Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Mengelwerk in ongebonden en gebonden styl, bevattende Verhandelingen: over de Cultuur der Duinen, - de Belooningen van Verdiensten, en - de Spelling der Nederduitsche Taal; benevens eenige oorspronglyke Dichtstukjes en Overzettingen, door G.C.C. Vatebender. Te Delft, by M. van Grauwenhaan. In gr. 8vo. 140 bl.

Deze klene Bundel bevat, naar ons oordeel, zeer veel goeds, en doet ons naar meerdere en uitvoerige Stukken, van dezelfde hand, belust zyn

1.) In enen Brief aan enen ongenoemden Vriend geeft de Schryver zyne denkbeelden op, over het onderwerp in den tytel gemeld; roemt zeer het Rapport der Duincommissie; en wyst eerst, met weinige woorden, maar overtuigend, aan, dat de ontginning vooral der Duinen beter van wegen het Gouvernement, dan door particuliere Bruikers, kan geschieden; en dat hetzelve alzo alles tot den oogst van volgende jaren behoort voor te bereiden; waarop hy de middelen aan de hand geeft, om dit, zo al niet met voordeel, ten minsten onkostbaar, te bewerkstelligen; terwyl hy, wat de wyze van cultuur betreft, zeer weinig weet te voegen by datgeen, het welk zo uitmuntend, zynes inziens, door gemelde Commissie is voorgesteld. Voords wordt ons hier een Brief medegedeeld, betreffende de onderneming van den Generaal thompson (de Graaf rumford) in het Beijersche, betreffende den aanbouw van woeste gronden door Militairen, met het gewenscht gevolg, en ene mesure geproiecteerd, nopens de lediglopers en bedelaars, waaraan het in de Bataafsche Republiek waarlyk niet ontbreekt; welke mesure wy maar vrezen, dat niet alleen gedurende den Oorlog, (gelyk de Schryver dit nopens het cultiveren der Duinen zelve begrypt,)

[p. 435]

maar nog wel lange jaren daarna, onder de pia desideria blyven zal.

2.) Byzonder beviel ons het twede Stuk in deze Verzameling. Na ons te hebben doen voelen, dat toch maar zeer weinige menschen zo edel en groot zyn, dat zy gene aanmoediging, door beloning, ten goede behoeven, geeft vatebender ons de verschillende wyzen op, om verdiensten te belonen, by vroegere en latere Volken, en geeft ons vele nuttige opmerkingen en wenken by deze aanwyzing; maar toont dan verder het nadeel, dat zodanige beloningen toch altyd toebragten, daar het misbruik steeds indrong, en het goede vernielde; terwyl hy ons het dwaze en nadelige van erflyken adel, erflyke beloningen en waardigheden, vooral zoekt aan te wyzen. Wy geven den Schryver gaarne onzen byval; alleenlyk is ons de volgende aanmerking nog min of meer bedenklyk: in vroegere dagen, by sommige Volken, ontfing een ieder, die voorgaf iets ten nutte van den Staat te willen voordragen, ene beloning, wanneer zyn ontwerp nuttig bevonden werd; maar daarentegen werd de dwaasheid eenes harssenloozen windmaakers in 't openbaar met roeden gestraft: en hy meent dat het voor veelen gelukkig is, dat deze gewoonte noch tot onze tyden, noch tot in ons Waerelddeel is doorgedrongen. Wy zouden toch menen, dat het voor menigeen' nog al gelukkig wezen zou, wanneer het zien der roede hem tot een voorbehoedend middel verstrekte tegen de ellendige ziekte van projectmakery, of dat, wanneer hy aanvanglyk door deze, voor hem en voor hun, die hem aanhoren moeten, zo lastige kwaal, overvallen ware, hy door een slag of wat nog spoedig genezen kon worden. Doch dit in het voorbygaan.

3.) Het verwarde, onzekere en tegenstrydige der Taalregels is ten uitersten hinderlyk; en de derde Verhandeling, die hier voorkomt, is ene poging om dit euvel te verhelpen: wy laten des Schryvers verzekering voor zyne eigene verandwoording, ‘dat, indien één enkel Mensch tyd van leeven, onvermoeidheid, oordeel en geheugen genoeg kon hebben, om alle taalen volkoomen te leeren, onderling te vergelyken, en den oorsprong, de overeenkomsten, afwykingen en overdragten op te merken, die Mensch in staat zou zyn, om alle de taalen tot ééne enkele terug te brengen, en de geheele Babylonische verwarring te doen ophouden.’ Intusschen, hoe zeer wy hier gene Grammatica voor ons hebben, zo vinden wy in de 28 bladzyden, die deze Verhandeling beslaat, ene zeer goede en nagenoeg volledige aanwyzing, met welkers behulp men zuiver schryven kan, en altyd reden zal kunnen geven van de spelling, die men verkiest te volgen. Dit Stukje kan alzo menigen Schryver goede diensten doen.

[p. 436]

4.) Wat de Poëzy betreft, de Dichtstukjes, zo vertaalde als oorspronglyke, zyn negentien in getal, hebben allen waarde, en in het bevallige zachte, vooral, munt vatebender uit.