Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Geneeskundig Magazyn, door A. van Stipriaan Luïscius &c. IIden Deets 3de Stuk. In den Hage, by J.C. Leeuwestyn, 1803. In gr. 8vo. 284 bl.

Dit Stuk van het Geneeskundig Magazyn begint met een gedeelte eener uitvoerige Verhandelinge van den Heer ontyd, welker hoofdoogmerk is de daarstelling eener vergelyking van de betrekkelyke vermogens der Digitalis purpurea en van andere middelen, die, in de verschillende zoorten der Longteering, worden aangepreezen. Deeze Verhandeling zal bestaan uit negen Hoofdstukken, waarvan tot dus verre alleen de drie eerste het licht zien: te weeten, het eerste, over de Longteering in 't algemeen, derzelver voornaamste aanleidende en opwekkende oorzaaken, en de naaste oorzaak en natuur deezer ziekte; het tweede, over de verschillende tekenen, welke de aannaderende Longteering voorspellen; alsmede, over de soortlyke kentekenen deezer ziekte, of de zodanige, welke de Longteering, in alle tyden, vergezellen; en eindelyk het derde, over de verschillende zoorten der Longteering, de toevallen, welke aan ieder derzelve in 't byzonder eigen zyn, haare onderscheidene tydperken, en de byzondere kentekenen, die deeze aanduiden. Tot hiertoe bevat dit Stuk zeer veele uitmuntende en leerzaame aanmerkingen, en wy zien het vervolg met verlangen te gemoet.

Het volgend Stukje bevat de waarneemingen van den beroemden Groninger Hoogleeraar thomassen a thuessink, over de Koepokken. In deeze Verhandeling komen veele gewigtige aanmerkingen voor, die een helder

[p. 282]

licht verspreiden over eenige eigenschappen deezer weldaadige Konstbewerking. Ten algemeenen nutte zullen wy daaruit afschryven de volgende kenschetzende beschryving der echte Koepokken, om dezelve steeds van de valsche te kunnen onderscheiden.

‘Welke zyn de kenmerken (vraagt de Hoogleeraar) der Koepokken? Het is voor ons zeer belangryk, dat wy de kenmerken vaststellen, waaruit wy weeten kunnen, dat iemand waare Koepokken gehad hebbe, en zich dus als volkomen veilig voor de menschenpokken houden kan. Wanneer wy het beloop der Koepokken nagaan, zullen wy daarin deeze vaste kentekenen kunnen ontdekken, welke ons alle mogelyke zekerheid, voor het toekomende, geven kunnen. De twee eerste dagen zal men zelden eenige verandering aan het inentingswondje kunnen bespeuren; dan reeds op den derden of vierden dag zal men duidelyk een hard en rood knopje gewaar worden, hetwelk ik nooit gezien heb, ten zy de Koepokken waarlyk gevat hadden. De volgende dagen wordt dit puistje grooter, krygt eene roode basis, verheft zich boven de oppervlakte der huid, maakt een plat, ingedrukt, cirkelrond blaasje. Den agtsten dag, zoms ook den negenden of tienden dag, vertoont 'er zich rondsom dit blaasje, 't welk nu meer verheven boven de huid uitkomt, eene groote ronde carmosynroode kring, welke gemeenlyk ontstooken, verbolgen, hard en gezwollen zich vertoont, niet zelden zich over een groot gedeelte van den arm verspreidt, en nu vierentwintig, dan agtenveertig uuren, ja by wylen drie of vier dagen, doch met mindere vuurigheid, duurt. Gewoonlyk vullen zich, op dien tyd, de Koepokken met een dun helder vogt, 't welk vooral de randen opzet, terwyl in het midden een indrukzel overblyft.

Nu en dan heb ik gezien, dat de Koepok rond en wel gevuld was; dan in het algemeen heb ik, die op dit tydstip openende, maar zeer weinig heldere stof daaruit kunnen ontlasten. Van dit oogenblik aan vormt zich op de oppervlakte eene bruine korst, welke zeer lang op den arm blyst zitten, en, daarvan afgescheiden wordende, voor dat zy van zelven afvalt, dikwyls eene verzweering nalaat. Wil men nu weeten, of iemand waare Koepokken gehad hebbe, dan kan men dit alleen uit het geheel beloop deezer ziekte opmaaken. 'Er is

[p. 283]

geen enkel teken, waaruit men dit besluiten kan. Het is door veelvuldige ervaaring thans genoeg beslist, dat de koorts tot deeze ziekte niet noodzaaklyk is. Veele van myne ingeënten hadden byna geene algemeene ongesteldheid of koorts; terwyl andere den derden, zesden, agtsten, negenden, tienden dag, ja zelfs laater, aanmerklyk koorts hadden. De pyn onder de okselen, welke, van zommigen, voor een zeker teken van de waare Koepokken gehouden wordt, hebben veelen, en ook ik zelve, zelden bespeurd. Onder alle de kenmerken wordt 'er geen voor zekerder gehouden, dan de roode kring, op den agtsten of negenden dag, welke zeer veel verschilt van de roode grondvlek der Koepok zelve, en altyd eene zeer groote uitgebreidheid, eene karmosynroode kleur heeft, en met eene aanmerklyke harden gezwollenheid der huid gepaard gaat. Ik heb nooit Koepokken zonder deezen rooden ontstokenen kring gezien, en ik zou geene inenting van Koepokken durven vertrouwen, waarin ik die niet had waargenomen. Zommigen hebben opgemerkt, dat deeze kring by volwassenen veel kleiner is, de Koepok grooter, en dat over het geheel by hun de ziekte nog gemaklyker afloopt. In drie of vier gevallen van volwassenen, die ik ingeënt heb, vond ik dit ook bevestigd.’

Op de vermelde uitvoerige Verhandeling volgt eene korte van den Heer luïscius, die het slot is van reeds voorheen medegedeelde Waarneemingen, over een geslooten Aars; met eene koperen Plaat en derzelver verklaaring.

Hierop deelen de Uitgeevers mede het Vervolg der Waarneemingen van den Heer j. bodel, wegens de Ziekten, die te Dordrecht hebben geheerscht. Deeze Verhandeling loopt over de jaaren 1796 en 1797, en bevat veelerleije Waarneemingen, zo over de algemeene krankheden dier jaaren, als over de tusschenkomende ziekten, (Morbi Intercurrentes.)

Vervolgens wordt 'er een uittrekzel medegedeeld uit het Engelsch Genees- en Natuurkundig Journaal. Onder de menigvuldige, meer of min gewigtige, dikwyls ook geheel onbestaanbaare raadgeevingen, welke dit stuk bevat, is de eerste zeer aanmerkenswaardig, waarin de Heer currie handelt over het uitgebreide nut der begieting met koud water, in den Typhus en andere koortzige ziekten, als Scharlakenkoorts, Keelziekte &c. Onder

[p. 284]

anderen worden hier medegedeeld de veel beslissende proeven van Mr. marshall, Chirurgyn Majoor van het Regiment Landmilitie van Cheshire. Dezelve maakte van gemelde begietingen gebruik, in eene besmettelyke Koortsziekte, in welke de Portwyn en de verdere gewoone middelen van geene uitwerking waren. Van het laatst van July tot het laatst van October wierd deeze proef genomen met vierenzestig Lyders, met dit gevolg, dat 'er zestig door wierden behouden. Doorgaans begon men met de begietingen op den tweeden dag der ziekte, en zelden had men het herhaalen deezer begietingen meer dan drie keeren noodig. By de vier overigen was men niet zo spoedig, als by de anderen, in staat, de ziekte te beteugelen; doch zulks gelukte echter nog ten laatsten. Verder bepaalt de Heer currie naauwkeurig, in welke tydperken der heete Ziekten, en in hoedanige derzelve, deeze begietingen voornaamelyk te pas komen.

Het volgend stukje is eene uitvoerige beoordeeling van een Werkje van Dr. j.e. lyklama a nyeholt, over eene inenting van Koepokken, die door de waare Kinderziekte wierd gevolgd. Deeze beoordeeling is opgesteld door den Heer ontyd, die in dezelve niet alleen bewyst, dat de uitbotting, door dien Heer voor echte Koepokken aangezien, volkomen valsche zyn geweest, maar daarenboven verscheidene gewigtige aanmerkingen mededeelt, betreffende de Koepokinenting, en eene wederlegging van een aantal tegenwerpingen tegen deeze Konstbewerking.

Hierop volgt een berigt en beoordeeling van twee Geneeskundige Verhandelingen van Dr. hodenpyl, wier eene handelt over een gewigtig voorbeeld van eene Geelzucht; terwyl de laatste loopt over de vraage, of de Jichtziekte haaren oorsprong neemt uit het Piszuur (Acidum Uricum)? Deeze vraag wordt, door den Schryver, bevestigend beantwoord, en onder anderen met de twee volgende voorbeelden zeer waarschynelyk gemaakt: ‘De eerste is van een man, (zie p. 253) in wiens pis, zedert verscheiden jaaren, een overvloedig bezinkzel zich nederzettede, en die door hevige pynen wierd aangedaan, zo dikwyls hetzelve minder dan gewoonlyk was. By de proeven bleek het, dat hetzelve, voor een zeer groot gedeelte, uit (Acidum Uricum) Piszuur bestond. De tweede waarneeming is van een Jichtzieke,

[p. 285]

in wiens pis, wanneer hy door een hevigen aanval van Jicht wierd aangetast, het vry Phosphorzuur wierd waargenomen, en slegts eene zeer geringe hoeveelheid Piszuur.’

Het laatste stukje is eene vry scherpe beantwoording eens briefs van Dr. j.e. doornik aan den Uitgeever van het Magazyn voor de Critische Wysgeerte en de geschiedenis derzelve. In een voorig Stuk van dit Geneeskundig Magazyn was eene ongunstige beoordeeling geplaatst van het Werkje van Dr. doornik, over de Levenskragt. De zyns achtens beledigde Geneesheer plaatste hier op eene schampere wederlegging in het Critisch Magazyn, die hier op nieuw, niet zeer vriendelyk, wordt beantwoord.

Ten slotte zyn hier verscheidene Genees- en Natuurkundige waarneemingen en berichten bygevoegd.