Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Verhandeling over de Vergenoegdheid, vooral voor Minvermogenden en Mingeoefenden. Door Joannes Clarisse, Predikant te Enkhuizen. Te Amsterdam, by J. van der Hey, 1801. In 8vo. 92 bl.

Eene Verhandeling over de Vergenoegdheid, op zich zelve beschouwd, behoeft onze aanpryzing niet. De gemoedskwellingen, aan den eenen kant, der zulken, die al morrende hunnen leeftyd verslyten; de aangenaame kalmte, aan de andere zyde, van die gelukkigen, die, hoewel voor het kwaade des leevens niet ongevoelig, met gelaatenheid, egter, zich aan hun lot onderwerpen, dienen ter wettiginge van de poogingen, om de eersten van hunnen kwellenden last te bevryden, de anderen in hunne denkwyze te versterken. En wanneer een clarisse die belangryke taak op zich neemt, is 'er grond om van dezelve iet goeds te verwagten. Zyns onderwerps volkomen meester, verstaat hy de kunst, om ‘verstaanbaar te schryven, ook voor den eenvoudigsten; zonder verveelend te worden voor meer geoefenden.’ Uit zyne door de Maatschappy Tot Nut van 't Algemeen met Goud bekroonde Verhandeling over Godsdienstigheid en Ongodsdienstigheid is dit overduidelyk gebleeken. Den zelfden toon als daar,

[p. 518]

heeft ook de Eerw. clarisse hier getroffen. Ziet hier, met 's Mans eigen woorden, in de aanspraak tot zyne Leezers en Leezeressen, het plan van zyn Geschrift. ‘Allereerst (zoo schryft hy) zult ge gaarne recht willen weeten, wat de Vergenoegdheid zy? en het is te meer nodig, dat ik u hier in genoegen geef, omdat men, zonder eene juiste opheldering daarvan, zeer grof zou kunnen mistasten, en iets voor waare prysselyke Vergenoegdheid zoude kunnen houden, dat echter, wel door gezien, in de plaats van lof, veel eer billyke veroordeeling zou verdienen. - En wat dunkt u? als ik u nu eens daar op, in een tweede Deel, het nut van dezen pligt zal aangewezen hebben, zou het dan wel kwaad zyn, dat ik 'er nog een derde byvoegde, om u eenige raadgevingen en broederlyke bestuuringen mede te deelen, door welker behulp gy, onder den Goddelyken zegen, in de beoefening van denzelven, het best zoudt kunnen vorderen?’ - Zonder in het wydloopige te vervallen, worden deeze stukken met genoegzaame uitvoerigheid behandeld, die geenen twyfel overlaat, of veelen, die, volgens des godvrugtigen Schryvers raad, met een bezadigd, waarheid- en godvrugtlievend hart zich tot een aandagtig leezen zetten, zullen, in de bevordering van rust en vrede des gemoeds, van hunne oeffening ryklyk loon ontvangen. Iets ter proeve der schryfwyze willende mededeelen, valt ons oog op het derde deel, behelzende Middelen tot Vergenoegdheid, en aldaar op het eerste hulpmiddel. De geagte clarisse schryft aldus: ‘Vergenoegdheid is eene vrucht van het waar Geloof aan God in Jesus Christus (§ 7). Om derhalve regt, tot echte Christelyke Vergenoegdheid met God en alle zyne bedeelingen, te kunnen geraaken, moeten wy, myne Leezers! het Geloof beöefenen. Wie het Geloof mist, die kan niet waarlyk vergenoegd zyn. Zonder God in zynen Zoon, als Vader, niet minder dan als Opperheer, te kennen, te beminnen en te betrouwen, - kunnen wy onmogelyk altyd met Hem te vrede zyn. Dit wordt noodwendig vereischt, zullen wy zyne schikkingen, alle zyne schikkingen, ook die eene donkere en lastige zyde hebben, altyd wys en goed kunnen vinden, en daarin gewillig en met genoegen berusten. Ja waarlyk! de Vaderlyke zorg van God over ons waakzaam, moeten wy geloven, opregt, le-

[p. 519]

vendig, innig geloven, zullen wy altyd met God te vrede zyn kunnen. ... En, al wat wy, in dit opzicht, zonder geloof aan God en zyne genadige gezindheid jegens ons, zo als Hy dezelve in en door Jesus Christus verheerlykt heeft, zouden aanvangen, zou ook geenszins, in het Goddelyk oordeel, eenige waardy hebben; want, het is eene eeuwige waarheid: zonder geloof kan men onmooglyk God welbehagelyk dienen; want, die tot God (als zyn Dienaar) nadert, moet eerst geloven, dat hy waarlyk bestaat, en dat hy een belooner is van de genen, die hem zoeken. (Hebr. XI:6.) - Wat kan ik u dan eer en meer aanpryzen, geliefde Lezers! dan, dat Gy, met yver en aanhoudenden ernst, tracht naar vermeerdering en bekrachtiging in de echte Christelyke, door waare Godvrucht werkzaame, en het hart met blyden troost vervullende, Geloof?

Ik weet wel; (dus vervolgt clarisse) sommigen van u zullen my te gemoed voeren: “Het geloof is een werk van God; eene Goddelyke gave: gevolglyk kunnen wy daar aan niets toebrengen.” Maar (antwoordt hy hier op) - lieve Vrienden! laat my u, by deze gevolgtrekking, eens even bepaalen ... Zegt eens; is het leven, de gezondheid, het dagelyksch brood, de kleeding en verdere nooddruft geene gave van God? is verstand en deugd geene gave van God? en kunnen wy evenwel niet veel doen, om een en ander te verkrygen en te bewaaren? Zou iemand, die geen spys en drank wilde gebruiken, wel kunnen leeven? Die niet arbeidt en spaart, kan die op den duur levensonderhoud bekomen? Die noch leest noch nadenkt, kan die verstandig worden? Moeten wy, om deugdzaam te worden, niet naar goeden raad hooren, verleiding schuwen, onze driften teugelen, enz.? - Ziet Gy nu wel, dat iets eene gave van God zyn kan, en evenwel, door het aanwenden van gepaste middelen, verkregen kan worden? De mensch blyft hier in wel afhanglyk van God; want God is het, aan wien hy den lust tot het goede, de gelegenheid daartoe, voorspoed en zegen te danken heeft. Maar, dit laat niet na, dat God door gepaste middelen werkt; dat wy die middelen moeten aanwenden, zo wy Gods gave deelachtig willen worden: en - dat God, op een gehoorzaam en afhanglyk gebruik der aangewezen middelen, zyne gave schenken wil.’