Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Beschryving van de zeden en gewoonten der inwoonderen van de stad Rosetta, in Egypte.

(Ontleend uit c.s. sonnini's Voyage dans la Haute et Basse Egipte. Paris, 1799.)

Rosetta is, met Alexandrie vergeleeken, eene fraaije Stad, en de ommestreeken zyn allerbekoorelykst. De gewoonten en zeden der Inwoonderen verdienen onze aandagt.

Het algemeenst tydverdryf te Rosetta is, even als in geheel Turkyen, het Tabakrooken en Koffydrinken. De Tabakspyp is nooit uit den mond, van 's morgens tot

[p. 116]

's avonds. In huis, by anderen, op straat, te paard rydende, is de ontstooken Tabakspyp nooit uit de hand, en de Tabakszak hangt aan den gordel. Deeze maaken de twee groote voorwerpen van hunne weelde uit: de Tabakszakken of beurzen zyn van zyden stoffe, ryklyk geborduurd; en de steelen of buizen hunner Pypen, die zeer lang zyn, worden vervaardigd van het zeldzaamst, en meerendeel van het geurigst hout. Ik bragt 'er een mede van Jasmynboomen-hout, meer dan zes voeten lang; dit kan ons een denkbeeld geeven van de schoonheid der Jasmynen deezer Gewesten, als die takken uitschieten, zo lang, recht, en van genoegzaame dikte om het doorbooren toe te laaten. De pypen van gemeener hout zyn met zyde overtrokken, omwonden met gouddraad. De armen, by welken het Tabakrooken onder de eerste noodwendigheden behoort, bedienen zich alleen van pypen van riet. Het einde van de pyp is omzet met een soort van valsch albaster, zo wit als melk, niet zelden vercierd met kostbaar gesteente. By lieden van minder aanzien is dit einde alleen met kanten. Het mondstuk is van geel amber; de lieflyke en zagte geur, welken deeze, even verwarmd en gewreeven zynde, uitgeeft, neemt het scherpe van den tabak weg. Aan het andere einde deezerpypen zyn fraaije koppen van gebakken klei: eenige zyn gemarmerd met verscheide kleuren, of met goud belegd. Deeze pypenkoppen zyn van onderscheide grootte, doch kunnen veelal een goede hoeveelheid tabak bevatten. Meest alle deeze worden uit Turkyen aangevoerd, en de roode aarde, van welke zy gemaakt zyn, valt in de ommestreeken van Constantinopole.

Het valt voor Franschen, inzonderheid de zodanigen, die zich niet gewend hebben hunnen mond te schroeijen met onze korte pypen en sterken tabak, bezwaarlyk te begrypen, hoe men een geheelen dag door kan rooken. Dan de Tabak der Turken is de zagtste en beste ter wereld, en heeft die scherpte niet, welke, in de Landen van Europa, de rookers aanzet om geduurig te spuwen. Daarenboven brengen de lengte van de pypen, door welke de rook heen gaat, de geurigheid des houts, van 't welk zy gemaakt zyn, het ambere mondstuk, het aloëhout, waarmede de tabak geurig gemaakt wordt, veel tot die zagtheid toe, en maaken den rook in de kamers geheel niet lastig. De Schoone Sexe slyt den tyd met deeze ambere

[p. 117]

mondstukken in haare lieve lippen te neemen, en zagtlyk den tabak van Syrie met aloëgeur te rooken. Daarenboven is het niet noodig, door sterk zuigen den tabaksrook op te haalen: deeze klimt als van zelve op. Zy leggen de pyp neder, zy praaten, zy kyken rond; van tyd tot tyd vatten zy de pyp op, neemen die tusschen de lippen, hallen den rook op, dien zy ten half geopenden mond uitlaaten. Zomtyds laaten zy den rook door den neus gaan; op andere tyden neemen zy een mond vol rook, blaazen dien op de handpalm uit, en vormen aartige rookkolommen. De spogklieren worden niet geprikkeld, de hals en de borst niet by aanhoudenheid aangezet om kwyl te loozen, 't welk by ons het rooken zo onzindelyk doet worden. De Turken voelen geene neiging tot spuwen; dit bedryf, by ons zo algemeen, wordt in het Oosten aangezien voor eene onbetaamelykheid in tegenwoordigheid van meerderen; gelyk men ook het neussnuiten, daar de zodanigen by zyn, voor zeer onbeleefd houdt.

De Oosterlingen, die zich niet in de noodzaaklykheid bevinden om te werken, blyven meest altoos in eene zittende gestalte, met de beenen kruislings; zy wandelen nimmer buiten noodzaaklykheid, en vervoegen zich niet van de eene plaats na de andere, zonder eene byzondere reden te hebben, die hun tot het maaken van beweeging aanzet. Hebben zy lust om de koelte van het geboomte te smaaken, na het gemurmel van een beek te luisteren; op het oogenblik dat zy de plaats, welke die verlustiging aanbiedt, bereikt hebben, gaan zy nederzitten. Zy hebben geen denkbeeld van het doen eener wandelinge dan te paard, en hierop zyn zy zeer gesteld. Het is der moeite waardig, op te merken, welk een vreemd gezigt zy zetten, als zy een Europeaan zien, in zyne kamer op en neer wandelende, of in de open lugt steeds ter zelfder plaats wederkeerende. Het is voor hun onbegrypelyk, wat zulk heen en weder gaan betekent, zonder eenig doel; het komt hun voor, eene gekheid te weezen. De verstandigsten onder hun houden het daar voor, dat het een voorschrift is van onze Artzen, om door dusdanig wandelen eene beweeging te maaken, noodig tot het geneezen van eenig ongemak. - De Negers in Africa vormen zich soortgelyke denkbeelden van dit wandelen, en ik heb 'er de Wilden in Zuid-

[p. 118]

America hartlyk over hooren lachen. Hetzelve is byzonder eigen aan denkenden: deeze lichaamsbeweeging deelt in die der ziele, en verschaft eene verpoozing voor het ingespannen denkvermogen. Te deezer oorzaake is het, dat alle die Volken, wier hoofd ledig is, wier denkbeelden zeer bekrompen zyn, wier ziel voor geen denken geschikt, of daaraan niet gewoon is, dusdanig eene ontspanning niet noodig hebben, noch zulk eene afwending van denkbeelden: by hun is de onbeweeglykheid des lichaams een kenmerk van den loggen staat der harssenen.

Menschen, die gedrukt gaan door gebrek aan bezigheid, en dit is hier het deel der Ryken, gaan na hunne tuinen, en zetten zich, daar gekomen, neder, geneugte scheppende in het genot van de geurige hun omringende lugt, of in het luisteren na een jammerhartig muzyk. - Verkiezen zy niet buiten de Stad te gaan, dan vervoegen zy zich in een der Koffyhuizen; waarvan men zich een zeer verkeerd denkbeeld zou vormen, als wy dezelve naar de onze afmaten. Het zyn enkel verzamelplaatzen van tabakrookers, van allen cieraad ontbloot, en waarin men volstrekt niets vindt dan Koffy, en een kool om de pyp aan te steeken. Matten liggen 'er gespreid voor het gezelschap. Deeze zamenkomst-plaatzen worden bezogt door Menschen van allerlei landaart, die zich in Egypte onthouden. Men hoort 'er niets, dat naar een geregeld gesprek zweemt; nu en dan rolt 'er een woord van de lippen. De Turk is koel en stilzwygend; hy ziet met versmaading op alle andere Volken neder. De Africaan is min stilzwygend uit den aart, doch schept vermaak in den Turk na te volgen; en zy, die niet tot de Musulmannen behooren, geeven zich geenmoeite om den schyn van eene slaafsche onderwerping aan den smaak hunner Tyrannen te laaten blyken. Met de pyp in de eene, en een kop koffy in de andere hand, spoelen zy elke vier of vyf haalen met een dronk koffy door. - Danssende meisjes, potzenmaakers, voor de vuist spreekers, komen hunnen dienst aanbieden, om eenig klein geld te winnen. 'Er is naauwlyks een deezer verblyfplaatzen, of dezelve heeft een Historieverteller van zyn beroep, die onophoudelyk voort rammelt, terwyl de menigte even onvermoeid zit te luisteren. De Vertellingen van deeze nimmer moede Spreekers zyn,

[p. 119]

voor het grootste gedeelte, zeer laf en verveelende. De Arabische Schryvers, nogthans, van welken zy hunne Vertellingen meestal ontleenen, verschaffen hun zommige schoone.