Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 474]

Gedenkwaardigheden uit het openbaar Leven van zommige Apostelen. Volgends het Verhaal van den Heiligen Geschiedschryver Lukas; met ophelderende en praktikaale Aanmerkingen voorzien. Door J. Clarisse, Predikant te Enkhuizen. Dienende ten Vervolge op H.C. Bergen's Gedenkwaardigheden uit het openbaar Leven van Jesus. Te Leyden, by A. en J. Honkoop, 1797. In gr. 8vo, 304 bl.; behalven het Voorbericht van 22 bl.

Op het voetspoor van den Hessen-Darmstadschen Leeraar bergen, wiens nuttig en by onze Landgenooten gretig ontvangen Werk, bevattende de Leevensgeschiedenis van Jesus, volgens de vier Euangelisten, in overeenstemming gebragt, met ophelderende en praktikaale aanmerkingen, wy onze Leezers ter zyner tyd hebben leeren kennen^(*), heeft de Eerw. clarisse de proef genomen, om ook uit de Handelingen der Apostelen, of wel, gelyk hy ze in navolging van bergen noemt, de Gedenkwaardigheden uit het openbaar Leven van zommige Apostelen, een dergelyk Huisboek, ten vervolge op dat van bergen, te vervaardigen. Dit Boekdeel behelst slechts den inhoud der XII eerste Hoofdstukken van de Handelingen der Apostelen, waarin het ons voorkomt dat de Schryver met de navolging van zyn Voorganger vry wel geslaagd is, waarom wy het ook tot zoodanig gebruik, waarvoor het eigenlyk bestemd is, aan allen, die dergelyke hulpmiddelen behoeven, nevens het Werk van bergen, gerust aanpryzen.

De Eerw. clarisse heeft, zoo wel in de hoofdbedoeling, als in de uitwendige vorm en richting, zynen Voorganger getrouw gevolgd. Men zal echter nog al eenig verschil in de uitvoering ontwaar worden. De Schryver zegt zelf, in 't Voorbericht: ‘Alleen heb ik eenige kleinigheden, welke my by bergen in het oog gelopen waren, in acht genomen, en wat my min geschikt voor den huisgodsdienst voorkwam, getracht te vermyden. Het is om deze reden b.v., dat men hier zulk een aanmerkelyk verschil in de lengte der Afdeelingen niet zal aan-

(*) Zie Algem. Vaderl. Letteroef. voor 1794, bl. 486.

[p. 475]

treffen; - dat de overgangen uit de aanmerkingen op den tekst, over het algemeen, minder stootend geworden zyn; - dat 'er geene Alleenspraaken geplaatst zyn; - dat 'er, hier en daar, ook nog wat meer ruimte aan de verklaarende aanmerkingen is ingeruimd, en wat dies meer zy. - Vooral heb ik, op aanraading van Geleerden, dien ik achting toedraag, mede het nut van myne Ambtgenooten in het oog gehouden, en vermeden, enkel praktikaale aanmerkingen over, en my toegelegd, om overal praktikaale leeringen uit den tekst, voor te stellen; iets, waardoor den Prediker, zo hy zich van dit Werkje mede wilde bedienen, dienst en den ongeleerden Lezer juist geen groote ondienst geschiedt. - Dit, en tevens de mindere rykdom van eigenlyk gezegde lessen, (welke in Jesus redenen zoo veelvoudig van zelfs voorkomen, maar hier allen, uit de geschiedenis, moesten afgeleid worden,) is ook oorzaak, dat de aanmerkingen, en zoo, de geheele Afdeelingen, wel iets langer, over het algemeen, uitgevallen zyn; waarby ik dan ook de behoefte myner Landgenooten in aanmerking genomen heb.

Voorts heb ik nog dit te melden, dat ik my, in myne vertaling, wat meer gebonden heb, dan myn voorganger, aan de woorden van den grondtekst naar de beste lezingen, en wel zoo naauw, als eene vloeijende overzetting in onze taal dulden kon; waar die my drong, van de woorden af te gaan, om het zakelyke niet verkeerd voor te stellen, (zo als b.v. by de spreekwyze τϱαπεξαις δια· ϰονειν, Hoofdst. VI: vs. 2, het geval was,) heb ik, (zoo wel, als in de verplaatzing van een enkel vers,) alleen meer vryheid genomen. Andere reeds voorhanden zynde overzettingen heb ik ook steeds geraadpleegd, doch in alles myn eigen oordeel gevolgd, en, met de uiterste getrouwheid, naar myn beste weten, gepoogd, om den waaren zin des heiligen Schryvers op te geven; zonder, door eenige verdraaijing of verbloeming, de gevoelens van eenige secte onder de Christenen in de hand te werken of te ondermynen. Over het algemeen heb ik 'er, zoo veel mogelyk, myn werk van zoeken te maaken, om een leesboek te leveren, dat door Christenen van onderscheidene Gezindten, zonder ergernis en met nut zoude kunnen gebruikt worden; terwyl het my intusschen niemand ten kwaade zal kunnen duiden, dat ik de leerstel-

[p. 476]

lingen van myn Godsdienstig Genootschap nergens verlochend hebbe.’

Wy pryzen het goed oogmerk van den kundigen Schryver, om ook zynen Ambtgenooten van nut te zyn, en willen wel gelooven, dat het niet ontbreekt aan zulken, die 'er veel voordeel uit kunnen trekken. Het is evenwel te bejammeren, dat ook Godsdienstleeraars nog steeds zoodanige handleiding noodig hebben, en oorzaak geeven, dat zulke eigenlyk voor ongeleerden bestemde Werken, ten hunnen gevalle, veelal te omslachtig en kostbaar worden, en daardoor aan het bedoelde einde minder beantwoorden. Dat toch eenmaal onze Predikers, zoo door de behoefte der tyden, als door de aangelegenheid hunner bediening, zich over 't algemeen tot het aanwenden van meerder vlyt en yver, ter verkryging van gegronde Bybelkennis, laaten beweegen, om uit eigen oogen te zien, zelve te denken, vry te oordeelen, en daardoor nuttiger voor hunne Gemeenten te worden.

Om veel met weinig woorden te zeggen, is de schryfstyl van clarisse hier en daar minder vloeiend, en voor een Huisboek wel eens te ingewikkeld geworden. Ook zyn, om overal iets aan te merken, de praktikaale leeringen, hoe waar en nuttig anders, somtyds wat ver gezocht, en niet zelden wat te breed uitgeloopen. Voor het overige kan men den Schryver, die zich al vroeg, als voorzien van den besten aanleg, heeft doen kennen, den lof van een verstandig Schriftverklaarder, die de beste regels der uitlegkunde oordeelkundig gevolgd is, en tot bevordering van de nuttige leezing van de Handelingen der Apostelen veel toegebragt heeft, geenzins ontzeggen. Byzondere proeven kunnen, uit hoofde van de breedvoerigheid der Afdeelingen, nog minder uit dit Werk, dan voorheen uit dat van bergen, medegedeeld worden.