Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Rondenstein, of het Vaderlyk geluk; Tooneelspel; door M. Westerman. Te Amsteldam, by P.J. Uylenbroek, 1797. In 8vo. 121 bl.

Rondenstein is in het bezit van zyne beide kinderen, Sofia en Ferdinand, een gelukkig Vader. Bovendien had hy nog, op de dringende bede zyner Dochter, ene, haar waardige, Vriendin onder zyne weldadige zorge opgenomen. Paulina (zo heette deze Vriendin) was een arm, maar deugdzaam, meisje. Door hetgeen zy met vele zorgen en moeiten van harer handen arbeid saamvergaarde, had zy een geruimen tyd in de daaglyksche nooddruft harer Ouderen voorzien. Na dezer Ouderen dood was zy, ten einde zich een ruimer bestaan te bezorgen, naar Amsteldam gekomen. Aldaar verwierf zy door haar' gevoeligen inborst de vriendschap van Sofia, met welke zy, door voor haar te werken, bekend werd, spoedig zozeer, dat deze, het byzyn van hare Vriendin niet kunnende ontberen, eerlang de inwoning in haars Vaders huis voor Paulina verzogt en verkreeg. In het huis van Rondenstein verwierf nu Paulina metterhaast elks achting en genegenheid. De goede Vader opende haar geheel zyn hart, Sofia beschouwde en behandelde haar niet anders dan als ene tederbeminde Zuster, terwyl haar de jeugdige Ferdinand spoedig de oprechtste, de vurigste liefde zwoer. Daar het meisje dezen Jongeling met dezelfde drift beminde, vervielen zy in ene misdadige zwakheid, welke het jonge paar in de uiterste verlegenheid, en Paulina byna tot vertwyfeling, bragt. Ferdinand had bezwaarlyk moeds genoeg om zyns Vaders stem tot een ongelyk huwlyk te vragen, ter-

[p. 646]

wyl even wel de bedenklyke toestand zyner beminde hem daartoe ten sterkste verpligtte. Hoezeer Sofia met den hartlyksten drang en het edelmoedigst aanbod om een gedeelte van haar aanzienlyk erfgoed voor hare Vriendin af te staan zyne bede ondersteunde, Rondenstein achtte zich nogthans in het eerst gehouden een afwyzend antwoord te geven. Hy vermaande zynen Zoon met moed zyne hartstocht te bestryden, wyl hy verpligt was het heerschend vooroordeel te ontzien, en de gevaren te vrezen, welke zyne vereniging met een arm meisje hem en zyne, nu beminde, Paulina ligt eerlang zou kunnen doen lyden, wanneer de bedwelming der liefde voor bedaarde redenering zou hebben plaats gemaakt. Midden onder deze gesprekken laat zekere Vreemdeling, Bergval genaamd, zich by Rondenstein aandienen. Bergval was vóór vyf jaren naar Amerika vertrokken. Nadat hy aldaar vruchtloos zyn fortuin in den handel had beproefd, had hy het geluk gehad een' Vriend te vinden, die hem, onder beding van voordaan zynen naam te voeren, zyn geheel aanzienlyk vermogen had nagelaten. Het verlangen naar ene brave Zuster, die hem en zyne behoeftig geworden Ouders weleer de daadlykste liefde bewees, had hem, na den dood zyns Vriends, weder naar het Vaderland gevoerd. Dikwyls, maar altyd zonder vrucht, zyne Zuster geschreven hebbende, hoopte hy haar nu zelf te vinden, en zyn' verkregen' schat met haar te delen. Bergval had even dit verhaal aan Rondenstein gedaan, wanneer Sofia op het toneel verschynt, en hem door hare eenvoudigheid en onschuld derwyze bekoort, dat hy aanstonds besluit zyn hart en hand haar aan te bieden. De edele Sofia weigert dit aanbod niet, maar onder volstrekt beding, dat Bergval zich het lot van hare Vriendin zal aantrekken, het zyne doende om 's Vaders toestemming voor haar en haren Broeder te bewerken. Ten einde hy, om daartoe met vrucht te werken, het voorwerp, waarin zy zoveel belang stelde, vooraf enigzins zou leren kennen, zendt zy hare Vriendin by hem, hetgeen gelegenheid geeft, dat Bergval in Paulina zyne Zuster, en deze in hem haren Broeder, wedervindt. Deze herkenning is door den Aucteur allertreffendst uitgedrukt. Op het ogenblik, waarin dezelve voorvalt, verschynt Ferdinand, en ziet Bergval en zyne beminde in elkanders armen. De achterdocht maakt zich eensklaps meester van zyne ziel, en hy slaat tot de gevaarlykste woede over. Deze omstandigheid brengt in het stuk menig aandoenlyk en belangryk toneel. Ferdinand gaat in zyne dwaze drift zoverr', dat hy Bergval uitdaagt tot een twégevecht, waarvan de smattlyke gevolgen alleen door een gelukkig toeval worden voorgekomen. Eindlyk schikt zich alles ten beste. Bergval vraagt en verkrygt van Rondenstein de hand van Sofia. Te gelyk smeekt hy hem, terwyl hy hem nopends

[p. 647]

den elgenlyken toestand van Paulina onderricht, dat hy ook in haar huwlyk met zynen Zoon bewillige. Nadat hy deze bewilliging voor het arme meisje verkregen heeft, ontdekt hy zich eerst als Paulina's ryken Broeder, die zyne bezitting ook geheel de nare acht. Deze ontdekking van maagschap maakt, dat Ferdinand zich in het diepst zyner ziel' over zyne dwaasheid moet schamen. Hy ontvangt Paulina van haars Broeders hand tot bruid, en Rondenstein, die zich in de blyde uitkomst, en het geluk zyner kinderen, hartlyk verheugt, gevoelt daardoor zyn eigen vaderlyk geluk volmaakt.

Wy hebben dit Toneelspel met aandoening en met genoegen doorgelezen. Hoe wenschlyk ware het, dat de heerschende toon van hetzelve, welke ons zozeer aan het vaste karakter en de deugd onzer Vaderen herinnert, nog in vele Nederlandsche huisgezinnen heerschte. Wat de kunstbewerking aanbelangt, hierover zou veel tot roem gezegd kunnen worden. De Schryver verstáat zich de kunst om aandoeningen te verwekken zeer wel, waartoe hy duidlyk blykt de natuur en de ondervinding geraadpleegd te hebben. Gene zyner haudelende personen zyn overtollig, aan alle heeft hy enige interessance verleend. Zyne tonelen lopen zeer natuurlyk en geregeld af, en, niettegenstaande de menigte tusschengevallen, welke aan zyn stuk ene gepaste en aangename verscheidenheid geven, heeft hy de eenheid van het geheel zorgvuldig bewaard. Wy vinden dus alle reden te berusten in de aanmoediging, welke wy den jongen Schryver reeds by zynen Eersteling gegeven hebben.