Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 557]

Mengelwerk, tot fraaije letteren, konsten en weetenschappen, betrekkelyk.

Ontdekkende aanmerkingen wegens de prophetische bedriegeryen.

(Naar het Engelsch.)

Men heeft, niet geheel ten onregte, te meermaalen opgemerkt, dat 'er, voor den aandagtigen beschouwer van 't geen 'er in de wereld omgaat, veele omstandigheden zich opdoen, strekkende om onzen hoogmoed te vernederen, welke zich verheft, wanneer wy onze Eeuw de Eeuw der Verlichting hooren noemen, en ons met veragting doet te rugge zien op de tyden onzer Voorvaderen.

De vorderingen deezer Eeuwe, in juist te denken, zyn onbetwistbaar groot; doch het is 'er verre af, dat ze zeer algemeen zyn, of zich wyd uitbreiden. Naauwlyks is 'er eene dwaasheid of bygeloovigheid van vroegeren dage, welke niet weder grootlyks kan verleevendigd worden door listige Mannen, en teffens eene menigte van voorstanders vindt, zelfs onder de zodanigen, die, in andere opzigten, niet voor onverstandig gehouden worden; dewyl zy, in de laatstgemelden, de kragt huns aangebooren gezonden verstands laaten gelden.

Hoe treffend is hier van niet het voorbeeld, dat ten deezen dage, by het ten einde snellen der achttiende Eeuwe, met den gemelden bynaam zo vaak bestempeld, eenige Lieden zyn te voorschyn getreeden, die, met maar al te veel gehoorkrygings en opgangs, het Volk in gewaande Voorzeggingen willen doen gelooven, en zo veel invloeds krygen, dat daar uit eene traag- en werkloosheid ontstaat in het volbrengen van de weezenlyke pligten deezes leevens; of veelen hunne dagen doorbrengen in eenen bygeloovigen schrik voor iets, 't welk zy zo veel te meer vreezen als zy het minder verstaan! Wie weet niet, dat men in Engeland, en ook elders, kleine Geschriftjes in

[p. 558]

't licht geeft, waar in men stoutlyk voorwendt, dat de groote Gebeurtenissen van de Staatsomwentelingen, ten deezen dage, anderhalf, ja twee Eeuwen geleden, voorzegd zyn? Wie is onkundig, dat anderen nog veel verder gaan, zich tot de Voorzeggingen van daniël vervoegen, en de Openbaaringen van joannes raadpleegen, om daar uit op te maaken, welke de eindelyke uitslag zal weezen van de groote Gebeurtenissen, thans op het tooneel der aarde voorvallende?

Deeze onnozelheden in eenige, deeze bedriegeryen in andere gevallen, bepaalen zich niet tot den ongeletterden hoop, onkundigen en slegthoofden; men heeft het verdriet van te zien, dat zommigen, die Godsdienstige beginzels omhelzen, en niet misdeeld zyn aan gezond verstand, zich ook door deeze dwaasheden laaten beleezen en wegsleepen. Het zal, overzulks, niet geheel te onpasse zyn, de zodanigen eenige beginzels voor den geest brengen, strekkende om hun de ongerymdheid en slegtheid van het geloofslaan aan, en het voortplanten van, dergelyke Voorzeggingen te toonen. De aanmerkingen, welke ik hier zal aanvoeren, steunen op de veronderstelling, dat de zodanigen, voor welken zy geschikt zyn, in den Geopenbaarden Godsdienst gelooven.

Het éénig einde, waar toe de Voorzeggingen gegeeven werden, was, om de waarheid der Openbaaringe te bevestigen, en zy leeveren een der sterkste baarblyklykheden daar voor op. Veele deezer Voorzeggingen hebben ongetwyfeld vóór den tyd van christus vervulling bekomen in de Geschiedenissen des Joodschen Volks, daar op volkomen passende; andere in christus zelven, in de voortplanting des Christlyken Godsdiensts, en in de Gebeurtenissen, daar mede in verband staande. - Nog andere zyn tot heden onvervuld gebleeven; ten minsten wy zyn niet in staat geweest om de betrekking tusschen dezelve en de voorvallen te ontdekken. Mogelyk is het, dat zy thans vervuld worden, schoon wy, uit hoofde onzer beperkte bevatting van de wydstrekkende wegen der Voorzienigheid, niet in staat zyn om te bepaalen, welke deeze zyn, of welke omstandigheden het einde van alles zyn zullen.

Wyders staat hier aan te merken, dat de Geest der Voorzegginge, die onmiddelyk van den Hemel nederdaalde, ophieldt, toen de voortplanting des Christlyken Godsdiensts plaats gegreepen hadt. Zints dien tyd kan men

[p. 559]

geen voorbeeld bybrengen van eenig menschlyk weezen, met de gave der voorzegginge van toekomstige gebeurtenissen begiftigd. Wel is waar, de onbegrensde nieuwsgierigheid des menschdoms, om toekomstige lotgevallen te weeten, heeft eene ontelbaare menigte Bedriegers doen ter baane treeden; doch doorgaans heeft men hunne kunstenaaryen gereedlyk ontdekt, en zy hebben geene anderen dan onkundigen en zwakken kunnen beleezen. Het oogmerk der Voorzeggingen enkel dienende om de waarheid der Openbaaringe te staaven, werd die wyze, om den wil des Almagtigen te ontdekken, voorts onnoodig. - En indien dit geene waarheid ware als eene daadzaak, zou het zeker waarheid weezen by redelyke beschouwing, dewyl eene voorkennis der toekomstige gebeurtenissen het geheele stelzel van de werkzaamheid deezes leevens zou om verre stooten. Hoogst redelyk is het, derhalven, te gelooven, dat die gebeurtenissen voor altoos verborgen zullen blyven voor onze kennisse. Ons oordeel of onze wil zou anderzins geene werkzaamheid kunnen uitoefenen; maar wy zouden loutere werktuigen weezen: eene veronderstelling, rechtstreeks aanloopende tegen alles wat de Rede ons leert, of de Openbaaring ons ontdekt, van het oogmerk des Almagtigen in het hervoortbrengen der Menschenkinderen.

Eindelyk blykt het uit de ondervinding en de Geschiedenis des menschdoms, dat de meening van geene deezer Voorzeggingen ooit uitgevonden werd, of bedoeld was dat uitgevonden zou worden, vóór dat de vervulling daar was. 'Er is geen boek of aantekening, waar uit wy kunnen ontwaaren, dat immer iemand kennis genoeg bezate, om de waare meening van eene Voorzegging te ontdekken, vóór den tyd der volkomene vervulling. Dit moge vreemd klinken, en, in den eersten opslage, ongerymd toeschynen; dan dat wy niet te overhaast oordeelen. Het is volmaakt bestaanbaar met het oogmerk van den Almagtigen, om ons zodanige aanduidingen te schenken, welke, gelyk ik hier boven reeds begon op te merken, niet strekken om den loop en voortgang der menschlyke bedryven te stooren, maar om tot een getuigenisse of bewys van de Christlyke Openbaaring te dienen. - Op het oogenblik dat wy met volkomene zekerheid weeten, wat ons als een Volk zal overkomen, of ons als byzondere Persoonen treffen, - op dat zelfde oogenblik zou alle werkzaamheid van onzen kant ophouden; en, 't zy de uitkomst

[p. 560]

goed of kwaad ware, wy zouden die noch kunnen daarstellen, noch afweeren; - een geval, al te ongerymd om in goeden ernst te kunnen omhelsd worden; en dit moet egter een ieder toestaan, die zwakhoofdig genoeg is om geloof te geeven aan de voorzeggingen van hedendaagsche Bedriegeren.

Wanneer deeze drie omstandigheden derhalven in overweeging genomen worden, te weeten, het oogmerk der Voorzegginge, - de tyd, op welken de Geest der Voorzegginge heeft opgehouden, - en de onmogelykheid om de meening van eene Voorzegging te verstaan vóór de daadlyke vervulling, blykt het ten vollen, dat het geloofslaan aan hedendaagsche Bedriegers, die de rol van Propheeten speelen, zo godloos als zwak, en zo ongerymd als godloos is.

Bisschop newton heeft, in zyn Werk over de Prophetien, eene aanmerking bygebragt, welke zeer met myne gedagten zamenstemt, en zeer gevoeglyk deeze myne korte Aanmerkingen zal besluiten. ‘Duisterheden,’ schryft hy, ‘zyn 'er, met de daad, in de Prophetische Schriften: hier van kunnen verscheide voldoende redenen gegeeven worden, en wel in 't byzonder deeze: dat zy de éénige soort van Geschriften uitmaaken, meer geschikt tot onderwys der volgende Eeuwen, dan van de tyden waar in ze geschreeven zyn. Waren de Voorzeggingen in duidelyker bewoordingen begreepen geweest, zou zulks misschien zommigen hebben aangezet om de vervulling daar van te verhaasten, terwyl anderen genoopt zouden geworden zyn om dezelve te leur te stellen; aan den eenen kant zou der menschen vrye werking niet zo zeer doorstraalen, en, aan den anderen kant, gods Voorzienigheid in derzelver volbrenging niet zo zeer uitblinken. Maar, schoon eenige gedeelten duister genoeg zyn voor den Onderzoeker, hebben andere klaarheids genoeg om licht te verspreiden; en hoe meer de duistere gedeelten de vervulling bekomen, hoe beter zy verstaan worden. Ten deezen aanziene mag men met waarheid zeggen, dat de wereld hoe ouder hoe wyzer wordt. De tyd, welke iets onttrekt aan de baarblyklykheid van andere Schryveren, voegt iets toe aan het gezag der Propheeten. Toekomende Eeuwen zullen meer begrypen dan de voorledene; en eene algeheele vervulling zal een licht van kennis over alle de Voorzeggingen doen opgaan.’