Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1797

Woldemar, door F.H. Jacobi. Eerste Deel. Te Haarlem, by F. Bohn, 1797. In gr. 8vo. 158 bl.

Het begin van een Werk, dat veel belooft. De geschte Schryver geeft in de Voorreden zyne wysgerige bedoeling met hetzelve kortlyk op, als bestaande daarin: ‘om menschheid, gelyk die is, klaar of niet klaar, op het gewetenmatigste voor oogen te stellen.’ Wy kunnen niet anders zien, of zyne schikking in de voordragt, welke hy zich voor dat oogmerk gekozen heeft, beantwoordt tot hiertoe aan hetzelve zeer wel. Jacobi brengt zyne lezers zeer voegzaam in den kring ener naauwverbonden Familie, waarin de zuivere gevoelens ener oprechte deelneming en warme Vriendschap heerschen. Volkomen gepast voor zyne opgegeven bedoeling, doet hy verslag van de daaglyksche voorvallen in deze Familie, van den denktrant en de handelingen der byzondere personen,

[p. 183]

die tot dezelve behoren. Vooral geeft hy in het brede derzelver redenen en gesprekken onderling, welke dan ook op zichzelven een groot en belangryk gedeelte van dit Werk uitmaken. Woldemar, die in alles als de Hoofdpersonaadje uitkomt, doet zich voor als een oorspronglyk denker, als een jongeling van een uitmuntend verstand en het edelst hart, maar die niettemin zyne luimen, en vooral ene helling tot zwaarmoedigheid heeft, waarvan hy somwyle tot in uitersten doet blyken. Den grond van deze zyne gesteldheid geeft hy zelf in een' brief aan zynen broeder Biderthal aldus op: ‘gy zult my veranderd vinden, myn lieve Biderthal. - Vele en gewigtige ondervindingen heb ik, gedurende de zes jaren onzer vaneenscheiding, gedaan. Daar ik u nu, over het algemeen, iets koeler voorkomen zal, wil ik u, omtrent myne verandering van denkwyze, dit slechts in voorraad zeggen, dat ik van den mensch in het algemeen, van zyne natuur - deels een veel hoger, deels een veel geringer, begrip vorme, dan voormaals. 'Er kan niets zo schoon, zo groot uitgedagt worden, dat niet in den mensch lag, dat men ook niet hier of daar, zo zuiver als de Hemel, uit hem opkomen zage; hy is slechts in al zyn doen, helaas! zo veranderlyk, zo hier en gindsch, zo ontoereikend - een door en door dubbelzinnig, arm, nietig wezen. Hy kan overal te veel en te weinig: daarom niets geheels, niets doorgaands blyvends....’ Maar wy willen liefst onze lezers naar het Werk zelve verzenden, welks aart ook niet wel ergends een voldoend uittrekzel toelaat. De eigen lezing en herlezing van dit boek zal hun toch best in staat stellen over het ongemeen karakter van Woldemar vruchtbaar na te denken. Voords durven wy hun verzekeren, dat ieder beoefenaar en vriend der menschheid, ieder liefhebber van waarheid, gezond verstand en ene voor het hart weldadige wysbegeerie, ieder, die wezenlyken smaak heeft voor het zachte en verhevene, ieder, wiens hart, met den edelen gloed ener reine Vriendschap bekend, voor eene innerlyke deelneming en liefde recht vatbaar is, overal leerzame schoonheden zal vinden.