Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

Christlyk Handboek, ter bevordering van waare Godzaligheid, door Hendrik Sander, Professor aan de Illustre Schoole te Carlsruhe, en Honorair Lid van het Genootschap der Natuuronderzoekeren te Berlyn. Naar den vyvden Druk uit het Hoogduitsch vertaald. Eerste Stukjen. Te Amsteldam, by J. van der Hey, 1798. In gr. 8vo. 154 bl.

Een man van gevoel, van gemoedelyke, maar tevens beredeneerde, Godsvrugt; een man, die het ernstig met den Christlyken Godsdienst meent, en dien Godsdienst, in deszelfs Euangelische eenvoudigheid, wenscht te handhaaven en voort te planten; een man, daarenboven, die zyne gedagten duidelyk en kragtig voorstelt, en met gepaste bewoordingen omkleedt: als zodanig vertoont zich de Schryver van dit Handboek, 't welk als eene nuttige bydraage tot soortgelyke Schriften wel mag aangemerkt, en op derzelver lyst in een hoogen rang geplaatst worden. Gelukkig, daarom, dat de Uitgeever een kundigen Vertaaler heeft te werk gesteld, die den oorspronklyken Text in een bevallig Nederduitsch gewaad heeft gestoken. Zie hier den aart en het beloop deezes Werks. Een klein derde gedeelte bestaat uit Gebeden en Aanspraaken tot God, eenige weinigen ook tot den Verlosser onmiddelyk gericht, op byzondere toestan-

[p. 616]

den en gelegenheden slaande; die, evenwel, 't geen wy eenigzins als een gebrek aanmerken, niet uit een Opschrift blyken, maar uit den Inhoud moeten worden opgemaakt. Een en ander staal diene ter proeve: ‘De nacht komt, de Aarde wordt in donkerheid verborgen, maar myn gebed vindt U evenwel. Gy waakt, wanneer wy, gelyk de planten, gevoelloos liggen te slaapen. Uw woord zegt: Gy slaapt en sluimert niet. Deeze rust van myn leven - hoe dikwyls is zy reeds gekomen, en altyd ben ik weder ontwaakt. Ook nu zal zy voorbygaan, gelyk het water in den stroom wegvloeit. Ik beveel my uwe getrouwe hoede aan, myne ziel wordt bemoedigd door de gedachte aan U, myne leden rusten, en de zoete slaap, ook een geschenk van U, overvalt my.

In myne gesloten kamer naar uw voorschrivt bidde ik tot U, om verbetering en verëdeling myner ziele, om bewaring by uwen heerlyken Godsdienst, om onderhouding en versterking van myne goede grondbeginzelen, om myne voorbereiding voor waereld en eeuwigheid, voor leven en dood, en om eene zalige overgang tot U.’

Zie hier nog eene andere proeve: ‘Barmhartige Verlosser! wat zullen wy dan zyn, wanneer ons dagwerk in de waereld volëindigd is, wanneer alle kommer eerlang ophoudt, wanneer onze oogen het waare leven in den Hemel reeds van naby aanschouwen, wanneer dit, dikwyls geperst, dikwyls bestormd, dikwyls gewond, dikwyls beklemd hart ruim wordt. - Verlosser! wanneer het vry wordt! - wanneer brandende dorst in de ziele, en moed en hoope, en verheven voorgevoel van het aanschouwen van God, en Godlyke overwinning en dierbaare, nooit ondervondene, vryheid den zaligen overgang van de menschen tot de Engelen nog vrolyker en zoeter maaken!’

Van het tweede gedeelte van dit Stukje is het algemeen Opschrift: Over het Leven en Character van jesus christus. Hier ontmoeten wy een reeks van aanmerkingen, welke de verhevenheid en schoonheid van dat karakter, in onderscheiden opzigten en betrekkingen, met leevendige kleuren afmaalen; van welke wy, met toezegging van nut en genoegen, de herhaalde leezing en overdenking wel mogen aanpryzen. Ten meer toepasselyken gebruike van 's Heilands karakter, ontmoeten wy, onder deeze

[p. 617]

Rubriek, verscheiden aanmerkingen, in welke deeze of geene ondeugden, in tegenstelling van dat karakter, onder de menschen heerschende, worden te keer gegaan. Zo weidt de Eerw. sander breedvoerig uit over de onverschilligheid in den Godsdienst, ontvouwende dezelve in haaren oorsprong, natuur en nadeelige gevolgen. De beschouwing van des Verlossers onderwerping aan zynen Vader, geeft sander aanleiding, om te handelen over den Eigenwilligen, of, zo als het hier wordt uitgedrukt, den zelv uitgevondenen Godsdienst. Met de wederlegging van eenige vooroordeelen in den Godsdienst wordt dit Stukje besloten. Onder deeze Afdeelingen draagt de Eerw. sander een reeks van bedenkingen voor, gedeeltelyk ingerigt om het geloof in den Godsdienst des Verlossers te versterken; doch vooral om het hart met edele aandoeningen en goede gezintheden te vervullen, en alzo den geheelen Christbelyder, in gezintheden en gedrag, naar het evenbeeld van zynen Heer te vormen. De zamenschakeling van des Schryvers aanmerkingen laat niet gevoeglyk daar van een uittrekzel toe. - Volgens het berigt des Vertaalers, zal het volgend Stukje behelzen, het Vervolg van het Leven en Character van jesus christus, en byzonder zyne Menschlievendheid, arbeidzaamheid, gelykmoedigheid, en zyn gedrag en gezindheden aan het einde zyns levens.