Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1804

[p. 1]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Sermons sur l'Etat intermediaire, &c. Leerredenen over den Tusschenstaat tusschen den Dood en de zalige Opstanding. Gevolgd van een Vertoog over de Vraag, Of de Gelukzaligen in den Hemel de zulken zullen herkennen, met welken zy op de Aarde verkeerd hebben. Door J.M. Roux, Leeraar der Walsche Gemeente te Maastricht, enz. voormaals Hoogleeraar in de Wysbegeerte. Te Amsterdam, by J.J. Geyler en Comp. 1803. In gr. 8vo. 140 bl.

Drie Leerredenen ontmoet men in deezen bundel: de eerste, over 1 Joh. III:2, tragt aan te toonen, dat de volkomene Gelukstaat der Vroomen niet vroeger dan naa de Opstanding zal plaats grypen; de tweede, naar aanleiding van Luk. XX:38, behelst een onderzoek, wat 'er omtrent den Tusschenstaat kenbaar zy; de vraag, raakende het herkennen in de zalige Eeuwigheid, wordt in de derde Leerrede beantwoord, die Hebr. XII:22, 23 tot text heeft. Niet nieuw zyn deeze onderwerpen; om hunne belangrykheid moesten zy natuurlyk veeler overdenking wekken; ook in onze taal wierden zy meermaalen behandeld. Intusschen, in eene zaak, van zoo veel duisterheids omgeeven, bleef 'er wel iets ter nadere overweeginge over. Loflyk heeft de Eerw. roux deeze taak volvoerd. Dat hy het stuk heeft afgedaan, beweeren wy niet; dat behoort, aan deeze zyde des grass, onder de ondoenlykheden. Onzes inziens, egter, kon het onderwerp niet ligt in betere handen vallen. 't Is de man van kunde, oordeel en bescheidenheid, die hier de pen gevoerd heeft, die de grensscheiding tusschen het zekere en het waarschynlyke behoorlyk weet op te merken; terwyl klaar en bondig redenkavelen door een bevalligen styl niet weinig wordt veräangenaamd. Zonder ons tot eene uitvoerige ontleeding in te laaten, willen wy alleenlyk het vol-

[p. 2]

gende aanmerken, omtrent de tweede en derde Leerrede. Omtrent het wedervaaren der ziele, tusschen den dood en de opstanding des lichaams, laaten zich drie gevallen denken: de ziel verliest haar aanweezen; of, indien zy blyve bestaan, bevindt zy zich in eenen staat van werkeloosheid; of, eindelyk, zy is werkzaam, en behoudt de oeffening haarer vermogens. Met verwerping van de twee eerste, verklaart zich de Eerw. roux voor de laatste stelling, dezelve bouwende op de bekende eigenschappen der ziele en op eenige schriftuurgezegden. De bedenkingen, welke ten dien einde worden aangevoerd, indien zy de zaak niet beslissen, koomen ons althans vry aanneemelyk voor. Op de onderstelling van steeds voortduurend denken der ziele, in haaren afgezonderden staat: ‘Hoe, vraagt roux, zal men zich een denkbeeld maaken van eene ziel, van een weezen, 't welk denkt en gevoelt, en 't welk werkeloos, zonder leeven en gevoel is? - Waartoe zouden in de schepping de zielen dienen, van de fraaiste vermogens beroofd, welke de adem des Almagtigen haar heeft aangeblaazen? - En deeze onmeetelyke, ontelbaare menigte zielen, verstandig uit haaren aart, zonden in eenen diepen doodslaap zyn gedompeld, onbekwaam geworden om te denken en te genieten, eeuwen agter elkander onnut geworden voor zich zelve en voor anderen, minder in 't heelal geworden dan het kleinste stofdeeltje?’ - Maar, voegt hy 'er, kort daar naa, nevens: ‘Hier bespeur ik de randen des afgronds, welke het geenen sterveling vergund is te peilen. Hier, Gods wegen en de natuur der weezens tragtende te doorgronden, is de Reden geene Reden meer, wanneer zy zich zelve niet wantrouwt, en niet vreest van 't spoor te dwaalen. Haar toeverlaat, haar steunzel, haar gids is het woord van hem, die de eerste en de laatste is.’ Hier worden vervolgens de schriftuurtexten aangevoerd, welke het voortduurend werkend vermogen der ziele bewyzen; en uit welke de Heer roux tevens afleidt, dat de ziel, in den tusschenstaat, niet slegts denkt, en werkt, en genoegen smaakt, maar ook dat haar geluk alsdan zeer groot, zeer aanmerkelyk is; als zynde een staat van rust, vrede en opgeruimdheid; een staat van herinneringe en gewaarwordinge; een staat van overdenkinge en vorderinge;

[p. 3]

een staat van verwagtinge en van onuitspreekelyke blydschap; een staat, eindelyk, van nadere gemeenschap met God en den Heiland.

Wat voorts aangaat de vraag, raakende het herkennen in de Eeuwigheid, het onderwerp der derde Leerrede, te regt noemt de Heer roux dezelve eene vraag, wier beantwoording, ondanks haare belangrykheid, dies te moeilyker valt, omdat de Schristuur deswegen geene beslissende getuigenissen aan de hand geeft, en het alleen de weg der overeenstemminge of gevolgtrekkinge is, die hier ten leiddraad moet dienen. Zich voor de zekerheid des herkennens verklaarende, meent roux grond daar voor te vinden in de Reden en den Godsdienst in 't algemeen, en in byzondere schriftuurgezegden. Fen aangeboren verlangen ter nimmer eindigende verkeeringe met hun, die ons waard en dierbaar zyn - voortduurende herinnering naa den dood aan onzen voorgaanden stand - de natuur der hemelsche gelukzaligheid, en de invloed dier herinneringe op dat geluk; zyn de bedenkingen, uit de Reden en den Godsdienst in 't algemeen ontleend, en die de zaak in geen onaanneemelyk licht plaatzen, en ons dunken, meer af te doen dan de Texten, die vervolgens worden aangevoerd, doch het beoordeelen van welke ons bestek niet toelaat. Zoo veel gaat zeker, dat, indien de Eerw. roux de zaak al niet hebbe afgedaan, 't welk ook niet wel doenlyk is, zyne aanmerkingen met genoegen zullen geleezen worden, en aan veelen stoffe tot verder naadenken geeven.