Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 57]

Beschryving van het grootsch vertoon, 't welk de rotsen van Adersbach, in Bohemen, maaken.

(Uit het Journal Litteraire de Berlin.)

De Rotsen van Adersbach vertoonen zich, op eenen afstand, als een Leger van Reuzen, op een zeer wyduitgestrekt veld in slagorde geschaard. Hoe meer men dezelve nadert, en hoe meer men derzelver weezenlyke hoogte bemerkt, hoe meer men gewaar wordt, dat de in groepen geplaatste Rotsklompen ontelbaar zyn. Elk deezer Rotsgevaarten staat op zichzelven, en maaken eene hoogte van honderd, honderd vyftig, en tweehonderd, voeten. Meest alle zyn ze kegelvormig, en staan zo naby elkander, dat een mensch naauwlyks tusschen dezelve kan heenen komen. Op deeze wyze bedekken zy eene uitgestrektheid van drie Duitsche mylen in den omtrek, en vormen een onuitkomelyken doolhof, voor iemand, die zich zonder gids in dezelve mogt begeeven.

De zelfstandigheid deezer Rotsen is een glasagtige Zandsteen, zeer zagt en bykans wryfbaar als dezelve met water doorvogtigd is. Het is een zeer onvolkomen soort van Leksteen. De Rots trekt zeer sterk de vogtigheid des Dampkrings aan; de regen daalt 'er in neder; de daauw en de nagtvorst worden 'er door ingedronken; en wanneer dezelve naderhand door de zon verwarmd wordt, komt het water uit alle gedeelten te voorschyn, en voert, by het afloopen, deeltjes, van de zelfstandigheid der Rotsen afgenomen, mede. Van hier zyn de slingerende paden, welke rondsom deeze op zichzelven staande Rotsklompen loopen, voor het grootste gedeelte, vergezeld van een stroom, welks water zeer helder is: dewyl het als uit een Leksteen voortkomt. Het zand, daar mede weggevoerd, bezinkt onmiddelyk in de gedaante van een groot zandpad. Op zommige plaatzen ziet men het water voortkomen uit den voet der kegels, en de zandstrooken, daar door medegevoerd, kan men onderscheiden zien. Wanneer deeze kleine fonteinen zich openen beneden het waterpas van den stroom, is deeze uitwerking nog onderscheidener, nog treffender.

Het is hoogstwaarschynlyk, dat deeze Rotsverzamelin-

[p. 58]

gen eertyds de kern uitmaakten van eenen Berg, welke door regenwater, en daar uit ontstaande vloeden, verbrooken is. De Rots werd hier door kaal, en blootgesteld aan de vereenigde werking van water en vorst; deeze maakten de deelen zagt, en, als 't ware, sponsagtig. Die trapswyze afneeming vaart voort onder ons oog. Het water spoelt, of zypelt, onophoudelyk na het voetstuk het zand, 't welk van boven wordt medegenomen. Te deezer oorzaake is 'er eene merkbaare ophooging van den grond der paden, elke tien jaaren. Waar het water niet rechtstandig valt van den top der kegels, maar stort over een hellend vlak, laat het zulk een overvloed van bezinkzel over, dat het opeengehoopte zand ter halver weg van een mans been kome.

Het water heeft eenige deezer kegels, aan derzelver voetstuk, op zulk eene wyze aangetast, dat derzelver geheele verbaazende klomp als in evenwigt hangt, en op een voetstuk rust, ten minsten niet meer dan een vierkante voet groot. Deeze kegels vertoonen nog ontwyfelbaare trekken van eenen gemeenen oorsprong. Alle derzelver beddingen zyn steeds evenwydig aan elkander, en ook evenwydig met den bodem.

Wanneer men in het binnenste van deezen Rots-doolhof doordringt, ziet men de wildste vertooningen, en zeer schilderagtige voetstappen van het geweld der waterstortingen, die boomen en rotsen nedergeworpen hebben in de ontzettende diepten, waarin zy gesmeeten zyn.

De Rotsen van Adersbach vertoonen, als 't ware, eene volkomene Ontleeding, of het Geraamte van eenen Berg. Diep in dezelve indringende, komt men op dit gedeelte van den Berg, 't welk nog met aarde overdekt is, en vercierd met houtgewas, welks afneeming zigtbaar eenen aanvang neemt. - Dit voltooit de zeldzaamheid deezer vertooning. Op dezelfde plaats ziet men alle de opeenvolgende staat- en standsverwisselingen, door welke een Rots heenen gaat in een allengskens verval.

In deeze diepe grot, zonder eenig dak of verwelfzel, is de gesteldheid der lugt eenpaarig, en ondergaat de veranderingen niet, welke men in de open lugt aantreft. In den zomer heeft men 'er eene aangenaame koelte, en de koude van den winter voelt men 'er naauwlyks.

Op den kant van deeze ontzag inboezemende en reusagtige groep, treft men een Echo aan, die alle opmerking verdient. Dezelve herhaalt tot zeven syllabes driemaa-

[p. 59]

len, zonder de klanken te verwarren. Het middenpunt is op een kleinen afstand van de zyden des grooten kegels, waar men het hoofdpunt aantreft van de herhaalde klanken. Woorden, met een zeer zagte stem gesprooken, worden onderscheiden herhaald op den vereischten afstand; maar, eenige schreden voor- of agterwaards gaande, wordt het sterkste geschreeuw niet teruggekaatst. Wy namen de proef met duidelyk onderscheiden uitgesprooken woorden, meer en min sterk aangezet, en met het afschieten van een pistool.

Zonderling is de verscheidenheid der Natuure in haare minst zamengestelde verschynzelen. De Echo is, buiten tegenspraak, een der eenvoudigste; nogthans, om niet te spreeken van het verschil der Echos, ten aanziene van het aantal der syllaben, welke zy herhaalen, de meerdere of mindere duidelykheid der klankvorming, en de langer of korter tyd, in welken de klanken teruggekaatst worden, namen wy, in alle, die wy met onze stem maakten in dit Gebergte, een byzonder character van buiging waar, welke de Echo aan de herhaalde klanken mededeelde.

Ik heb zints bewaarheid gevonden, door verdere waarneemingen, eene meermaals gemaakte aanmerking, dat geen Echo de klank juist terugkaatst, op dezelfde wyze als dezelve wordt uitgesprooken. De Echo van Adersbach is schielyk, leevendig in de woordbuigingen: de rede hier van hebbe men daar in te zoeken, dat de wederkaatzende zyden uit rotsen bestaan, geheel van aarde en gewassen ontbloot. Het is, als ik het zo eens mag uitdrukken, een viool met een staalen lichaam.

De Echo van Kinast hervormt den slag van een Pistoolschoot in lange golvingen, afgebrooken door uitbarstingen van klank, en gestuitte dommelingen. De wederkaatzing wordt deels veroorzaakt door kaale rotsen, deels door boschadien. Dan niets evenaart de treurige en zagte klaagtoonen van de Echo van Zobtanberg, welke verzagt wordt door een zeer groot en verafgelegen bosch.