Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1801

De gedenkwaardige Gesprekken van Socrates, (over God, de Voorzienigheid, het Geluk, de Deugd, de Volksregeering, en andere onderwerpen,) door Xenophon. (Eerste Afdeeling.) Te Haarlem, by A. Loosjes, Pz., 1800. In gr. 8vo. 196 bl.

Ene overzetting uit het Grieksch; dit bevalt ons: onze Dames mogen ook wel eens kennis maken met oude Grieksche menschen, en wy durven haar dit oude Grieksche boek veel geruster aanbevelen dan de oude Grieksche klederdragt. Voor onze Jongelingen is dit boek ook een zeer aangenaam geschenk; velen hebben gene geleerde opvoeding, en zelfs van dezulken, die dit voorrecht genieten, is het dikwils maar al te waar: Graeca non leguntur. Mogt deze overzetting nu dit goeds ook

[p. 154]

stichten, dat men zich wat meerder moeite getroostede voor de meesterstukken der Ouden, zonder welkers vlytige beöefening toch alle goede smaak voorzeker moet verloren gaan. Voor het overige, de namen van socrates en xenophon zyn in waarheid reeds aanbeveling genoeg; xenophon is een uitmuntend Schryver, en de altyd gedenkwaardige dierbare man, dien hy ons nader kennen doet, wordt ons door zyne pen telkens, en als 't ware op iedere bladzyde, al meer belangryk. De lezer ziet in hem den waren wysgeer en den groten man, bewondert het diepe doorzicht en de zuivere denkbeelden van dezen Heiden, wordt gedurig door den trant van socrates en de naturelyke eenvouwigheid zowel als de onwederstaanbare kracht zyner bewyzen weggesleept; en ook dan, wanneer hy ziet, dat de verlichte Christen-Wysgeer meer toch weet, voelt hy, dat hy by dezen groten man nog veel ten achteren is, en nog veel van hem leren kan.

Men oordele over de waarde dezer vertaling, uit het volgende, dat wy tot ene proeve afschryven; ('t is het slot van het eerste boek; de drie eerste boeken worden ons in dit eerste Deel, of eerste Afdeeling, zo als de tytel zegt, geleverd.)

‘Zien wy nu of socrates, terwyl hy zyne leerlingen van de ydelheid afleidde, hen 'er niet toe bragt, om de deugd te beöeffenen. Een braaf man te zyn, zei hy altyd, en niet te zoeken om het te schynen, dat is de waare weg tot eer. Zie hier hoe hy deeze waarheid bewees.

Onderstellen wy, zei hy, een man, die naauwlyks op de fluit kan speelen, en die doorgaan wil voor iemand, die een groot talent daar toe bezit: en verbeelden wy ons nu eens, wat hy best zal dienen te doen, om deezen roem te overweldigen. Terstond zal hy de grootste Musikanten moeten navolgen in alles, wat het uitwendige van hunne kunst betreft. Zy hebben heerlyke speeltuigen, zy houden een grooten stoet van knegts in hun gevolg; hy zal niet in gebreke blyven hen hierin na te volgen: meenigvuldige bewonderaars verheffen hunne talenten; hy zal zich dus een groot aantal pogchers aanschaften. Dit is alles nog niet; indien hy zich niet belagchelyk wil maaken, en van bedrog overtuigd worden, zal hy moeten zorgen, dat

[p. 155]

hy nooit op de fluit speelt. Zie daar dan een man, die groote uitgaven doet, die niets wint, en die zynen roem gaat verliezen. Moet men niet toestemmen, dat hy ellendig leeft, en dat hy niets dan bespotting waardig is?

Verbeelden wy ons nog een man, die voor een goed krygsbevelhebber wil doorgaan, voor een bedreeven stuurman, en die noch de zee, noch het beroep der wapenen kent: en brengen wy ons voor den geest, wat zyn lot zal zyn. Zo hy anderen niet kan overreeden van het talent, dat hy niet bezit, is hy ongelukkig; zo hy hen overreedt, is hy nog veel ongelukkiger. Met al zyne onkunde, zal hy zich belast zien met het bevel van een leger, met het bestier van een schip: hy zal niet nalaaten menschen ongelukkig te maaken, die hy wel zou hebben willen behouden, en hy zal zelfs genoodzaakt zyn om op eene schandelyke wyze zynen post neder te leggen.

Socrates toonde door deeze voorbeelden, hoe gevaarlyk het is een valschen tooy te maaken van rykdommen, kragt en moed. Men verkrygt door dit middel posten, die men niet vervullen kan; men stelt zyn geheele onbekwaamheid in het helderste daglicht, en men maakt zich alle inschikkelykheid onwaardig.

Hy heette zoo zeer geen bedrieger dien kleinen gaauwdief, die de menschen bedriegt, door hun een weinig gelds of eenige goederen uit den zak te kloppen; als wel dien schynbaar grooten man, zonder verdienste, die zynen medemenschen een groot denkbeeld van hem geeft, en hen doet gelooven, dat hy bekwaam is om den Staat te bestieren. Het kwam my voor, dat zulke gesprekken wel deeglyk geschikt waren om zyne leerlingen van de ydelheid te geneezen.’

Het komt ons voor, dat deze en soortgelyke onderrichtingen ook nog in onzen tyd en in ons land nut kunnen doen; en wy wenschen onze Landgenoten geluk met ene zo uitmuntende Overzetting van zulk een uitmuntend Werk.