Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

Hoe kan men het verlooren of verminderd manlyk vermogen weder bekomen en versterken? Een Nood- en Hulpboekjen voor alle welke in de liefde of door zelfsbevlekking buitenspoorig zyn geweest. Uit het Hoogduitsch vertaald naar den tweeden Druk. Tweede Druk, op nieuw overzien, en met eene Voorreden en Aanteekeningen verrykt, door den Vaderlandschen Vervaardiger der Geneeskrachtige Balsamieke Pillen. II Deeltjens. Alom te bekomen. 1801. In gr. 8vo. 196 bl.

Schoon in dit boekje veele dingen voorkomen, die, op zich zelven beschouwd, zeer goed zyn, hadden wy

[p. 180]

hetzelve echter zeer wel kunnen ontbeeren, om dat zy in de menigvuldige boeken, over deeze stoffe, van tyd tot tyd uitgegeeven, reeds meermaalen zyn herhaald; te meer, daar alle zodanige Nood- en Hulpboekjes, of met andere fraaije titels van dien aard pronkende werkjes, eigentlyk in de handen dier geene, welke ze gebruiken zullen, om zich zelven te helpen, waare Moordboekjes zyn, om dat zy niet in staat zyn, de practicaale daar in voorgeschreevene regelen met oordeel te gebruiken, en dus doorgaans het een voor het ander neemen, en zich zelven in den grond bederven.

Dan voornaamelyk keuren wy dit boekje af, om dat het alleen, of ten minsten voornaamelyk, met een kwakzalveragtig oogmerk is in het licht gegeeven, om naamelyk te dienen tot aanpryzing der geheime Geneeskragtige Balsamieke Pillen, over welke wy, als door den Vertaaler geheim gehouden, niet kunnen oordeelen, doch welke, zo zy uit weezenlyk werkzaame ingredienten bestaan, ook al wederom van geen algemeen gebruik kunnen zyn, om dat eene kleine, voor een onkundig oog onbespeurbaare omstandigheid, dikwyls eene gewigtige verandering in de Geneeswyze der ziekten vordert.

Schoon de Vertaaler veel opgeeft van zyne veeljaarige practyk en bekwaamheid, schynt hy echter niet bekwaam om een Recept zouder fouten te schryven (zie p. 38 en 39, enz.): ook is hy de man niet, die geschikt is om een geneeskundig boek uit het Hoogduitsch te vertaalen; gelyk onder anderen kan blyken uit eene aanmerking, door hem, p. 29, gemaakt op de volgende plaats van zynen Schryver, ook al een verkooper van geheime Pillen! ‘De Basis daar van [dier Pillen] is het Extract van de fynste Rinde, welke ik in de Apotheeken zeldsaam goed bekomen hebbe. Want ik weet, helaas! by ondervinding, hoe men het zelve aldaar maakt: van alle de decoctums (afkooksels) wordt het Remaneus bewaard, en wanneer men 'er eene groote hoeveelheid van heeft, wordt daar uit een Extract gemaakt, waar by dikwyls nog eenige Gentiana rubri [rubra] gevoegd wordt, wanneer aan het Extract het Tonicum nervinum, juist dat geen, het welk in deeze ziekte werken moet, ontbreekt.’ Elk, die Hoogduitsch verstaat, en weet, dat Rinde een bast, en wel by uitsteekenheid den Koortsbast, betekent; die verder

[p. 181]

weet, wat in de Apotheeken en in de dagelyksche practyk omgaat; die eindelyk weet, wat een Tonicum nervinum is, ziet met een opslag van het oog, dat hier niets anders bedoeld wordt, dan een regelmaatig bereid Extract van den Koortsbast. Die dit niet begrypt, is in het geneeskundig vak even onkundig als onze koopman in pillen, die dat geene, 't welk hy niet verstaat, tracht op te helderen door de volgende geleerde doch zeer belachlyke aantekening: Waarschynlyk bedoeld de Schryver hier het Buphthalmus, in 't Hoogduitsch ook Rindsaug genoemd!!!