Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

Volledige Beschryving van alle Konsten, Ambachten, Handwerken, Fabrieken, Trafieken, derzelver Werkhuizen, Gereedschappen, enz. Vyftiende Stuk. Bevattende de Zydenteelt en Kweeking van den Moerbeziënboom. Met Plaaten. Te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon, 1798. In gr. 8vo. 148 bl.

Dit vyftiende Stuk der Beschryving der Konsten, enz. bestaat uit zes Hoofdstukken, die handelen over den Moerbeziënboom; de natuurlyke geschiedenis van den Zywurm; eenige voorbereidzels tot den Zydenteelt; het spinnen der Wurmen, benevens het inzamelen der Kokons of Zydebolletjes; de wilde Zydewurmen, en het afhaspelen der Zyde. Waarop een Aanhangzel volgt, bevattende eenige aanmerkingen, nopens den Moerbeziënboom en den Zywurm. Alles, wat hier ter zaake dient, is beknoptelyk, doch teffens zeer naauwkeurig, voorgedraagen, en, zo 't ons voorkomt, zal hy, die zich op deeze nuttige en voordeelige teelt wil toeleggen, hier de noodige onderrichtingen vinden, om die taak met voordeel te beginnen.

Daar de Moerbeziënboom in ons Vaderland zeer wel tiert, en 'er veele gronden, die thans onnut ledig liggen, mede beplant zouden kunnen worden, was het te wenschen, dat zich een grooter getal onzer Ingezetenen, vooral eigenaars van uitgestrekte landeryen, daarop wilden toeleggen. ‘De Zydenfabrieken zyn ten minsten (zegt de Schryver, p. 129.) van even groot, zo niet van meerder aanbelang, dan de Wollenfabrieken; maar waarom ze dan ook niet met allen yver ondersteund en voortgezet? Vreest men mogelyk de weelde en pragt daar door al te veel te zullen bevorderen, dan legt men eene ongegronde vrees aan den dag; want door de Zydenfabrieken te verwaarloozen, of te verhinderen, belet men het gebruik der zyden stoffen niet. 't Geen wy in dit geval ons zelve niet willen of weeten aan te schaffen, doet de Vreemdeling des te overvloediger!

[p. 478]

en 't gevolg is (iets dat men niet genoeg kan herhaalen) dat veele handen ledig en werkeloos blyven, en 'er ontzaglyke geldzommen ten lande uit worden gevoerd. Wanneer men met de Wollen- en zoortgelyke Fabrieken eveneens verkoos te werk te gaan, wat zou 'er van het gezegendste land worden, en hoe zouden de rechtmaatigste klagten zig van alle kanten verheffen?

De Zydenteelt heeft, daarenboven, op verscheiden onzer voornaamste Fabrieken veel vooruit. Om niet alles te noemen, bepaale men zig slegts tot de Wollenfabrieken: deeze hebben eene bepaalde hoogte of uitgebreidheid, waar toe zy in elk land komen kunnen; want derzelver getal wordt natuurlyk beperkt door de onvermydelyke noodzakelykheid, zo dat hetzelve altoos in evenredigheid moet staan met de weiden, die een land tot voeding voor de Schaapen kan opleveren. Met den Zydenteelt is dit het geval niet. Het voedzel voor de Zywurmen, de Moerbeziënboomen naamelyk, kan op oneindige wyzen vermenigvuldigd worden.’

Hoe voordeelig intusschen de Zydeteelt ook moge zyn, is het echter te duchten, dat men nog veel tyds zal noodig hebben, om alle vooroordeelen tegen deeze heilzaame bezigheid te boven te komen. Indien 'er zich echter werkzaame en verlichte lieden op toeleggen, zal het toch mogelyk met der tyd gelukken, inzonderheid indien 'er de Regeering zich mede wilde bemoeijen, door het laaten planten van Moerbezieboomen, het algemeen maaken der beste en voordeeligste behandeling der Zydewormen, enz. Ten minsten hier door heeft men het in Frankryk zo verre gebragt, dat 'er, in de laatste jaaren voor de Omwenteling, alleen in drie der Zuidelyke Provincien, jaarlyks meer dan honderd en tachtig duizend ponden Zyde wierden ingezameld. Mogelyk zal iemand denken, dat dit voorbeeld geenzins op ons Land, 't geen merkelyk Noordelyker legt, en dus kouder is, toegepast kan worden. Dan dit is geenzins het geval. De verstandige en vaderlandlievende maatregelen, van welke het Pruissisch Hof gebruik gemaakt heeft, tot bevordering deezer heilzaame aankweeking, zyn met geen minder gelukkigen uitslag bekroond geworden, gelyk een ieder, die 'er belang in stelt, by onzen Schryver nader kan verneemen.