Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

De Leevens van Doorlugtige Mannen; door den beroemden Geschiedschryver Cornelius Nepos. Op nieuw vertaald. Met eenige Aanmerkingen uitgegeeven door E.M. Engelberts. Te Amsterdam, by J. Allart, 1796. Behalven het Voorwerk, 326 bl. in gr. 8vo.

Een Schryver, die door zuiverheid van Taal, door gepastheid van Styl, uitsteekt, en daarom, zints lange, onder de Classische Autheuren geteld, en als zodanig gebezigd is, wordt door de meesten alleen in den Schooltyd geleezen, en vervolgens, als een Schoolboek, ter zyde gelegd; dit is by veelen het geval met nepos, wiens Leevens van Doorlugtige Mannen, in 't Nederduitsch op nieuw vertaald, wy hier aankundigen.' Dan veelen, die, met een bepaald oogmerk, of by eene voorkomende gelegenheid, zulk een Schryver, die hem in zyne vroege jeugd ten Leerboek strekte, in ryper jaaren opvatten, ervaaren 't zelfde, 't geen de Burger engelberts, door zyne vroeger uitgegeevene Werken met lof bekend, ten aanziene van nepos, naar luid der Voorreden, ondervondt; ook kunnen de Tydsomstandigheden medewerken om die bevinding gevoeliger en dieptreffender te maaken. Dit was, gelyk de Bezorger deezer Vertaalinge betuigt, zyn geval by 't leezen van 't Leeven van atticus, in de tegenwoordige omstandigheden onzes Vaderlands. Hy oordeelde, dat het van het grootste belang voor zyne Landgenooten was, hun, hoe eer hoe beter, met dien beroemden Romein bekend te doen worden. Van hier de toeleg om diens Mans Leeven, in 't Nederduitsch, afzonderlyk uit te geeven; dan men oordeelde het beter het geheele Werk van nepos in die taal te schenken.

Bekend was by de onderneeming, die haare zwaarigheden hadt, de Vertaaling van dit Werk door johannes

[p. 404]

hilarides; dan men keurde dezelve ‘zoo bizar, en van den gewoonen styl afwykende, dat men niet eischen of verwagten mag, dat dezelve nu geleezen worde.’ - Naa de geheel nieuw vervaardigde Vertaaling ontdekte men die in 't laatst der voorgaande Eeuwe door den Dichter en Drukker, f. van hoogstraaten, den Nederlanderen geschonken; en dat 'er nog eene Nederduitsche Vertaaling, korten tyd geleden, die van hoogstraaten was voorgegaan. Eene Vertaaling door engelberts nooit gezien, en die ons mede niet onder 't ooge kwam. Dan, zo min hoogstraaten zich door deeze van de Vertaaling, door hem vervaardigd, in 't licht te geeven liet afschrikken, zo min liet men zich door die van hoogstraaten, waar van de vierde Druk reeds in 't licht was, wederhouden van deeze nieuwe in 't licht te zenden. Engelberts geeft der Vertaalinge van hoogstraaten den verdienden lof, van den zin wel getroffen te hebben; maar merkt met reden op, ‘dat hy zich te meermaalen van laage uitdrukkingen bedient, die nu zouden stooten.’

De Voorreden van den Uitgeever, waar uit wy dit ontleenen, strekt wyders om het leezen deezes Schryvers, uit verscheide oogpunten beschouwd, aan te pryzen. Eene Aanpryzing, die wel sterk gekleurd, maar niet overdreeven, mag geoordeeld worden. - Op de meer rechtstreeksche en zydelingsche wenken, onzen tyd betreffende, zou meer aan te merken vallen; doch dit loopt buiten ons bestek.

Bepaalder behoort daar toe, te vermelden, wat de kundige engelberts van de Vertaaling zelve zegt. ‘Het is,’ schryft hy, ‘voor u van weinig belang te weeten, aan wien gy dezelve eigenlyk te danken hebt. - Te danken! - neen, dat verwagt de Overzetter niet. - Het was hem genoeg, zoo hy zyn Vaderland eenig nut kon aanbrengen.

Dan, schoon hy weinig rekening op eenige erkentenis maaken kon voor een arbeid, waar van weinigen een regt denkbeeld hebben, heeft hy zich toegelegd, om zoo veel mogelyk de meening van zynen Aucteur, volgens de beste Uitgaven, in vloeijend Nederduitsch over te brengen, en teffens deszelfs styl te behouden. - Om te meer aan de waarde van onzen Geschiedschryver te voldoen, heb ik de Vertaaling door eenen kundigen Litterator laaten nazien, in wien alle ver-

[p. 405]

eischten daartoe vereenigd waren, en die, sedert den langen tyd van dertig jaaren, zich nepos, ook zyn geliefden Schryver, geheel eigen gemaakt had.’ - De Uitgeever heeft hier en daar onder den Text eenige Aanmerkingen, vooral in 't laatst, gemaakt.

Met genoegen, met zeer veel voldoenings, hebben wy deeze nieuwe Vertaaling geleezen, en pryzen dezelve aan. Die beknoptheid, die kortheid, die eenvoudigheid, welke in het oorspronglyke heerscht, is in de Overzetting niet verlooren gegaan; maar zo wel getroffen, dat de andere Vertaalingen 'er by wegvallen. Wy zullen geene vergelykingen maaken; dit is alleen in twyfelagtige gevallen noodig. Ook agten wy ons ontslaagen van een voorbeeld der Vertaalinge uit dit Werk te leveren: dewyl de plaatzing van 't zelve en 't oorspronglyke hier toe noodig zou weezen, 't welk ons de plaats ruimte verbiedt.

Het jammert ons, met den Uitgeever, dat wy geene Byschriften op alle die doorlugtige Mannen hebben, gevloeid uit de pen van den uitmuntenden nieuwland; die 'er voorhanden waren, ontving engelberts van den Heer jeronimo de bosch, en gaf ze plaats.

Wy neemen 'er een tot Lof, en een ter Schande strekkende, over. Het Byschrift ten slot van aristides luidt:

Zo elk de deugd, die 't goud grootmoedig leert versmaên,

En heilge billykheid en trouw behoort te minnen,
Moet aristides ook met recht elks achting winnen,

Al praalt zyn leven niet met grootsche Heldendaên.

en dat op pausanias:

Zie hier pausanias, wiens hoogmoed, dwinglandy,

En snoode zucht tot staat zyn krygsroem vuil bevlekken.

Hoe veelen volgen hem, en gaan ten gronde, als hy.

Verraders! laat zyn einde u tot een les verstrekken.