Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 653]

Brieven ter beoordeling van het onlangs uitgekomen Stukje: De Leere der Verkiezing en Verwerping eenvouwdiger gemaakt, enz. voornamelyk ingerigt ter verdediging van de eere der Gereformeerde Kerk en derzelver Leeraren tegen hetzelve. Uitgegeven door Philalethes Orthodoxus. Te Groningen, by A. Groenewolt, 1799. In gr. 8vo. 88 bl.

Zoo 'er nog eenige twyfeling mogt overblyven, of de Schryver van het onlangs, ook door ons aangekondigd Stukjen^(*), De Leer der Verkiezing en Verwerping eenvoudiger gemaakt, dezelfde zy met dien van Het Avondmaal van Jesus meer eenvoudig gemaakt, die twyfeling moet, by 't leezen van deze Brieven, geheel ingericht in den geest van het laatstgenoemde Werkjen, ten eenemaal vervallen. Derzelver Opsteller toont, geheel en al van den Autheur van 't eerstgemelde Stukjen, waarover hy leezenswaardige aanmerkingen mededeelt, te verschillen. Zie hier den korten inhoud.

Eerste Brief: 'Er wordt niets nieuws in gevonden. De Schryver heeft alleen 't gevoelen der oude Remonstranten, en hunne oude tegenwerpingen tegen 't stelsel der Contraremonstranten, herhaald. Tweede Brief: Dit geschiedt thans zeer ontydig. Niemand heeft 'er hem toe uitgelokt of gedrongen. Verstandige Gereformeerden denken zoo styf niet meer, als in vorige dagen. Zy zwygen 'er doorgaans van in 't openbaar onderwys, gaan het geheel voorby, in 't onderricht van den Godsdienst, dat zy aan eenvoudigen geeven, en hebben by den gemeenen man meer te doen met het misbruik van de leer der onmagt, dan wel van dit leerstuk. In het Theologisch Systema wordt het nog wel behandeld, maar niet zoo ruuw, als in voorgaande tyden. En nu werpt zich de Schryver, integendeel, met zooveel drift en vuur, op, als bestryder van de Leer der Praedestinatie, zoo als ze ten tyde van Episcopius en Bogerman verklaard wierd. Derde Brief: Hy heeft de Leer der Gereformeerden niet uit hunne eigen symbolische boeken, maar uit derzelver tegenschryvers, en dus geheel onnaauwkeurig, opgegeeven, en in een valsch en haatelyk licht geplaatst. Vier-

(*) Zie hier boven, bl. 199.

[p. 654]

de Brief: De geheele toon van dit Boekjen is onbescheiden, hard en bitter, en in 't minste met geschikt, om iemand te overtuigen. Vyfde Brief: In 't stelsel van den Schryver, (dat der oude Remonstranten, die eene eeuwige voorwaardelyke verkiezing en zekere voorweetenschap verdedigden,) zyn dezelfde of soortgelyke onoploslyke zwaarigheden. Zesde Brief: Het Boekjen beäntwoordt niet aan den titel, volgends welken het zou moeten strekken, ter toelichting van de gewigtige vraage, of de Gereformeerden zich met de Remonstrantsche Broederschap en verdere Protestanten vereenigen kunnen; want het maakt de verwydering veeleer grooter.