Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

בוט חקל of de heilzaame Leere; handelende over de Geloofs-stukken en Zedepligten van den Joodschen Godsdienst, enz. Door Abraham Jagel, de Monselice. Alom te bekomen. In 8vo. 112 bl. behalven het Voorwerk van XLVII bl.

Een Joodsch Leerboek; en dat wel in onze Nederlandsche taal. Waarlyk een zeldzaam verschynsel. Het oorspronkelyk Hebreeuwsch Schrift van abraham jagel is reeds voor veele jaaren in 't licht verschenen; 'er zyn verschillende Uitgaven van voorhanden. De Vertaaler, l.h.i. bronveld, die, volgends bericht van den Uitgeever, ook reeds overleden is, meldt in 't Voorbericht, dat, ruim zestig jaaren geleden, een godvruchtig Genootschap te Altona dit boekjen op eigene kosten heeft laaten drukken, ten einde hetzelve om niet aan de armen, onder hunne Gemeente, uit te deelen. Hy had eerst besloten, om het, ten dienste der Hoogduitsche Jooden hier te lande, in het Hoogduitsch vertaald, met Hebreeuwsche letteren uit te geeven, maar is daarna, om het meer algemeen nuttig te maaken, te raade geworden, 'er eene Nederduitsche Uitgave van te bezorgen, waarvan zich de kinderen van hier te lande woonende Portugeesche, Spaansche, Italiaansche, en zelfs ook Hoogduitsche Jooden, en byzonder de genen, die in de Bataafsche Volkplantingen woonen, en

[p. 583]

gemeenelyk de Hoogduitsche taal niet magtig zyn, zouden kunnen bedienen; als ook Vrouwen en Jongedochters, die doorgaands geen Hebreeuwsch verstaan. Leden van andere Godsdienstige gezinten zouden 'er ook veel nut uit kunnen trekken, om over de gronden van den Joodschen Godsdienst regtmaatiger te oordeelen, en inzonderheid van die vry algemeene dwaaling te rug gebragt te worden, volgends welke de Jooden gerekend worden alle belyders van andere Godsdiensten zonder onderscheid te verdoemen, en een bitteren Volkshaat omtrent dezelven te koesteren. Van zoodanige grondstelling is, in dit onderwysboek, schyn noch schaduwe te vinden. De Vertaaler verdedigt zyne Geloofsgenooten tegen deze aantyging opzetlyk, en tracht uit maimonides en andere Joodsche Leeraars, en uit den Talmud zelfs te bewyzen, dat, volgends de Joodsche Leer, alle deugdzaamen uit alle Volken de eeuwige zaligheid kunnen deelachtig worden, en dat de plicht der liefde omtrent alle menschen, wie zy ook zyn, en hoezeer zy ook in Godsdienstbegrippen van de hunnen verschillen, behoort uitgeoefend te worden.

Het Zedekundig deel van dit boekjen bevat eene regelmaatige voorstelling van de voornaamste plichten, die wy omtrent God, ons zelven en onze medemenschen te betrachten hebben. De schepping der wereld uit niet, door Gods alvermogen, maakt, in het leerstellige, den grondslag van alles uit. - De orde des heils wordt gezegd deze te zyn: ‘Wanneer iemand zich geheellyk met een waar geloof op God verlaat, zyne hoop op Hem alleen vestigt, en op zich neemt het juk der Godlyke Wet, welke Moses, op Godlyk bevel, den kinderen Israëls voorstelde, dan zal hy als een gunsteling by God aangenomen worden, en langs dien weg het eeuwige leeven verwerven.’ En ‘'Er is geen zonde, hoe zwaar die ook zy, welke niet vergeeven wordt, door hartelyk en volkomen berouw en zinsverandering.’ - Een der grondartikelen betreft den Messias, dien God eenmaal uit het nageslacht van David zal doen voortkomen, en door wien, met Gods hulpe, de algemeene verlossing van Israël en het welzyn van het gantsche menschelyk geslacht zal bevorderd worden. Ofschoon dit wenschelyk tydstip tot heden vertraaging ontmoet heeft, zoo verwachten de Jooden Hem toch, en mogen aan de beloofde verlossing in

[p. 584]

geenen deele twyfelen. Die vertraaging hindert ondertusschen niemand, om zich te volmaaken, en namaals de eeuwige gelukzaligheid te verwerven, byaldien hy slechts van het kwaade wykt, het goede doet, zyn lust in Gods Wet stelt, en deszelfs geboden onderhoudt, in zoo verre die in hunne ballingschap kunnen volbragt worden. - Om kwaade neigingen tegen te gaan, en volstandig te zyn in de betrachting van Gods geboden, is, volgends dit Leerboek, Gods genade en bystand noodig; en die zal altoos by ons zyn, als wy onze gebeden hartelyk voor Hem uitstorten, en ons toewyden, om de waare deugd en godvruchtigheid oprechtelyk uit te oefenen.

Nieuwmoodsche Jooden, en Joodsche Christenen, zoo als men ze te Berlyn en elders in den schoot der Christelyke Kerke opneemt, zullen zich met dit Geschrift niet wel verëenigen. Wy voor ons hebben ons verblyd over de edelmoedige pooging, om de redelyke en godvruchtige gevoelens, die 'er in heerschen, onder de Joodsche Gemeenten meer in omloop te brengen; terwyl wy ons vleien met de streelende hoope, dat de goede Voorzienigheid, ter zyner tyd, welligt ook door zoodanige hulpmiddelen, den weg zal openen, om de nakomelingschap van Jacob ook met het daarby ontbreekende gantsch betere onderricht van het door hun zoo lang miskende Christendom bekend te doen worden.