Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1798

[p. 49]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

H. van Herwerden, over het Euangelie van Joannes. Tweede Deel. Te Amsterdam, by J. Allart, 1797. In gr. 8vo. 370 bl.

Wy hebben, niet lang geleden, by de aankondiging van het eerste Deel dezes Werks, verslag gegeeven van de wyze, waarop de Eerw. van herwerden de verklaaring van dit Bybelboek heeft begonnen. Op denzelfden voet wordt deze arbeid, over het derde, vierde en vyfde, Hoofddeel van het Euangelie van Joannes, met oordeelkundige oplettendheid, en in eene geleidelyke orde, in dit tweede Deel voortgezet. Men ziet den verstandigen Bybeluitlegger ook hier meer dan eens, in de letterlyke verklaaring, van den gewoonen weg afgaan. Doorgaans weet hy zyne wyze van uitleggen met schynbaare redenen te bekleeden, en alles, tot opheldering en bevestiging der meest aangenomen leerbegrippen van zyn Kerkgenootschap, naar zyne wyze van denken, te laaten dienen. Zie hier deze en geene proeve.

H. III: 3. Daar men in de Nederlandsche Overzetting heeft, ten zy dat iemand wederom gebooren wordt, hy kan het Koningryke Gods niet zien, verkiest van herwerden het grondwoord, door wederom vertaald, liever over te zetten van boven, deels, omdat dit de gewoone beteekenis in het N.T. is, deels, omdat de Schryvers van het N.T., wanneer zy de vernieuwing des zondaars, als eene tweede of andere geboorte, voordraagen, zich dan van een ander woord bedienen. Nikodemus vat wel Jesus gezegde op, als medebrengende, dat iemand wederom moest gebooren worden, vs. 4; doch hy begreep niet, wat Jesus bedoelde. Jesus antwoordt op deze tegenbedenking ook niet, om nader aan te wyzen, hoe iemand wederom moest gebooren worden; maar hoedanig eene geboorte van boven was; ja hy houdt vervolgens, vs. 7, dezelfde bewoording, als hier, van boven, en vermydt het gewoone woord, 't welk wederom beteekent, en door

[p. 50]

Nikodemus, vs. 4, gebruikt wordt; waaruit blykt, dat Jesus het woord in de beteekenis van van boven genoomen heeft. Deze geboorte van boven, of hemelsche geboorte uit God, is, zynes erachtens, geenzins de overgang van den Joodschen tot den Christelyken Godsdienst, en het belyden van Jesus voor den Christus, door zich te laaten doopen, zoo dat de spreekwys zou ontleend zyn van den Doop der Jodengenooten, of der Heidenen, die tot het Jodendom overgingen, en hetzelve door den Doop werden ingelyfd, en dan aangemerkt als nieuwlings gebooren te zyn; maar de verkryging van een nieuw geestelyk beginsel, waarover by H. I: 13 breeder is gehandeld. ‘Het Koningryk Gods is het ryk van den Messias. Wanneer hier nu gesprooken wordt van het Koningryk Gods te zien, zoo heeft dit betrekking tot deszelfs voorrechten. Dit Koningryk zien, wil, naar eene zeer gewoone beteekenis, zooveel zeggen, als genieten. Ten zy nu iemand van boven gebooren ware, kon hy dit Koningryk niet zien. - Want is de gerechtigheid van den Borg de grond, waar op die Godsregeering rust, niemand kan de voorrechten daarvan genieten, dan in zyne gemeenschap; en deze kan 'er niet zyn, dan door het geloof, en het geloof niet, zonder eene voorafgaande vernieuwing des gemoeds. - Zonder zulk eene vernieuwing is ook iemand volstrekt onbekwaam voor het genot van de goederen van dit Koningryk, welke geestelyk zyn. Een verlicht verstand, een geheiligde wil, een bevredigd geweeten, maakt alleen bekwaam, om God in zyne heerlykheid te aanschouwen, en zich in Hem te verlustigen; vrymoedigen toegang tot Hem te hebben, en gemeenschap met Hem te oefenen. - En zonder vernieuwing des gemoeds kan aan het groote oogmerk der genadebedeeling, naamlyk de verheerlyking van God, niet beantwoord worden.’

By H. III: 5. Zoo iemand niet gebooren wordt uit water en Geest, hy kan in het Koningryke Gods niet ingaan, wordt aangemerkt: ‘Jesus verwisselt de spreekwyzen het Koningryke Gods te zien, en in het Koningryke Gods in te gaan. By de eerste had Hy opzicht op het genot van deszelfs voorrechten; by deeze op de plichten van geloof en bekeering, waardoor men een onderdaan van hetzelve wordt; welke niet kunnen geoefend worden, zonder vernieuwd te zyn door den H. Geest.’ De spreekwys, gebooren worden uit water, zal van den Doop te

[p. 51]

verstaan zyn: ‘Hoe iemand door den Doop kan gezegd worden van boven of uit God gebooren te zyn, is niet duister; want, naar den styl der H.S., wordt hetgeene aan de beteekende en verzegelde zaak eigen is, by overnoeming, toegekend aan het teeken en zegel. Door Geest wordt dan de H. Geest bedoeld, door wien God het beginsel van het geestelyk leven werkt.’

H. III: 16, 17. Alzoo lief heeft God de waereld gehad, dat Hy zynen eeniggeboorenen Zoon gegeeven heeft, enz wil van herwerden, zoo min als H. I: 29, de uitverkoorenen verstaan hebben, maar alle volken der aarde, de Joden niet alleen, maar ook de Heidenen.

Over de uitdrukking van den Dooper omtrent Jesus, die van boven komt, H. III: 31, wordt aangemerkt: ‘Indien de woorden: die van boven komt, wilden zeggen, die in den hemel zyn last ontvangen heeft, welk een ongerymden zin zal dan de tegenstelling: die uit de aarde is, is uit de aarde, opleveren; want dit zal dan zeggen, die op aarde van God beveelen ontvangt, is een aardsch gezant. Neen; de Dooper wil 's Heilands uitneemendheid aanwyzen, niet ten opzichte van de plaats, van waar Hy kwam; maar ten opzicht van den oorsprong en gesteldheid van zyn persoon. Hy noemt Hem terstond met verwisseling den Zoone Gods. Hierom, dat Jesus gezegd wordt geweest te zyn in den schoot des Vaders, Hoofd. I: 18; van den Vader te zyn uitgegaan, H. XIV: 28; het woord, dat van den beginne was, dat by God was, en nu was vleesch geworden, H. I: 1, 14; de Heer uit den Hemel te zyn, 1 Cor. XV:47; uit den Hemel te zyn nedergedaald, Joan. VI:38. De tegenstelling bevestigt ook deze meening, alsmede hetgeene de Dooper van Jesus, als die van boven kwam, getuigt. Naamlyk dat hy is boven allen, hetgeene, naar den zin dezer spreekwys, aanduidt, dat Hy allen overtrof, dat is hen allen, met welke Hy wegens zyne bediening in vergelyking kon gebragt worden, naamlyk Moses en alle andere Propheeten.’

H. IV: 24. wordt de gewoone vertaaling, God is een Geest, verdedigd, en, onder anderen, aangemerkt, dat Jesus, daar Hy zoo gesprooken hadt van den Vader te aanbidden, nu zegt, God is een Geest, omdat de geestelykheid van bestaan niet meer behoort tot den Vader, dan tot den Zoon, en den H. Geest. Dat Jesus zich een evengelykheid in natuur, en op dien grond in magt en rechten, met God toekende, wordt inzonderheid breed-

[p. 52]

voerig beweerd by H. V: 17-32. - vs. 28, 29, wordt, op de gewoone wyze, van de opwekking der dooden ten laatsten dage, vs. 27 van het laatste oordeel, verklaard; maar vs. 25, de uure komt, en is nu, wanneer de dooden zullen hooren de stemme des Zoons Gods, en die ze gehoord hebben, zullen leeven, in een verbloemden zin opgevat van de bekeering der Heidenen. Des niettemin zal Jesus, in de tusschenstaande woorden, vs. 26, want, gelyk de Vader het leven heeft in zich zelven, alzoo heeft Hy ook den Zoon gegeeven, het leven te hebben in zich zelven, van zyn eeuwig en noodzaaklyk bestaan, en van de wyze, waarop Hy de eene onverdeelde Goddelyke natuur heeft van den Vader, moeten verstaan worden - vs. 39 vindt de Schryver geene vermaaning, zoo als de gewoone overzetting, onderzoekt de Schriften, schynt aan te duiden; maar eene bestraffing, hetgeen met het verband van 's Heilands rede, die hier de eene bestraffing op de andere laat volgen, en inzonderheid met de volgende woorden, die 'er Jesus onmiddelyk op laat volgen, beter zal strooken.

By hun, die eene andere leiding van gedachten over de leer en leerwyze van Jesus, dan men hier steeds gevolgd ziet, voor zich verkiezen, en zich liever aan een ander soort van uitlegregels, dan waarop de Eerw. Schryver meestal zyne verklaaringen bouwt, willen houden, zullen deze en geene uitleggingen minder byval vinden. Maar de Eerw. Gryzaart, altyd getrouw aan zyne grondbeginselen, heeft deze lettervrucht niet zoo zeer voor dezen, als wel ten nutte zyner Amsterdamsche Gemeente, en allen, die dezelfde regelmaat des geloofs hebben, in 't licht gegeeven.