Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1799

[p. 300]

Waarachtig en naauwkeurig Onderwys voor den Landman, aangaande de Rundveeziekte en derzelver Inënting, door G.C. Reich, Hoogleeraar in de Geneeskunde te Erlangen. Uit het Hoogduitsch vertaald, naar den tweeden Druk. Met eene Voorrede van R. Forsten, Eerste Hoogleeraar in de Geneeskunde aan de Bataafsche Hoogeschool te Harderwyk, en Archiater van het voormaalig Gewest Gelderland, enz. Te Zutphen, by H.C.A. Thieme, 1799. In gr. 8vo. 117 bl.

Dit Werkje, 't geen op eene eenvoudige, en dus voor den Landman zeer geschikte, wyze is opgesteld, bevat eene alleruitmuntendste onderrichting, omtrent alles, wat in acht dient genomen te worden, in de behandeling van 't door de Veepest aangedaan Hoornvee, 't zy die Dieren van zelven door die kwaale zyn overvallen, 't zy men hun die ziekte door middel der zo heilzaame Inënting wil mededeelen. Met recht heeft dus de Harderwyksche Hoogleeraar dit Werkje zynen Landgenooten, als allerbelangrykst, aangepreezen. Die 'er het rechte nut van willen genieten, moeten het Stuk zelve van vooren tot achteren naauwkeurig leezer. Ons bestek laat niet meer toe, dan van eenige der merkwaardigste zaaken, die 'er in voorkomen, een kort verslag te geeven.

Schoon de Schryver de Inënting aanbeveelt, als het beste middel, om de woede der Veepest te betoomen, toont hy echter, door zyne ondervinding, dat ook dikwyls het van zelven ziek geworden Vee, door eene verstandige behandeling, in het leven kan behouden worden. Op eene stal, alwaar reeds zeven beesten gesneuveld waren, genas hy 'er vervolgens, door zyne middelen, zes. ‘Zo kwamen 'er, (zegt hy in de Inleiding) op eene plaats van acht en twintig stukken Hoornvee, die alle van myne Artzenyen gebruikten, twintig; op eene andere van twaalf, negen; nog op eene andere van twee en dertig, negen en twintig door.’

De voornaame hoofdregels, welke de Schryver den Landlieden, in het behandelen van hun ziek Vee, inprent, zyn, zo dra maar een stuk Vee begint ziek te worden, hetzelve oogenblikkelyk uit den stal weg te doen, en op eene andere niet al te koude plaats te zetten. Ten tweeden, om hetzelve, van het oogenblik, dat men de ziekte ont-

[p. 301]

dekt, al het gewoon vast voeder te onttrekken. De eerste regel strekt voornaamelyk tot verhindering van de voortplanting der Besmetting. Terwyl de tweede moet in acht genomen worden, om dat de Ziekte hoofdzaakelyk bestaat in eene galachtige ontsteeking der maag en ingewanden, die zeer ligt in versterving overgaat, welk doodelyk toeval nergens meer door wordt bevorderd, dan door droog voedzel, 't geen in harde klonters overgaat, en zeer veel toebrengt tot een doodelyke uitkomst. Voorts beschryft de Hoogleeraar, in § 30 en 31, de inwendige ontbindende en verzachtende middelen, gelyk ook het voedzel, 't geen tot het bevorderen van een goede uitkomst in deezen 't best geschikt is. ‘Maar (voegt hy 'er by, op p. 46.) om de geneezing des te spoediger te bewerken, weet ik, naar myne ondervinding, en naar de ondervinding van veele anderen, niets beters aan te raaden, dan dat gy uw ziek Vee over 't geheele lichaam met verwarmde lyn- of raapöly, maanzaadöly, of boomoly, of ook met gesmolten vet insmeert, en dit insmeeren dagelyks 's ochtends en 's avonds herhaalt, tot dat uw Vee weer gebeterd en hersteld is. De goede gevolgen en uitwerkzelen van het innerlyk gebruik van deeze evengenoemde middelen hebben my het eerst op de gedagten gebragt, om dezelve in de Veeziekte ook uiterlyk te gebruiken; en de ondervinding, dat de Pest onder de menschen het eerst door het uiterlyk inwryven van boomöly geneezen wordt, heeft my in dit gevoelen nog meer versterkt. Alle beesten, die, van het begin der ziekte af, op deeze wyze behandeld zyn geworden, zyn 'er, tot nu toe, gelukkig doorgekomen, en zelfs een stuk, dat ik met eene kwaadaartige ziektestof had ingeënt, en van den eersten dag der uitbreekende ziekte al met lynölie had laaten inwryven, was reeds op den derden dag daarna geheel weder gezond. Nog beter en veiliger is het echter, wanneer men ook innerlyk de voorafgenoemde en onder No. 32 nog verder op te geevene middelen ordentelyk gebruikt.’

Uitvoerig handelt ook de Schryver over een aantal Middelen, door anderen aangepreezen, als Spiesglas, Campher, Zwavel, Kwik, enz. waar van hy de onnutheid of schadelykheid aanwyst. Naauwkeurig spreekt hy over 't purgeeren, 't geen over het algemeen zeer nadeelig is, en maar in eenige weinige gevallen te pas kan komen. Wat het aderlaaten aangaat, dienaangaande bewyst de

[p. 302]

Hoogleeraar voldoende, dat hetzelve in den voortgang der Ziekte steeds ten uitersten nadeelig is; doch dat hetzelve, met groot voordeel, tegen het uitbreeken der Krankte, of ook nog op den eersten dag derzelve, kan in 't werk gesteld worden.