyk en afzigtelyk gemaakt, hoe schoon hetzelve ook anders gevormd is; gelyk omgekeerd het menschlyk aangezigt door geen blanketsel zo veel aangenaamheid en bevalligheid kan erlangen als door de uitdrukking van eene vriendelyke, zagte en welwillende gemoedsneiging; eene aanmerking, die onze Dames uit de groote waereld ontgaan moet zyn, dewyl zy anders vermoedelyk nog meer zorgen zouden, om, in plaats van de roode, witte en blaauwe kleur op haar aangezigt te leggen, zich met de onwederstaanbaare bekoorlykheden eener schoone, zagte en reine ziel te versieren, hetwelk haar oneindig beter staan zou.’ Mogten de jeugdige schoone Leezeressen van campe's nuttig Werkje, behalven den ruimen voorraad, ter verzamelinge van kundigheden voor het verstand, aldaar voorhanden, zulke en soortgelyke aanmerkingen ter regelinge van het hart dienstbaar maaken! Hoe onberekenbaar veel zouden zy dan bydraagen, daar elk thans over de rampzaligheden der tyden klaagt, om, door haaren verzagtenden invloed op de andere helft des menschdoms, die rampzaligheden ponden gewigts van haare zwaarte te doen verliezen!