Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

Johannis Mulder Laudatio Funebris Georgii Coopmans Franequerae in celebri dicta Panegyri a.d. XXII Septembris CIƆIƆCCC. Leovardiae apud D. v.d. Sluis, Acad. Typogr. Dat is: Lykrede van Johannes Mulder op Georgius Coopmans, te Franeker plegtiglyk in 't openbaar uitgesproken, op den 22 van Herfstmaand 1800. &c. In 4to. 68 bl.

Nadat de Lykredenaar kortelyk had geschetst, hoe groot het verlies was, 't geen de Stad en Hooge School van Franeker hadden ondergaan, door het overlyden van den uitmuntenden Geneesheer en Academischen Curator georgius coopmans, en verder met eene bondige welspreekendheid betoogd had, dat den Overledenen, met het grootste recht, behoorde toegekend te worden, die eenige waare zoort van Adeldom, die niet verkreegen wordt door Geboorte of andere toevallige omstandigheden, maar alleen door verdiensten, en die evenredig is aan de grootheid van het algemeene heil,

[p. 625]

't geen door iemand aan de zamenleeving wordt toegebragt, gaat hy over tot eene meer uitvoerige verhandeling over de letteroeffeningen, het leven en de verdiensten van den Overledenen; waarin wy hem, ten nutte onzer Lezeren, welke dien voortreffelyken Man niet van naby gekend hebben, zo veel de beperktheid van dit Tydschrift toelaat, kortelyk zullen volgen.

Georgius coopmans, wiens Ouders waren gadzo coopmans en hillegonda abbema, wierd gebooren te Makkum, op den 17 van Zomermaand 1718. In zyne vroege jeugd verhuisde hy naar Franeker, en genoot aldaar, op de Stads Schoolen, het openbaar onderwys in de geleerde taalen, met dat gevolg, dat men toen reeds iets groots van hem verwagtte. In den ouderdom van zeventien jaaren kwam hy, als Student, aan de Hooge Schoole aldaar, en genoot het onderwys in de fraaije letteren, onder de wydberoemde Mannen hemsterhuis, wesseling en p. burmannus secundus; gelyk ook in de Wis- en Natuurkunde, onder de Hoogleeraaren loré en du bois. Nadat hy dus de gronden gelegd had tot de Geneeskunde, en zich in die voorbereidende weetenschappen met het beste gevolg had geoeffend, begaf hy zich tot de beoeffening zyner uitgekoozene Hoofdstudie, en genoot daarin het leerzaam onderwys van de Hoogleeraaren du bois en w.g. muys, met dit gevolg, dat hy, in het jaar 1740, met de grootste toejuiching, tot Doctor in de Geneeskunde wierd bevorderd.

Niets had de Overledene meer gewenscht, dan dat hy insgelyks het onderwys van den grooten boerhave zou hebben mogen genieten; doch dit mogt hem niet gebeuren, dewyl dit Licht der Geneeskunde reeds was uitgebluscht, eer hy zich naar Leyden kon begeeven; werwaards hy echter in het volgend jaar vertrok, om de Lessen dier uitmuntende Mannen te hooren, welke toen aldaar bloeiden; van welke hy niet alleen gebruik maakte, maar ook van de kundigheden van den grooten van swieten en van den geleerden abraham kaau boerhave, met welken hy in eene zeer vertrouwelyke vriendschap leefde. Hy vertoefde intusschen niet langer dan één jaar aan de Leydsche Hooge Schoole, en oordeelde zich verpligt, in voldoening aan de dringende noodiging zyner Franeker medeburgers,

[p. 626]

weder derwaards te keeren, tot het oeffenen der Geneeskunde.

Dus naar Franeker wedergekeerd, vestigde de Overledene aldaar zyne woonplaats, en oeffende 'er de praktyk der Geneeskunde, geduurende den tyd van meer dan vyftig jaaren, met het beste gevolg, en met eene zo groote vermaardheid, dat hy alomme wierd geraadpleegd. De Armen bezogt hy even vlytig als de meer vermogenden, en bediende de laatsten, zo zy maar eenige betrekking op hem hadden, ook al om niet; zo dat hy onder de edelmoedige en belangelooze Geneesheeren eene eerste plaats verdient. Schoon gebrekkig op den gang, ontzag hy regen noch wind, sneeuw noch hagel, en zworf steeds langs straat, ten dienste zyner medeburgeren. Voornaamelyk lag hy zich toe op het uitoeffenen der inwendige Geneeskunde, doch verwaarloosde daarom geenzins de uitwendige. Hy was een der bekwaamste en gelukkigste Inenters der Kinderziekte. In de Vroedkunde was hy door en door ervaaren, gelyk genoegzaam blykt uit een groot aantal van bezwaarlyke verlossingen, die door hem gelukkig zyn ten einde gebragt. Het in deeze moeijelyke weetenschap verkreegen licht behield hy ook niet voor zich zelven, maar was zeer mild, met het, aan derzelver liefhebbers van beide geslachten, uit te deelen; waardoor hy Friesland met verscheidene bekwaame Vroedmeesters en met een groot aantal geschikte Vroedvrouwen heeft voorzien. Insgelyks was hy gewoon, verscheidene Chirurgicaale operatien te verrichten, inzonderheid het aftappen van het buikwater; doch de zwaardere handgreepen deed hy doorgaans door anderen, onder zyn bestier, uitvoeren, 't welk gemeenlyk voor de Lyders van een gezegende uitkomst was.

Hoe zeer nu de uitgebreide praktyk van den Overledenen weinig tyd tot letteroeffeningen scheen over te laaten, wist hy echter, van tyd tot tyd, nog al eenige uuren uit te spaaren, niet alleen tot het leezen van oudere en nieuwere boeken, maar ook zelfs tot het opstellen van gewigtige werken, die voornaamelyk betrekking hebben tot de Zenuwkunde, het moeijelykste, en een der gewigtigste deelen der Ontleedkunde. Het eerste dier stukken kwam te voorschyn in 1754, en behelsde eene vertaaling van de korte verhandeling over de Zenuwen,

[p. 627]

in 't Engelsch uitgegeeven door alexander monro, voorzien met zeer gewigtige byvoegzels, die onder anderen, door het vergelyken van monro met galenus, veel lichts verspreiden over de Ontleedkundigen, die vóór eustachius geleefd hebben: waarby nog komen een aantal vergelykingen van ontleedkundige waarneemingen des Schryvers, met die van eustachius, haller, meckel, camper en anderen; gelyk ook een reeks waarneemingen, met betrekking tot de toevallen van een menigte ziekten, welke hierdoor op eene zeer uitmuntende wyze worden verklaard. Agt jaaren na de eerste uitgave van dit nuttig werk, verscheen 'er eene tweede, met aanmerkelyke vermeerderingen en verbeteringen.

Daar intusschen de Overledene steeds voortging met zynen schat van Zenuwkundige kennisse te vermeerderen, vond hy het eindelyk raadzaam, zelve eene Neurologie in 't licht te geeven; dezelve is gedrukt in 1789, en is waarlyk een der schoonste werken in zyne zoort; wordende de zenuwen, met derzelver takmaakingen, knoopen, enz. met alle mogelyke naauwkeurigheid beschreeven. Niet alleen is dit werk voor de Ontleedkunde van het grootste belang, maar voor Geneesheeren is hetzelve insgelyks allergewigtigst, dewyl de toevallen der ziekten, welke uit de zamenvlegting der verschillende zenuwtakken moeten verklaard worden, in dit stuk ten naauwkeurigsten worden beschreeven. Vyf jaaren laater wierd dit werk, niet weinig verbeterd, nogmaals uitgegeeven.

Een der voornaamste Tydgenooten van den Overledenen, met wien deeze, jaaren lang, in eene naauwe vriendschapsbetrekking stond, was de voortreffelyke petrus camper, voorzeker een der uitmuntendste Ontleed- en Heelkundigen onzer Eeuwe, en wiens uitgebreide geleerdheid niet weinig heeft toegebragt, om den Heere coopmans den rechten smaak in de Zenuwkunde, de Vroedkunde, enz. te doen vatten. Hoe veel de Overledene aan deezen grooten Man verschuldigd was, erkent hy rondborstig, in de Voorrede van de tweede uitgave der vertaalde Zenuwkunde van monro.

Het ontbrak den Overledenen aan geene letterkundige belooningen. Hy was Lid van de geleerde Genootschappen te Haarlem en te Utrecht; en toen de Franeker Hooge Schoole, uit haar diep verval, in 1797 we-

[p. 628]

derom wierd opgebeurd, koos men hem, als een daartoe allergeschiktst man, tot Curator dier Universiteit.

De Oude Man behield, byna tot op het laatst van zyn leven, zynen werkzaamen geest, en ontdeed zich niet van zyne drukke praktyk, dan in de laatste jaaren zyns levens, toen eene hevige ziekte en vermindering van kragten hem zulk een zwaaren arbeid onmogelyk maakten. Hy leefde byna tot het einde van zyn drieëntachtigste jaar, en ontsliep zagt, na eene doodelyke lichaamsverzwakking van maar weinige dagen.

De Heer gadzo coopmans, eerst Hoogleeraar te Franeker, naderhand te Koppenhagen, thans te Kiel in Deenemarken, is de Zoon van wylen onzen uitmuntenden Artz.