Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 619]

Rapporten, strekkende als Bylaagen tot de Verzameling van Stukken, betrekkelyk de Aanstelling eener Commissie van Geneeskundig Toevoorzicht, te Amsterdam. Vierde Stuk. Bevattende de Rapporten No. XVII en XVIII, over het Tinnen-, Koperen en Aarden Vaatwerk. Te Amsterdam, ter Stadsdrukkerye, en te bekomen by P. den Hengst en J.A. Crajenschot, 1798. In gr. 8vo, 31 bl.

Het XVII Rapport der Commissie, tot het oprichten van een Geneeskundig Toevoorzicht, handelt over het nadeel der Tinnen vaten, voornamelyk in zo verre het gewoonlyk gebruikt wordende Tin eene groote hoeveelheid van Lood en van andere schadelyke metaalen by zich heeft, waaromtrent zy behoorlyke maatregelen, gelyk ook ten opzichte van het vertinnen der Koperen vaten, aan de hand geeft. Ten opzichte der Koperen vaten zelve wordt verder door de Commissie opgemerkt, dat dezelve niet door de lucht of het water op zich zelven worden aangedaan, maar door derzelver vereenigde werking, en dat het daarom onschadelyk is, water in een ko peren vat te kooken, maar geenzins, om het daar in koud te laaten worden. - ‘Zelfs schynt (zegt zy) deeze onschadelykheid van het Koper, by warmer vogten, dan ook nog plaats te hebben, schoon ook deeze vogten eenige dier zuuren of zouten, welken wy onder of tot de bereiding onzer spyzen bezigen, in zich bevatten.’

Het volgend XVIII Rapport handelt over het Aarden vaatwerk, en strekt ten betooge, dat dit vaatwerk alleen der gezondheid nadeelig kan zyn, wanneer het overdekt is met een smeltglas, 't geen meerendeels uit Lood bestaat, gelyk doorgaans het geval is. Het is waar, 'er bestaat wit Engelsch Aardwerk, waar van de glasachtige korst is voortgebragt door de werking van het keukenzout in een sterk vuur; insgelyks heeft deeze loffelyke hoedanigheid plaats in het Keulsch Aardwerk. Doch, door den geweldigen graad van hette, daar toe noodig, wordt het Aardwerk zo bros, dat het niet wel de spoedige verwisselingen van hette en koude, die in de keukens bezwaarlyk te vermyden zyn, kan doorstaan. Waarom men bezwaarlyk een geringer Aardwerk, 't geen minder hard gebakken

[p. 620]

is, en, om het doorzypen der vochtigheden te beletten, met eene loodachtige glaskorst overdekt is, kan ontbeeren. Voorts trekken de Schryvers uit hunne Proeven het volgend besluit, 't geen wy, om zyne algemeene nuttigheid, geheel zullen mededeelen.

‘1^o. Dat de bereiding van Pekel, het zouten van Vleesch, en het bewaaren van Groentens, die in Azyn of eenig ander zuur gelegd zyn, als ook het bewaaren van sap van Aalbeziën, met een woord, van alle die zaaken, die een scherp zuur of zout in zich bevatten, ten uitersten bedenkelyk is, en voor de gezondheid schadelyk kan zyn, wanneer zy geschieden in de straks te meldene zoorten van Pottebakkers werk; doch dat men dezelve zeer veilig kan, en dus by voorkeur behoort te verrichten in het zogenoemd Keulsch Aardwerk, dat, gelyk wy hier boven gezien hebben, op eene wyze vervaardigd wordt, die geen de minste bedenkelykheid, van schadelyk aan de gezondheid te zyn, kan opleveren.

2^o. Dat men de Ingezetenen geenzins kan afraaden, de bereiding of bewaaring hunner spyzen, immers die, waar by geen sterk zuur of zout gebezigd wordt, in het gemelde Pottebakkers werk te verrichten: gemerkt dit, gelyk wy gezien hebben, alleen door enkele Pekel of Azyn, en geenzins door die zaaken, welke meer overeenkomst met onze spyzen hebben, wordt aangedaan, en dit dus voorzeker het onschuldigst Vaatwerk blyft, waar van men zich, na het yzer, kan bedienen. Ondertusschen zou men de Ingezetenen toch kunnen aanraaden, by voorkeur, van het Friesch en Frankforter Aardwerk gebruik te maaken, en zich voor het Bergsch of Berger te wagten, wiens glazuur veel gereeder door Azyn of Pekel oplosbaar is, en, welk dus, zo 'er eenige spyzen mogten zyn, die het Pottebakkers glazuur aandeeden, zeer zeker het sterkst van allen zich zou vinden aangedaan.’