Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 191]

D. William Henry, Chemie, voor beginnende Liehebbers. Of Aanleiding, om de nuttigste Scheikundige Proeven, zonder groote kosten en een wydloopigen toestel, in het werk te stellen enz. Uit het Engelsch, naar de tweede oorspronglyke uitgave, vertaald, en met de aanmerkingen van J.B. Trommsdorff vermeerderd, uit gegeeven door Adolphus Ypey, voorheen Hoogleeraar in de Geneeskunde te Franeker, thans Med. Doctor te Amsterdam. Te Amsterdam, by W. van Vliet. In gr. 8vo. 277 bl.

Onder de verschillende beknopte Scheikundige Handboeken, in welke de kern dier Weetenschap, in een kort bestek, toch teffens met naauwkeurigheid, wordt voorgedraagen, is deeze Aanleiding voor beginnende Liefhebbers, van den Heere henry, een der voortreffelyksten. Naauwelyks was dezelve in Engeland te voorschyn gekomen, of zy vond een algemeenen aftrek, en moest eerlang herdrukt worden. Insgelyks trok zy de aandacht tot zich van uitheemsche Scheikundigen, en wierd niet alleen, door den uitmuntenden trommsdorff, vertaald, maar ook, met een aantal korte Aantekeningen, vermeerderd en verbeterd. Veel danks zyn wy dus den Hooggeleerden ypey verschuldigd, dat hy ons, door zyne vertaaling, insgelyks gelegenheid heeft gegeeven, dit nuttig stuk, in onze moedertaal, te kunnen leezen.

Het geheele Werk is in drie deelen begreepen. Het eerste bevat de overweeging van eenige algemeene Scheikundige waarheden, en eene Systematische rei van Proeven op de meeste zelfstandigheden, die der Scheikunde tot onderwerp verstrekken. Het tweede deel bevat het onderzoek der Minerale Wateren en Lichaamen, in 't algemeen; terwyl het derde deel handelt over het gebruik der Scheikundige Probeermiddelen, tot verscheidene nuttige oogmerken.

In de eerste Afdeeling van het eerste deel wyst de Schryver eenige der beste Werken aan, van welke men gebruik kan maaken, om de Scheikunde uitvoeriger aan te leeren. Teffens geeft hy eenige algemeene regels aan de hand, dienende tot het betrachten van goede orde en zindelykheid in de bewerkingen: waarop hy, in de tweede Afdeeling, overgaat tot eene Systematische rei van Proeven, die gevoegelyk door Leerlingen in het

[p. 192]

werk kunnen gesteld worden. Hier begint hy met de eigenschappen der Scheikundige verwandschappen, en laat daarop volgen een beknopt onderzoek van de meest in het oog loopende eigenschappen der zelfstandigheden, die tot onderwerp van Scheikundige Proeven kunnen verstrekken. In dit eerste deel heeft de Schryver de grootstmogelyke kortheid betracht; doch in het tweede deel, handelende over het probeeren der Minerale Wateren en andere Delf baare Lichaamen, is hy merkelyk uitvoeriger. Men vindt aldaar eene voldoende optelling en beschryving der tegenwerkende middelen, die men noodig heeft, om die Wateren te beproeven; waarop eene nuttige en naauwkeurige tafel der zelfstandigheden volgt, die men, in de voorschreevene Wateren, kan verwagten, en der middelen, die dienen kunnen, om dezelve te ontdekken. Dit afgehandeld zynde, gaat onze Schryver over tot de ontleeding der Mineralen; by welke gelegenheid hy de geschiktste manieren van werken aan de hand geeft, om onbekende Mineralen te ontdekken: terwyl hy vervolgens overgaat tot de ontleeding der Zouten, Aarden en Steenen, en der Metaalertzen, zo langs den natten als den droogen weg.

Het derde en laatste deel bevat het gebruik der Scheikundige Probeermiddelen, tot verscheiden nuttige oogmerken. In de eerste plaats handelt onze Schryver over de Middelen, die tot het ontdekken van Vergiften kunnen dienen; by welke gelegenheid in 't breede wordt gewag gemaakt van de tegenwerkende middelen, die het aanwezen van het Rottekruid, den Sublimaat, het Lood en het Koper aantoonen. De tweede Afdeeling van dit Hoofdstuk bevat de Regelen, volgens welke men de zuiverheid der Scheikundige bereidingen, van welke men zich, in de Geneeskunde, en tot andere oogmerken, bedient, kan ontdekken. De volgende Afdéeling leert het gebruik der Scheikundige Probeermiddelen, by verscheiden Konsten en Handwerken; bepaalende zich de Schryver hier hoofdzaakelyk, ten dienste der Bleekeryen en Zeepziederyen, tot de middelen, die de vervalsching der Potasch, Paarlasch en der Barilla aanwyzen: gelyk ook, ten dienste der Glasblazers, tot de proeven, die de vervalsching van den Bruinsteen aantoonen. De vierde Afdeeling, ingericht ten dienste van Pachters en Landeigenaars, wyst ons de verschillende wegen aan, die wy hebben in te slaan, om Scheikun-

[p. 193]

dig, over de verschillende vruchtbaarheid van Akkergronden, te oordeelen. In de laatste plaats handelt onze Schryver over het verder gebruik der Scheikundige Probeermiddelen; bepaalende hy zich, in deezen, tot het uitmaaken van allerleije Vlekken.