Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Verdediging van de zaak der Hervormden, tegen zeker advys en consideratien, welke die van Overbetuwe, door den Burger J. Glover, op den Gelderschen Landdag hebben doen voorlezen, betrekkelyk de Kerklyke en Armengoederen. Door de Gedeputeerden van de Synode der Hervormde Gemeenten in Gelderland. Te Amsterdam, by M. de Bruyn, 1797. In gr. 8vo. 136 bl.

De Roomschgezinden in Gelderland hadden eenige Requesten, over de Godsdienstige Gebouwen, Kerkenen Armengoederen, ten landdage ingeleverd. Deze in handen der Gedeputeerden van de Geldersche Synode der Hervormde Gemeenten, op derzelver verzoek, gesteld zynde, om 'er op te berichten, had het daarop ingekomen antwoord, ter verdediging van de betwiste rechten en eigendommen der Hervormden, aan de Gecommitteerden ten landdage, uit het Ambt van Overbetuwe, zoo zeer mishaagd, dat zy daartegen niet alleen een uitvoerig advys en consideratien ter Landschapsvergadering uitbragten, maar ook vervolgens te raade wierden, dit stuk, als behelzende, naar hun oordeel, eene volkomene wederlegging van het bericht der Gedeputeerden, door den druk gemeen te maaken. Door de openbaare uitgave van dit advys, welk, door de Burgers j. glover en j.v.d. bosch onderteekend, in het verleden jaar is in 't licht verschenen, zeggen de Geldersche Gedeputeerden zich genooddrongén gevonden te hebben, om de Adviseurs te volgen, en de noodige aanmerkingen, op derzelver opentlyk uitgegeeven advys, ook in openbaaren druk uit te geeven. Deze, in een geleidelyke orde, en, zoo 't schynt, met meer dan gemeene kennis van onze Vaderlandsche Kerkgeschiedenis, opgestelde aanmerkingen maaken den inhoud uit van deze verdediging van de zaak der Hervormden, en mogen der aandachtige overweeging van allen, die op de zaak in geschil meer of min betrekking hebben, wel aanbevolen worden. Men zal hier deze en geene, ten tyde der Hervorming, plaats gehad

[p. 425]

hebbende gebeurtenissen nog al in een ander licht, dan men zich dezelve gewoonlyk voorgesteld had, geplaatst vinden, en niet wel kunnen loochenen, dat voor het goed recht der Hervormden, of wel der gezamentlyke Protestanten, op de geestelyke, kerkelyke en armengoederen, waarvan zy, sedert het einde der zestiende eeuw, in het ongehinderd bezit geweest zyn, vry wat kan gezegd worden. De Gedeputeerden van 't Geldersch Kerkgenootschap trachten daarin te bewyzen, dat niet de eerste Religievervolging van Nederlanders tegen Nederlanders door de Gereformeerden is aangerecht; maar dat de Roomschgezinden hier te lande, van het begin van de elfde eeuw af, en wel vooral in de zestiende eeuw, ter zaake van den Godsdienst, de wreedste vervolgingen in 't werk gesteld hebben tegen allen, die eene blinde gehoorzaamheid aan het gezag van den Paus en de Geestelykheid weigerden, en die men toen goed vond Ketters te noemen; dat ver het grootste getal der genen, die den oorlog tegen de Spanjaarden voor de zaak der vryheid gevoerd hebben, Onroomschen geweest zyn, met welken zich maar eenige weinige Roomschgezinden vereenigden, en dat men wel degelyk ter zaake van den Godsdienst oorloogde, niet alleen tegen de Spanjaarden, maar te gelyk tegen allen, die het, zoo in 't leger, als anderzins, met hun hielden; dat allen, die eene hervorming in leer en zeden verlangden, welke in deze Landen de meerderheid uitmaakten, zeer zeker tot de Katholieke Kerk behoorden, en dus een onbetwistbaar recht hadden op de kerkelyke goederen, waarvan zy, in weerwil van veranderde gevoelens, toen de minderheid weigerde zich met hun te vereenigen, de wettige eigenaars zyn gebleven; dat alle deze goederen plaatzelyke en privative eigendommen zyn van die Gemeenten, waaraan zy gemaakt zyn tot Godsdienstige einden, waartoe zy derhalven alleen moeten gebruikt worden; dat de Onroomschen de Kerken en allen aan dezelve toebehoorende Goederen, met uitsluiting der Roomschgezinden, hebben na zich genomen, om dat het bleek, dat zy gevaarlyke samenrottingen maakten, om het Land weder in 's vyands hand te leveren, en zich met geweld tegen den religievrede, en het eerst gemaakt plan, om over en weder de Kerken te gebruiken, zochten aan te kanten, waardoor de Gereformeerden genoodzaakt wierden te neemen, 't geen hun niet met recht wierd gegeeven.

[p. 426]

Dit alles heeft men met daadzaaken trachten te bevestigen, en zich vervolgens veel moeite gegeeven, om op veele ingebragte bezwaaren over de verongelykingen, die de Onroomschen in vroegere en laatere tyden den Roomschgezinden gezegd worden aangedaan te hebben, ter verdediging der eerstgenoemden te antwoorden, en alles, wat hieromtrent moet toegestaan worden, in zoodanig licht te vertoonen, dat het alles niet noemenswaardig schyne, tegen al 't geen zy eeuwen lang van de Roomschen hebben moeten ondervinden.

Wy wenschen niets meer, dan dat vriendelyke en billyke schikkingen een einde maaken aan het geduurig ophaalen van gebeurtenissen, die wy liever, tot herstelling en bevestiging van den zoo hoognodigen vreede, en vereeniging der harten voor de gemeene allerbelangrykste zaak van den Godsdienst, onder alle Christelyke Genootschappen, aan de vergetelheid zagen overgegeeven.