|
| |
| |
| |
Verhandeling over den oorsprong van de geele koorts, die zich geopenbaard heeft in de steden der Vereenigde Staaten van Noord-America.
(Vervolg en Slot van bl. 314.)
Indien men, derhalven, onder zulke ongunstige omstandigheden, in deeze Steden, gelegen in een van de heetste Climaaten, daar de Winters dikwerf zonder vorst zyn, niet alleen nooit de Geele Koorts of een andere diergelyke Ziekte heeft zien ontstaan, - maar ook in staat geweest is dezelve geheel te bevryden van de Pest, door de instelling van Quarantaines, en die Steden, zedert derzelver invoering, een hoogen graad van onafgebrookene gezondheid genooten hebben, - dit zekerlyk pleit zeer sterk tegen den oorsprong van de Geele Koorts in de Steden van Noord-America, en voor, of ten voordeele van, het gevoelen, dat de Americaanen van deeze Ziekte geheel zouden verlost worden door de daarstelling van soortgelyke maatregelen.
Het is ten duidelykste bewysbaar, dat de Ziekte niet in de Steden van America, van het eene jaar tot het andere, in wezen blyft; maar dat dezelve elke reis onmiddelyk word voortgebragt door een nieuwe besmetting. Koude en regen hebben ten allen tyde de Smetstof geheel krachteloos gemaakt, en tot op het afgeloopene jaar heeft dezelve zich nooit tweemaal agter elkander op ééne plaats geopenbaard. In het Jaar 1793 was de 17de van October de noodlottigste dag voor de Stad Philadelphia, en echter op den 3den November had de Ziekte geheel opgehouden, en de Inwoonders waren, als naar gewoonte, te rug gekeerd. - In het verlopene jaar, schoon de Koorts zoo doodelyk was in September, begonnen echter de Burgers te rug te keeren in 't laatst van October, en ten allen tyde hebben de regen en koude van den herfst en winter de besmetting oogenblikkelyk te niet gedaan, en de Steden tot derzelver gewoone gezondheid hersteld, zonder een spoor van de Ziekte, of de minste herleeving daar van, in het volgende voorjaar.
Ik weet wel, dat 'er zeer veele persoonen zyn, welke,
| |
| |
uit liefde tot bespiegelende Theorien, poogen een geheel tegenstrydig gevoelen daar te stellen, en sommigen mogelyk uit een begeerte om onze betrekkingen met America tegen te gaan.
Reeds zyn de verschillen onder de Geneeskundigen in America zelve, zoo ten opzigte van den oorsprong als van den aart en de behandeling der Ziekte, voortgezet met zulk eene geestdrift en bitterheid, dat dezelven te beschouwen zyn als een der zwaarste rampen, welke die Ziekte vergezelden, en dat zy de ongelukkige Lyders beroofd hebben van al dien troost, welken het vertrouwen in den Geneesheer gewoon is in te boezemen. - Deeze omstandigheden moeten al de waereld leeren op haar hoede te zyn, ten opzigte van Berigten welke zy van zulke zyden ontvangt, en liever te vertrouwen op het Verhaal van zodanige persoonen, die, volgens hun gezond natuurlyk oordeel, en met eene opmerking tot daadzaaken, haar de zaak mededeelen, zonder dat zy Stelsels wenschen daar te stellen, of hun byzonder belang in het oog hebben.
In het vellen van ons oordeel over eenen ramp, welke tot eene zoo ontzachelyke plaag verstrekt voor een Land, met welk wy door zoo veele banden verbonden zyn, zal ieder edelmoedige ziel gaarne gehoor geeven aan zodanige gevoelens, die gebouwd zyn op daadzaaken, en een naauwe overeenkomst hebben met onze eigen ondervinding in vroeger dagen, en welke bovenal schynen van de meeste uitwerking te zullen zyn, ter geneezing en uitroeijing van de Ziekte.
De ongelukkige Inwoonders van America hebben reeds byna alle hunne poogingen uitgeput, ter volmaaking van de inwendige policie hunner Steden, zoo dat het in agt neemen der zuiverheid weinig meer kan uitwerken. Waren zy even zoo werkzaam geweest, ter daarstelling van algemeene en stipte Quarantaines, zouden zy, naar alle waarschynlykheid, voor ditmaal bevryd geweest zyn voor de aanvallen van deeze verschrikkelyke Ziekte.
In plaats, daarom, van derzelver aandagt tot bedriegelyke theorien af te trekken, behooren wy hun te versterken in hun besluit ter aanneeming en in het werkstelling van maatregelen, welke wy zelven kragtdaadig gevonden hebben, en het is onze pligt hun op te beuren met het streelend vooruitzigt, dat deeze schikkingen, onder de medewerking der Goddelyke Voorzienigheid, voor het toekomende hunne veiligheid zullen verzekeren.
| |
| |
Uit dit Stukje blykt, derhalven, ten klaarsten, op welke zwakke gronden het in Europa byna algemeen aangenomen gevoelen steunt, dat naamentlyk de Geele Koorts niets anders is dan eene Galkoorts van een zeer kwaadaartigen aart, welke kwaadaartigheid door de warmte van het Climaat en de uitwaassemingen der Moerassen, enz. zou veroorzaakt zyn.
Immers, indien dit het geval ware, zou de Ziekte meer in de Zuidelyke dan in de Noordelyke, en meer in de minder bewoonde dan in de best bebouwde Provincien gewoed hebben; het zou dan een Landziekte zyn, welke, daar zy ontstond van plaatselyke oorzaaken, ook waarschynlyk alle jaaren op een bepaalden tyd zou wederkomen. De Ziekte zou dan geen onlangs ontstaane zyn, neen, zy zou zoo oud zyn als haare oorzaaken, dat is, zy zou even zoo veele jaaren tellen als de stichting der Colonien zelve; zy zou eindelyk algemeen door het geheele Land verspreid zyn, en zich geenzins bepaalen tot de handeldryvende Steden; en geen beletten van het binnen komen der Schepen van verdagte plaatsen, of het vaststellen van Quarantaines, zou eenigen invloed op de Ziekte hebben; veel minder in staat zyn om derzelver voortgang te beteugelen, en de Koorts geheel te doen ophouden.
Het is waar, het werktuiglyk gestel van de Lever schynt, en is, buiten twyfel, zeer aangedaan in deeze Ziekte; doch het zy ons vergund te mogen opmerken, dat in de warmere Gewesten de Lever aan alle heete Ziekten in het algemeen meer of min deel neemt, zoo dat 'er zelden eene hevige Ziekte plaats heeft, waarin de Lever niet aangedaan is; maar dat het, onzes oordeels, een zeer aanmerkelyk verschil maakt, of de Lever de oorzaak en zitplaats der Ziekte zy, dan of de Lever, uit hoofde van het Climaat, de plaatzelyke gesteldheid, den aart en de levensmanier der Inwoonderen, van de Ziektestof meer dan andere deelen word aangedaan. - Want schoon de Ziekte, onzes bedunkens, eigener aart eene besmetting is, willen wy gaarne bekennen, dat deeze besmetting, of liever dat de Ziekte, door deeze besmetting voortgebragt, van plaatzelyke oorzaaken op verschillende manieren gewyzigd word, en met plaatzelyke Ziekten kan samengesteld zyn, en zelfs zeer dikmaalen samengesteld is.
| |
| |
De natuurlyke koleur der huid word ook in deeze Ziekte niet eerder in geel veranderd, dan na dat de eerste toevallen der Geele Koorts zich reeds eenigen tyd geopenbaard hebben; en de kentekenen der besmetting, en van ongesteldheid des gantschen Lichaams, gaan altyd de geelheid der huid vooraf, ten duidelyken bewyze, dat het veranderen van de natuurlyke koleur des lichaams, in geel, een uitwerkzel, of gevolg, der Ziekte is, en geenzints als derzelver oorzaak moet worden beschouwd. Ik behoeve niet eens aan te voeren, dat, daar wy veelvuldige voorbeelden hebben, dat onderscheidene vergiften op byzondere deelen een soortlyke werking hebben, als de Kwik op de speekzelklieren; de Spaansche Vliegen op de piswegen, en de Digitalis op de pols en de opslorpende vaten, enz. - het dus als zeër waarschynlyk kan aangenomen worden, dat de soortlyke smetstof van de Geele Koorts eene byzondere uitwerking heeft op de werktuigen, welke ter afscheiding van de Gal dienen.
Dan, volgens welke Theorie men ook de geelheid der huid zoude willen verklaaren, het is ten minsten zeker, dat dit verschynsel volstrekt niets afdoet ter staaving dat de Ziekte plaatzelyk, en derzelver oorzaak en zitplaats in de Lever is.
Het is bekend, dat de beet van zommige vergiftige Slangen, onder andere toevallen, ook eene geelheid der huid veroorzaakt, en echter zal zeer zeker hier niemand de oorzaak en zitplaats der Ziekte in de Lever zoeken, maar dit verschynsel als een byzonder uitwerkzel van een soortlyke gift afleiden. Indien alle deeze bewyzen niet genoegzaam waren om de ongegrondheid van het algemeen aangenomen gevoelen te bewyzen, zo zou de groote sterfte, die alle Geneeswyzen, welke op deeze vermeende oorzaaken gebouwd zyn, vergezeld heeft, de zaak buiten allen twyfel stellen. - In de daad, de geneeskundige behandeling der Ziekte is tot nog toe zo ongelukkig uitgevallen, dat de Inwoonders der Vereenigde Staaten op het laatst byna alle vertrouwen op de Geneesheeren verlooren, terwyl men zag, dat de Artzen onder elkanderen zeer oneens waren wegens den aart der Ziekte en de manier waar op zy moest behandeld worden, en geen der aangewende middelen eenige merkelyke uitwerking had in het beteugelen van de woede der Geele Koorts; maar omtrend een gelyk aantal Lyders on- | |
| |
der het gebruik van de verschillende Geneesmiddelen door dezelve weggesleept wierden.
De Geele Koorts ontstaat dus, onzes bedunkens, uit eene smetitof eigener aart, welke zich, even als de Pest, Kinderpokjens, enz. door de gemeenschap of aanraaking met besmette persoonen of goederen aan de gezonden mededeelt. De Ziekte schynt haaren oorsprong uit de West-Indien te hebben; doch welk een samenloop van oorzaaken 'er noodig is om deeze Ziekte te doen gebooren worden, en de eigentlyke wyze, waarop dezelve haare werking op het dierlyk lichaam uitoeffent, is ons tot hier toe even zo onbekend als de eigentlyke werking van alle andere besmettingen. 'Er schynt, echter, in veele, zo niet in alle, opzigten, zeer veel overeenkomst tusschen de Geele Koorts en de Pest plaats te hebben. - Beide deeze Ziekten zyn uit de warmere Gewesten oorspronkelyk, zy worden nimmer uitgebroeid in de meer getemperde lugtstreeken, aan welke zy alleen door gemeenschap met de warmere Climaaten medegedeeld worden; beide tasten onmiddelyk het leevensbeginsel aan, brengen zeer spoedig de grootste zwakheid en slapheid te weeg, en de sterkste gestellen bezwyken, niet zelden in eenige weinige uuren, onder het geweld der Ziekte; beide schynen zich saam te voegen met andere in zwang gaande Ziekten, en verscheidene wyzingen te ondergaan, volgens den verschillenden aart van de doorgaande Ziekte, het lugtgestel, en de byzondere gesteldheid van den Lyder. De Geele Koorts hebben wy gezien, dat in de gemaatigde lugtstreeken het meeste woedt geduurende de Zomerhitte, en dat zy integendeel haare besmetting verliest en uitgedoofd word door den Noorden-wind en Winterkoude; het zelfde heeft in de Noordelyke lugtstreeken plaats, ten opzigt van de Pest. De beroemde Russische Artz orrdus getuigt, dat de Pest in dat Ryk voornaamlyk woedde geduurende het Voorjaar en den Herfst, en altoos heviger was by regenagtig en warm weder. Dat, in tegendeel, zo dra het
Weêr droog en bestendig wierd, met een Noorden- of Noordoosten-wind, zelfs in het midden van den Zomer, schoon de besmetting niet geheel wierd uitgedoofd, ten minsten derzelver verwoestingen geringer waren; doch dat, by het aannaderen van den Winter, de besmetting trapswyze verminderde, en eindelyk door de bestendiglyk toeneemende koude geheel
| |
| |
vernietigd wierd. (- Orrdus de peste, quae anno 1770 in Jassia, & anno 1771 in Moscua grassata est; Petropoli 1784, p. 81.) - Ja zelfs in die landen, waar de warmte van de lugtstreek de Pest bestendiglyk in wezen houdt, is dezelve grootendeels aan het Jaarzaizoen onderworpen. - De Engelsche Geneesheer russel merkt, in zyn beroemde beschryving van Aleppo, aan; dat de Pest minder hevig is geduurende den Winter, sterker woedt in het Voorjaar, en op 't felfst is in het midden van den Zomer. In de West-Indien is de Geele Koorts altyd het hevigst geduurende den Zomer. Twee zeer vermaarde Russische Artzen verzekeren, dat de Peststof, alvorens dezelve het geheele lichaam aangetast heeft, en door het bloed verspreid is, dikwerf in het eerste begin der Ziekte kan verbeterd, en de besmetting het lichaam uitgedreeven worden door het gebruik van een groote hoeveelheid warm water en andere zagte zweetdryvende middelen; waar van deeze Schryvers verscheide voorbeelden bybrengen. (Orrdus ll. A. Samorlewitz memoire sur l'inoculation de la Peste. Straatsburg 1784;) - Verscheidene geloofwaardige lieden, welke van de Geele Koorts ooggetuigen geweest zyn, hebben my verzekerd, dat zeer veele hunner bekenden, welke de eerste toevallen van de Geele Koorts reeds hadden, door het gebruik van warme Baden, het drinken van een groote hoeveelheid Thee, door een wolle Deken om hun geheele lyf te winden, en door het gebruiken van andere zagte uitwaasseming bevorderende middelen, alle verdere toevallen voorgekomen hebben, en van de Ziekte bevryd gebleeven zyn. - De Geneesheer russel verhaalt ons, dat, volgens eene ondervinding van veele jaaren, de Patient
doorgaans in eene zagte uitwaasseming geraakt, en den meesten tyd gelukkig hersteld word, wanneer den Lyder, in den beginne van de Pest, (alvorens de smetstof zich door het geheele lichaam verspreid, de crasis van het bloed veranderd, en door het aantasten van het levensbeginsel de grootste zwakheid te wege gebragt heeft,) een ruime laating gedaan, en een openend ontsteeking tegengaand afkooksel voorgeschreeven word. In de West-Indien hebben de Fransche Geneesheeren, met gelyk goed gevolg, in het eerste begin van de Geele Koorts, een aderlaating en openende verkoelende middelen gebezigd; al het welk ten klaarsten aantoont, dat tusschen beide deeze Ziekten de grootste verwantschap plaats heeft.
| |
| |
Daar dus deeze Ziekte, in alle opzigten, zulk eene overeenkomst heeft met de Pest, leert ons de gezonde rede, dat een middel, waar door Europa, zedert het begin deezer Eeuw, zich voor de Pest bewaard heeft, ook ten uitersten aanpryzenswaardig is tegen de Geele Koorts, en zeer veel goeds van zich belooft ter uitroeijinge en voorkoming der Ziekte; ik bedoel naamenlyk het vaststellen van quarantaines. In de daad, de gelukkige invloed, welken het gedeeltelyk in werking brengen derzelve reeds werkelyk op de Ziekte gehad heeft, laat geen den minsten twyfel over, of de Vereenigde Staaten zouden binnen kort van de Geele Koorts verlost zyn, indien de Wet, nopens de quarantaines, met de vereischte nauwkeurigheid en stiptheid in het werk gesteld wierd. - Zonder dezelve te doen werken, mogen de Americaanen alle middelen uitputten om hunne inwendige Policie te volmaaken; zy mogen, door een stipte oplettenheid op de zuiverheid van Water en Lugt, door het zindelyk houden der Straaten en Huizen, het maaken van gemeene Rioolen, enz., hunne Landziekten verminderen; de zamenvoegingen (complicatien) van de Geele Koorts eenvoudiger en weiniger maaken, en hier door derzelver verwoesting eenigzints paalen stellen; - maar nimmer zullen deeze Inrigtingen genoegzaam zyn om de Ziekte geheel te beteugelen en derzelver bestaan te vernietigen, zonder dat tevens de Wet van quarantaines in werking gebragt, stiptelyk naargekomen, en gestrengelyk gehandhaafd word.
In de daad, de treurige ondervinding heeft ons geleerd, dat 'er geen zeker middel is om de besmetting te vermyden, dan door alle gemeenschap met de besmette persoonen en goederen af te snyden. Iemand moge, misschien, door een geschikten leevensregel in agt te neemen, door alles wat het gestel verzwakken kan na te laaten, de uitwaasseming te bevorderen, en zyn Lichaam open te houden, zich minder vatbaar voor de besmetting maaken, en derzelver uitwerkzelen op het dierlyk Lichaam ten grooten deele maatigen, nimmer zal hy, echter, zonder de vermyding van besmette persoonen en goederen, voor de Geele Koorts volmaakt veilig zyn.
Daar de vereenigde poogingen der Americaansche Artzen, ter geneezing der Geele Koorts, tot nog toe, zoo ongelukkig zyn uitgevallen, zoude het de vermeetelheid zelve zyn voor my, die de Ziekte nooit gezien heeft, een stellige Geneeswyze te willen opgeeven; ik kan ech
| |
| |
ter niet nalaaten in het voorbygaan aan te merken, dat, indien de Americaansche Geneesheeren, in plaats van zich met bespiegelingen op te houden, of hunne toevlugt tot bedriegelyke Theoriën te neemen, zich met zoo veel iever hadden toegelegd op het waarneemen van daadzaaken; indien zy den loop der Ziekte, derzelver zamenstellingen met de heerschende epidemie, met de ziekten van het Zaizoen, van het Climaat, en de byzondere gesteldheid hunner Lyderen, nauwkeurig hadden gadegeslaagen, - twyfel ik niet, of het inagtneemen deezer regelen, welken de naamen van hippocrates, van sydenham, huxham en stoll vereeuwigd, en hun den weg gebaand hebben ter geneezinge van zoo veele Ziekten, zou hun ook in het behandelen der Geele Koorts van het grootste nut en voordeel geweest zyn. Over het algemeen, indien men, in plaats van stelzels op het Boekvertrek uit te denken, dezelven met bitterheid en geestdryvery te verdedigen, en alle daadzaaken, die hier tegen aanloopen, of over het hoofd te zien of te verdraaijen, de Natuur ondervroeg en derzelver werkingen nauwkeurig gade sloeg in de verschillende tydperken der Ziekten, zou men spoedig een middel gevonden hebben, om zeer veele geschillen, waar van het voor, en tegen, met drift door beroemde mannen beweerd word, in der minne te vereffenen.
In de Pest, by voorbeeld, is 'er een groot geschil onder de vermaardste Artzen, of het aderlaaten al of niet te pas koome. Hoe zeer hier zeer veel op den aart der heerfcheude epidemie, waar door de Pest gecompliceerd en niet zelden gecaractieriseerd word, en op de individucele gesteldheid van den lyder te letten zy, komt het my echter, met den Engelschen Geneesheer russel, voor, dat men voornaamentlyk het tydstip der Ziekte in aanmerking neemen moet, en dat, over het algemeen beschouwd, eene aderlaating in het eerste begin van de Pest heilzaam is; doch in derzelver meergevorderden staat nutteloos en menigmaalen zelfs zeer schadelyk zy. De rede hier van is, onzes bedunkens, de navolgende:
Door de soortlyke kragt van de giftstof word het geheele lichaam ten uiterste aangedaan, tot onregelmaatige beweegingen aangezet, en zeer geprikkeld; het valt daarom zeer gemakkelyk te begrypen, hoe, door een ruime aderlaating, de te groote terugwerking der vaste deelen, door de prikkeling van de giftstof veroorzaakt, verminderd, het geheele lichaam ontspannen, de krampagtige samen- | |
| |
trekking van de huid weggenoomen, en de natuur, als 't ware, tot het uitdryven der ziektestof word voorbereid.
Dan deeze aderlaating echter, dit verkoelend en zweetdryvend plan, zullen zy den lyder heilzaam zyn, moeten in het werk gesteld worden, zoo spoedig mogelyk na dat de eerste toevallen der Pest zich geöpenbaard hebben, en in alle gevallen binnen eenige weinige uuren na dat de Ziekte begonnen is; alvorens naamentlyk de geheele gesteldheid door de giftstof besmet, het bloed met dezelve genaturaliseerd, en, als 't ware, met de smetstof tot een eigenaartig vogt geworden is. Immers het spreekt van zelve, dat, na dat de giftstof reeds ten grooten deele haare uitwerking op het lichaam verrigt heeft, en de geheele constitutie, als 't ware, met de smetstof doortrokken is, deeze behandeling, verre van nuttig voor den lyder, ten uitersten schadelyk zoude zyn, en dat de middelen, welke in het begin der ziekte zich zoo werkzaam betoonen in het uitdryven van het miasma, thans geen andere uitwerking zouden hebben dan den lyder merkelyk te verzwakken; dierhalven, door de zwakheid en slapheid van het lichaam, welke reeds de natuurlyke gevolgen van de werking der giftstof zelve zyn, te vermeerderen, in plaats van een crisis te bevorderen, de natuur van haare noodzaakelyke kragten, om dezelve te bewerkstelligen, zouden berooven, en dus des lyders einde verhaasten. Het verschil, derhalven, over het al of niet aderlaaten in de Pest, moet, onzes oordeels, beslist worden uit het verschillende tydperk der Ziekte, waarin men hetzelve in 't werk stelt. In het eerste tydperk, waarin de smetstof het levensbeginzel aantast, en de Natuur buitengewoone poogingen doet om de giftstof door middel van uitwaasseming te ontlasten, komen eene aderlaating, verkoelende, openende en zagte uitwaasseming bevorderende dranken, te pas; in het tweede tydperk, daarentegen, waarin de smetstof reeds het geheele lichaam doordrongen heeft, en de levenskragten, zo door het geweld der ziektestof, als door de vergeefsche poogingen van de
leevenskragten om 'er zich van te ontlasten, afgemat zyn, voor de overmagt van de ziektestof wyken, en 'er niet dan eene zeer flaauwe wederwerking waargenoomen word, koomen prikkelende, spanning vermeerderende, middelen, en, om de zamenvoegingen van de Ziekte weg te neemen, zomtyds ook braak- en buikzuiverende middelen te stade.
In de daad, na al het geen ik over deeze Ziekte gelee- | |
| |
zen heb, schynt het my toe, dat, op het wel onderscheiden van deeze verschillende tydperken der Pest, het zeer veel aankomt, en dat dikwils het leeven van den lyder 'er geheel van afhangt. Of intusschen deeze twee verschillende tydperken ook in de Geele Koorts te vinden en in acht te neemen zyn, - iets waar voor derzelver overeenkomst met de Pest, en de waarneemingen der Fransche Artzen, in de Westindiën, omtrent het nut van eene aderlaating in het begin deezer Ziekte, schynen te pleiten, - durve ik, by gebrek aan genoegzaame daadzaaken, niet op my neemen te beslissen.
Maar, na dit alles slegts als met den vinger te hebben willen aanraaken, zal ik eindigen, met te zeggen, dat ik hoope, door de mededeeling van dit Stukje, aan de weetlust veeler myner onderzoeklievende Landgenooten voldaan, en iets toegebragt te hebben, om aan de zorge van hun, wien in ons Land de Policie en de Geneeskundige Staatsregeling toebetrouwd zyn, op het nadruklykste, by aanhoudenheid, aan te beveelen de hooge noodzaakelykheid, die 'er in gelegen is, dat niet slegts Schepen, die uit plaatzen komen, alwaar de Pest woedt, of onlangs gewoed heeft, maar ook, waar alle andere Ziekten, die de ondervinding leert dat door overbrenging voortgeplant worden, heerschen, of onlangs geheerscht hebben, - dat alle zodanige Schepen, die in onze Republiek aanlanden, quarantaines houden, op dat niet eenmaal duizenden onzer Landgenooten de ongelukkige slagtoffers van onvoorzigtigheid, zorgloosheid, of onkunde, worden!
's Hage, den 1sten Juny,
1799.
c.g. ontyd,
Med. Doct.
|
|
Auteursrechtvrij