Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

[p. 502]

Verhandeling over den oorsprong, gedaante en invloed der Nul. Voorgeleezen in - en opgedraagen aan - de Maatschappy van Verdiensten, ter spreuke voerende: Felix Meritis; en de Bataafsche Maatschappy Tot Nut van 't Algemeen. Door A. Fokke simonsz. Habel habaalim, - ha col haabel. Koheleth I. 2. - Met Carricatuur-Plaaten. Te Amsterdam, by W. van Vliet, en J. van der Hey, 1801. In gr. 8vo. 88 bl.

Laat het my vergund zyn, zegt de Redenaar tot zyne Horers, in dit avonduur, door verbystering en verwarring van den geest daartoe genoodzaakt, uwen (uwe) aandacht, in plaats van met iets wezenlyks, met eene onwezenlykheid; in plaats van met iets zelfstandigs, met eene onzelfstandigheid; in plaats van met eene eenheid, met eene nul bezig te houden. En een weinig verder: Het onderwerp in zig zelve is zodanig belangryk, de stof zo ingewikkeld, zo wysgeerig, zo geheimzinnig, dat ik, om uwen (uwe) aandacht niet te vermoeijen, en zelve in het onderzoek derzelve niet door onvermogen te bezwyken, mynen tot dus verre gehouden ernstigen toon zal moeten verlaaten, en u, in een meer gemeenzaamen styl, over den verborgen aart van dit overoud geheimzinnig Hieroglyphisch, Emblematisch teken te onderhouden; daar onder eenige tusschenspelen, even als in de min in 't lazarushuis, mengende, ten einde de wezenlyke ingewikkeldheid myner stoffe myne Hoorers niet doe duizelen, en van hunne zitplaatsen, door de geweldige aantrekkingskragt van het middelpunt des aardbols, op den grond doe te land komen.

Deze Voorlezing is dus wederom in fokkes gewonen trant. Eerst handelt hy over de geboorte - dan over het gelaat, en eindlyk over den invloed op de menschlyke handelingen, der Nul. De Nul heeft lichaam en ziel; de nullenziel is een ding van al vry wat consequentie; haar denkbeeld in het afgetrokkene is dat van het niet aanwezen ener zaak; zy is dus ouder dan het geschapene, zal ook na hetzelve overblyven, en dus, wat aangaat heure ziel, heure onstoflyke wording en during, oneindig. Wat haar lichaam betreft, zo als men haar daaglyks op ieder Comptoir ziet afgebeeld, is zy, zo als alle onze Cyffers, uit Asia, en wel uit Indie, geboortig. By burgerluidjes eenvoudigjes opgevoed, trouwde deze Freule daar aan den Een, dat een styve hark van een vent is; en dit paar werd eens by toeval, en enkel uit plaisier, met hunne zonen 2, 3, 4, 5 en 7, en hunne dochters 6, 8 en 9, die byzonder naar de moeder gelyken, medegenomen; en, by ene algemene verjaging van geleerde lieden, die, toen de storm bedaard was, zoetjens aan naar huis keerden, werden zy medegenomen eerst naar Spanje, en zo geraakten zy door geheel Europa bekend.

[p. 503]

Wat haar gelaat betreft: hoe menigmalen zy ook aan onderscheidene positive getallen is gehuwd geweest, en nog onlangs in den oorlog zo vele mannen heeft verloren, ziet zy 'er toch nog volkomen wel uit; 'er is iets verhevens in haar gelaat; en de natuur zelve schynt het beeld der Nul in alle derzelver grootschte en subliemste werken te hebben naargebootst. Zon, maan, starren, en de kleinste vochtdeeltjes zelve, zyn alle nullen. Alleen men kan al haar schoon niet ontdekken, zo men haar niet met een oog van liefde, maar slechts met een mercantiel oog, aanziet; en dan dient zy zich nog met haren Ega, of een of meer harer zonen en dochteren, te vertonen; en naar mate dan nog haar pourtrait op de debet- of credit-zyde van een koopmansboek gevonden wordt, maakt haar voorkomen een verbazend verschil: op de debet-zyde lacht heur beeld alleen en geïsoleerd als een engel, maar grynst op de creditzyde als een duivel; en als zy zich op die plaatsen in gezelschap van hare familie bevindt, is het juist andersom; en haar pourtrait op het einde des jaars in de somma van het baatig saldo, benevens velen van hare pourtraiten, daar byeen, met die van enige heurer kinderen, doet haar in 't byzonder hier te lande hoogachten als ene beauté van den eersten rang.

Over den invloed, dien de Nul heeft op de menschlyke handelingen, moet de Schryver, zegt hy, zo wat heen lopen, omdat hy anders de Vergadering tot in de volgende week permanent zou moeten verklaren, indien hy den algehelen en algemenen invloed der zo gewigtige Nul uitvoerig en regelmatig moest ontleden. Mutatis mutandis is al het gewoel en gedraaf, al het gepractiseer en gestudeer in deze wereld, juist zo als deze zyne Verhandeling, op nul uitgelopen. Hy noemt in haast vry wat op, en zegt: Nu, ge kunt wel denken, dat dat alles in één uur, waarvan reeds zo veel verloopen is, volstrekt niet is om aan te haalen. Dat heb je altyd van die soort van Verhandelingen, als men A zegt, moet men ook B zeggen, en zo doende werkt men zichzelven in de war, en na veel nageleezen, uitgetrokken, en gecompileerd te hebben, ziet men dat de boel veel te omslagtig wordt, en al ons werk loopt ook al op Nul uit. Hy werpt dan maar enen oogwenk op de nulliteit der wereldsche zaken; eerst in de oude en nieuwe Geschiedenis: alles liep op nul uit. Hy verbeeldt zich, dat zyne Horers dat malen over de Geschiedenis verveelt, en dat zy liever iets over het kostelyke Geld willen horen. Helaas! zegt hy - waarde Medeburgers! ik heb, met voordagt, van het geld gezwegen; want het doet me leed, dat ik, nu ge het vraagt, u dit groot onheil moet berichten. Ook deze onze laatste toeverlaat is, och armen! ook al van oude tyden af, by alle Volken op Nul uitgekomen. Waar, bid ik u, is het Gulde Vlies, die schat van Colchos? enz. - Maar wat behoeven wy naar de schatten van ande-

[p. 504]

re, en zo verre afgelegene Volken, te vraagen? Waar zyn, helaas! onze gouden geharnaschte mannen, zo te paard als te voet, die zo getrouw voor ons pleegen te stryden? Waar zyn onze gouden en zilveren Nullen? Zyn ze niet als slakken in hunne eigene nulliteit versmolten? Vraagen wy elkander niet dagelyks verwonderd af, waar ze toch op al de waereld gebleeven zyn? Zyn ze niet allen tot waare nullen geworden? Nu krygt de Geleerdheid en de Fraije Kunsten ene beurt, en daar loopt het op dezelfde wys mede af. Kortom, alles in de wereld is ene Nul: Gy staamlende kindschheid, uw verstand is Nul; gy staamlende grysheid, uw verstand is Nul; tusschen Nullen zweeft ook ons langste leven, en de groote Nul, de Dood, omschryft hetzelve. Ene Eénheid is 'er evenwel, die alle die Nullen tot stellige grootheden zal vormen, even gelyk zy weleer het Niet tot let heeft doen worden; - doch dan eerst zal die Eénheid ons duidelyk voor het verstand zweeven, wanneer ons stoffelyk tydelyk aanzien in de Eeuwigheid op Nul is uitgelopen.

Daar 'er zeer veel in deze Verhandeling voorkomt, wel aan den geletterden, maar niet aan iedereen bekend, en dat ook zonder kennis aan de oude Fabelleer niet recht begrepen kan worden; heeft de Redenaar, by de uitgave dezer Verhandeling, een aantal ophelderingen gevoegd, en daardoor zyne Lezers enen groten dienst gedaan. Wy schikken deze Verhandeling onder de minst leerzame van den Burger fokke niet, maar durven den Lezer wel aanraden, dit Werkje te plaatsen by deszelfs andere grappige leerzame Schriften. De tusschenspelen, die hy 'er inmengde, vervatten de geschiedenis van Jupiter met Semele, en de geboorte van Bacchus, (waarmede het ook al op nul is uitgelopen) op het grappigst door twee Carricatuurplaten opgehelderd, en in dien koddigen toon verhaald, waarin deze Schryver, buiten tegenspraak, zo groot een meester is.