Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Gesprekken en Overdenkingen, over de Hemelvaart van onzen Heere Jezus Christus, en over het Pinksterfeest. Door Wilhelm Leendert Krieger, Predikant in 's Hage. Te Amsterdam, by J. van der Hey, en te Utrecht, by W, van Yzerworst, 1803. In gr. 8vo. 444 bl.

Veelen onzer Leezeren, vertrouwen wy, zyn met de voorheen uitgegeevene Schriften van den Eerw. Haagschen Kerkleeraar krieger meer of min bekend. Derzelver inhoud en de behandeling van de opgevatte taak zyn van zulk eenen aart, dat zy by allen, die in de geboorte en lotgevallen van den besten Leeraar en den Heiläanbrenger van het menschdom, alsmede in de gebeurtenissen, die ter vestiginge van het Christendom dienden, belang stellen, eene deelneemende opmerking moeten wekken. Van hier dat 's Mans vroegere Gesprekken en Overdenkingen, over die belangryke onderwerpen, in veeler handen zyn, en ook de bovengenoemden met graagte zullen ontvangen en geleezen worden. In denzelfden vorm als de voorgaanden, over de Geboorte, het Lyden en Sterven, en de Opstanding, zyn de tegenwoordigen, over den Hemelvaart van jezus christus, en over de uitstorting van den H. Geest, gegooten. De onderscheidene benoemingen van 's Heilands Hemelvaart - de waare gesteldheid dier gebeurtenisse - en eene algemeene beschouwing van de waarheid des zonderlingen voorvals, zyn de onderwerpen der drie eerste Gesprekken, waarin menander de plaats van Leerling, filo die van Onderwyzer bekleedt, en aan zynen Vriend zodanige onderrigtingen mededeelt, als over het onderwerp, uit de gemelde oogpunten beschouwd, het noodige licht verspreiden. Eene meer opzettelyke beschouwing van 's Heilands opvaaren ten hemel, en van het onderricht, door Engelen aan de

[p. 178]

Discipelen desaangaande medegedeeld, naar aanleiding der Euangelische Verhaalen, is de stoffe der Overdenkingen, die, ten aanzien van den vorm, voornaamlyk daarin van Leerredenen verschillen, dat hetgeen, in de laatstgenoemde Opstellen, de Spreeker op zyne toehoorders in 't algemeen toepast, hier de denkende Christen ter zyner byzondere opwekkinge en stigtinge doet dienen. Zeer uitvoerig is de Eerw. krieger, in het tweede Gesprek, in de beschouwing van den waaren aart van 's Heilands hemelvaart, en gaat de zulken onder de hedendaagsche betweeters ernstig, doch bescheiden, te keer, welke hier aan geene eigenlyke plaatsverandering gedagt, maar het verhaal der Euangelisten in een figuurlyken zin willen hebben opgevat. Het daar over gezegde te ontleeden en te beoordeelen, strookt met ons plan niet.

Eveneens als in de beschouwing van den Hemelvaart, handelt de Eerw. krieger omtrent het Pinksterfeest. In het eerste Gesprek verzet hy zich tegen het gevoelen van eichhorn, herder en anderen, die hier aan geen nieuw taalvermogen willen gedagt hebben; in tegenstelling van 't welke de Heer krieger tragt te bewyzen, dat de Discipelen met 'er daad de begaafdheid, om in te vooren hun onbekende taalen hunne gedagten uit te drukken, ontvangen hebben. De bedenkingen, hier aangevoerd, en 't geen daar mede in verband staat, zyn algemeen bekend, en kunnen daarom niet te min de redenen der andersdenkenden wel opweegen. 't Geen, vervolgens, voor de Geloofwaardigheid der gebeurtenisse wordt in 't midden gebragt, dunkt ons, in een bevattelyken bewystrant, de zaak te voldingen. Het derde Gesprek, loopende over eenige byzonderheden, dit voorval betreffende, als tyd, plaats, persoonen, oogmerk en anderen, bevat insgelyks verscheiden leezenswaardige aanmerkingen, hoewel zommigen derzelven, veelligt, geen algemeenen byval zullen vinden. De Overdenkingen, zes in getale, op de Gesprekken volgende, behelzen eene uitbreidende verklaaring, met leerzaame en toepassende aanmerkingen, van 't geen Hand. II:1-41 wordt verhaald; alle 't welk wy der waarheid- en deugdlievende leezinge aanpryzen.

De Eerw. krieger eindigt zyn Werk met een gesprek over het betaamlyke van het vieren der Christly-

[p. 179]

ke feestdagen, waarin hy opzetlyk stilstaat, om den tyd der instellinge van de thans gebruiklyke onder de Protestanten op te spooren. Het volgende, de jaarlyksche feestviering, en de nuttigheid daar van betreffende, willen wy nog overneemen. De Heer krieger, menander hebbende doen zeggen: ‘Het geeft zo weinig opwekking, het wordt zo verveelende, van jaar tot jaar dezelfde teksten, dezelfde leerredenen te hooren, alles is zo ééntoonig, zo denzelfden slenter geduurig te herhaalen, door en met eene doodige éénzelvigheid; als 'er dan nog eenige opwekking, wat vuur, en leven, door geduurige gepaste veranderingen gemaakt werden, dan zou 't eenigzins draaglyker zyn,’ egt filo het volgende antwoord in den mond: ‘Wat betreft dat op die Feesten telkens dezelfde Teksten worden gepredikt, die bieden evenwel menigwerf aanleiding tot verscheidenheid van opmerkingen, die genoegzaam zyn om 't éénzelvige te verminderen: ook moet gy niet uit het oog verliezen, dat de hoofdzaak dezelfde blyft, de groote gebeurenissen des Christendoms naamelyk, waarvan men op zulke Feesten gedachtenis houdt. - Hier komt nog by, dat 'er ook telkens aankomelingen zyn, die van deze dingen onderwezen moeten worden. - En, wat geduurige veranderingen betreft, om meerdere opwekkingen te beschikken in onze openbaare Godsdienstoeffeningen; schoon ik niet wil ontkennen, dat de inrichting van onze Godsdienstoeffeningen voor verbetering vatbaar is, zo geloove ik, dat ook, in dit opzicht, het bekende spreekwoord: alle verandering is geen verbetering, waarheid zou worden bevonden. - Onze leeftyd heeft ons zo veele proeven daar van doen zien, dat wy daar aan geen twyffel kunnen hebben. - Wy moeten dan hier omtrent bedachtzaam te werk gaan, en vooraf nauwkeurig beproeven, wat 'er, al of niet, kan of mag veranderd worden, om verbetering te zoeken.’ - Wy verheugen ons, dat het den Eerw krieger heeft mogen gebeuren, aan zyn Euangelisch letterwerk de laatste hand te leggen, als eene nutte bydraage tot meer andere stigtelyke huisboeken.