Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1800

Henry. In IV Deelen, door den Schryver van Arundel. Uit het Engelsch vertaald door Elisabeth Bekker, Wed. A. Wolff. Iste en IIde Deel. Met Plaaten. Te Amsteldam, by de Wed. J. Dóll, 1800. In gr. 8vo. 507 bl. behalven eene Voorrede van XIX bl.

Romans, van zulk eenen stempel, als de hier aangekondigde, leezen wy altoos met vermaak, en meenen dezelven aan onze Landgenooten wel te mogen aanpryzen. Lieden van allerlei rang, betrekking, ouderdom en geaartheid, kunnen eenig nut uit dit Boek trekken. Fyn vernuft, rykheid in vinding, bevalligheid van voordragt, mensch- en characterkunde, fraaie schikking en zoetvoerige aanéénschakeling der byzondere voorvallen, zoo wel als eene blykbaare achting voor deugd en braafheid, vermelden hier, als om stryd, de waardy van den Man, die zich verledigde, om voor zyne Tydgenooten dezen Roman te ontwerpen en te beärbeiden.

Onze Lezeren met den hoofdinhoud van denzelven bekend te maaken, gedoogt deszelfs kunstige samenstelling niet, dewyl de Historie zelve daarby of verliezen zoude, of wy ons genoodzaakt zouden zien, door eene al te omslagtige schets, de paalen van ons bestek te overschreeden. Wy zullen dus alleenlyk zeggen, dat de Held dezer verdichte Geschiedenis een zeer beminnelyk Jongeling is, die zich in onderscheidene toestanden, in meer dan ééne betrekking, en onder de verbazendste lotwisselingen, op eene belangwekkende en voorbeeldige wyze gedraagt, en de achting, zoo van vriend als vyand, door zyne edele hoedanigheden weet uit te lokken. ‘Henry,’ dus zegt de Vertaalster in de Voorrede, ‘is geen Grandison, maar ook geen Tom Jones: hy is niet zoo verre boven alle zwakheden als de eerste, en op verre na niet zoo in de magt der driften als Tommy; maar hy is even beminnelyk, en verdient oneindig meer onze achting. Onze meisjes zullen, zoo lang ze moed in een' man beminnen, zeer met hem ingenomen zyn. De overige persoonen dienen meest allen om het character van Henry te doen werken en doorschitteren.’ En een weinig verder laat zy zich, over het geheele Werk,

[p. 175]

zeer juist, dus hooren: ‘Menschen die schriklyk veel werk hebben om Jacobus te begrypen, als die groote vriend der deugd zegt; dat het geloof, zonder de werken, dood is; zullen hier alles te wettisch, te werkheilig vinden. Zy, die gemakshalve liever leeven zouden, zonder in God te gelooven, of zich weinig aan zyne wetten gelegen laaten liggen, zullen hier te veel gedweep en dweepery in vinden; maar zy, die hunne hoofdstudie van den mensch maaken, de vrienden der orde en deugd, zullen hier veel vinden, 't welk hunnen aandacht aangenaam bezig houden, en hun hart met gevoel vervullen zal.’

Met veel genoegen hebben wy de naïve en vernuftige Voorrede der Vertaalster gelezen, waarïn zy hoofdzaaklyk sommige Boekbeoordeelaaren gispt, wegens hunne liefdelooze en onbedachte uitspraak over geschriften, die, al voldoen dezelven juist aan hunnen geoefenden smaak niet, echter voor de behoeften van veele min gevorderde tydgenooten wel berekend zyn.

‘Het meest,’ (dus laat zy zich onder anderen uit) ‘waarover ik met de Recensenten verschil, bestaat hierïn: zy verbeelden zich, dat men noch goed, noch nuttig schryft, zo men niet voor hun en hunne Lezeren schryft; zy oordeelen over schriften, opgesteld voor den land- en werkman, als een Fransche kok over den schotel van een' arbeider zoude oordeelen: zy keuren af, dat men de pen opneemt, indien men niets oplevert, dat voor geoefenden smaaklyk is. Is dit wel redelyker, dan dat men zoude eischen, dat men op de weeklyksche markten niets bragt dan Ananassen, de fynste tuinvruchten en groenten? dan keurig wild en gevogelte? dan dat men in groote Steden niet duldde, dat 'er gaarkeukens en kleine kroegjens geöpend wierden; maar alleen aanzienlyke logementen? dat de Regeering de brood- en koekenbakkers hunnen winkel deedt sluiten, om niets dan banket en confituuren te laaten verkoopen? dan dat men den smit wegjaagde, om den horologiemaaker in zyne plaats te stellen.’ .....

En elders aldus:

‘Een ongeoefend leesächtig man noemt platte rymen, gedichten; voor hem zyn zy het: hy wordt daardoor zoo geleerd, zoo gesticht, zoo vervrolykt, zoo in verwondering weggerukt, als wy door den Sterrenhemel van van Alphen, de Odes van Feith, of de Ossian, zoo onovertrefbaar schoon door van de Kasteele vertaald, dat men het Engelsch moet kennen om die vertaaling te kunnen bewonderen! Geef eene degelyke huisvrouw en moeder, uit deze classe, eene dankzegging voor genooten spyzen, in vier regelen, waarïn hemel rymt op gewemel, en God rymt op genot; en zy zal het een danklied noemen, dat haar zoo treft, als ons het gebed van

[p. 176]

Abadona in Klopstoks Messias. Geef haar een liedje, waarïn noch cadans, noch versificatie, noch leiding is, maar dat fiks rymt, en waar in de overwinning eener vroome ziel over eene zondige begeerte bezongen wordt, en dit zal haar Jerusalem deliverata zyn. Geoefende verstanden, wier smaak zuiver is, slaan zoo een boekje op, zien het in, leggen het weg, en zeggen: 't is goed; het voldoet aan het oogmerk; maar 't is niet goed voor my, - en dit is de waarheid.’

Gaarne willen wy toestemmen, dat in deze Voorrede der geachte Vertaalster veel waarheids opgesloten ligt; doch wy kunnen echter al het door haar gezegde, op verre na, niet voor onze rekening neemen: en schoon dit verslag reeds te verre is uitgedyd, om ons hieröver nader te verklaaren, of ons in byzonderheden in te laaten, voegen wy hier alleenlyk by: dat (naar ons oordeel) de man, die, door zyne geschriften, zynen ongeoefenden tydgenoot, op eene menschkundige wyze, allengs tot verhevenere begrippen zoekt op te leiden, en deszelfs zedenlyken smaak trapswyze te verfynen, door hem van lieverlede waardigere leesöefeningen voor te disschen, meer by het menschdom verdient, dan hy, die door zyne werken, steeds gewyzigd naar den traagen voortgang der algemeene volksverlichting, ja, wel de geringe vatbaarheid eener eenvouwige volksmenigte streelt, doch tevens voor deze den weg gesloten houdt, om zich boven het laage peil haarer gewoone kundigheden te verheffen.