|
| |
| |
| |
Mengelwerk, tot fraaye letteren, konsten en weetenschappen, betrekkelyk.
Brief van Adr. Stolker, Remonstrantsch Leeraer, Aen de Schryvers der Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen,
medeburgers!
Uwe aenkondiging van het Geschrift, in 't voorleden jaer, alhier, by de Boekverkoopers meyer en danserweg, uitgegeven, onder den Titel van: De minachting der Hervormden jegens de Overleveringen, welken de Roomsche Kerk aen het Nieuw Testament gelyk stelt, beteugeld, door een Leeraer der Remonstranten, wekt my op, om U dezen Brief te schryven. Toen ik het gezegd geschrift gelezen had, wierp ik, over hetzelve, eenige aenmerkingen op 't papier, met oogmerk, om die uit te geven. Dan van drie onderscheidene Boekverkoopers hadt niet één lust, om ze te doen drukken. De reden, waerom zy daerin zwarigheid maekten, was de algemeene schaersheid van vertier, by den geringen leeslust, in den tegenwoordigen tyd, en de vrees, dat inzonderheid myn geschryf traeg zou afgaen, om dat het Stukje zelf, waer tegen het gericht was, weinig bekend kon zyn; dewyl het schier geen aftrek gehad hadt. Deze reden werdt vervolgens ook voor my genoegzaem, om van het openbaer maken myner aenmerkingen af te zien; want (dacht ik) is het geschrift zelf slechts weinig verspreid, dan kan het ook geen kwaden indruk by velen gemaekt hebben, en dan zal het beter zyn het der vergetelheid over te laten, dan het, door tegenschryven, berucht te maken. Doch gy, Burgers, gelyk ook uwe Medebroeders, de Schryvers der Nederlandsche Bibliotheek, hebt, door dit geschrift der meldinge waerdig te keuren, het
| |
| |
uit zyne duisterheid opgehaeld; en, zedert, kan ik niet van my verkrygen, om 'er een volstrekt stilzwygen omtrent te houden. Evenwel, myne voorheen geschrevene aenmerkingen, welke wat breeder zyn uitgeloopen, wil ik laten leggen, en my enkel bepalen, om u te verzoeken, zoo als ik beleefdelyk doe by dezen, dat gy de gedienstige goedwilligheid wilt hebben, om dezen Brief in uw geacht Maendschrift te plaetzen.
Gy weet met my, dat Schryvers, die noodig achten hunne namen te verbergen, dikwyls eene valsche qualiteit voorwenden, om hunne lezers te misleiden, en des te onbekender te blyven. Dit onderftel ik het geval te zyn met het geschrift voorhanden. De Schryver noemt zich een Leeraer der Remonstranten. Ondertusschen (gelyk reeds, door de Schryveren der Nederlandsche Bibliotheek, is aengemerkt) is het een karaktertrek, die den Remonstrant, onder alle de Hervormden, inzonderheid kenmerkt, dat hy de Heilige Schrift alleen aenneemt, als den regel van zyn geloof en leven. Wie slechts aan de Remonstranten de minste kennis heeft, weet dit. Men kan naeuwlyks, by hen, den openbaren Godsdienst bywonen, zonder het te hooren. Doorgaends by de aenbevelingen der armen, en altoos by de aenkondigingen van het Heilig Avondmael, wordt het herinnerd. In velen hunner Godgeleerde Schriften, in hunne Leerboeken, en inzonderheid in de Verklaring van hun gevoelen, die den naem van Belydenis draegt, doch zelve niet meer dan een leerboek is, wordt het ingescherpt. Wie ooit hunne geschiedenis las, weet, dat hunne weigering, om, nevens de Heilige Schrift, eenige andere, als Geloofsregel, aen te nemen, de voorname grond geweest is hunner geschillen met de zoogenoemde Gereformeerden. Eindelyk zelfs in hunne huishoudelyke Wetten wordt het geheele eerste hoofdstuk besteed, om ten nadruklyksten te verklaren, en voor altoos vast te stellen, dat de Remonstrantsche Societeit zich alleen houdt aen de Heilige Schriftuur, byzonder des Nieuwen Testaments. Kan hy dan een Remonstrantsch Leeraer, of aen het Remonstrantsch beginsel getrouw, geacht worden, die beweren wil, zoo als onze Schryver doet, dat men, met de Roomsche Kerk, de
Overleveringen nevens de Heilige Schrift voegen, en ze met het Nieuwe Testament gelyk stellen moet? Ik zegge neen, en zoo velen myner Ambtsbroederen, als ik hier over gesproken heb, zeggen het- | |
| |
zelfde: en het is daarom, dat ik, by dezen, openbare aentuiging doe tegen alle gevolg, het welk men, ten nadeele van de eere en leere der Remonstranten in het gemeen, uit dit geschrift zou mogen willen afleiden.
Het is niet enkel de qualiteit van den Schryver, Burgers, waarmede wy, vermoedelyk, misleid worden, de gantsche titel van zyn geschrift is bedrieglyk. - Men verwacht hier natuurlyk eene verdediging van Overleveringen, in den gewonen zin van het woord, en van Overleveringen, hoedanigen, eeniglyk, door de Roomsche Kerk aen het Nieuwe Testament worden gelyk gesteld. En hoedanigen zyn nu dezen? Volgens den Mechelschen Catechismus zyn zy leeringen, die, van der Apostelen tyden af, geleerd, ende van handt tot handt overgelevert zyn, en, by onzen Schryver zelven, op bladz. 5, zegt de trentsche kerkvergadering, dat de waerheid en zedenleer, welken Jezus Christus door zyne Apostelen heeft doen prediken, vervat is in geschrevene boeken en ongeschrevene overleveringen, en de laetsten beschryft zy, aldaer, vervolgens, als die, door de Apostelen, uit den mond van Christus zelven ontvangen, of door de Apostelen zelven, op insprake van den Heiligen Geest, als van hand tot hand overgeleverd, tot ons zyn overgekomen, enz. Spreekt nu onze Schryver vervolgens van zoodanige Overleveringen? Neen. Volgens bladz. 6, zyn de Overleveringen, by hem, oorkonden des Christendoms, en dezen onderscheid hy in geschrevenen en ongeschrevenen, van welke laetsten ik twyffele, of ooit iemand meer heeft hooren gewagen. Nu zou men denken, dat hy, door Overleveringen, ten minsten de ongeschrevene oorkonden verstondt; maar neen, zyne Overleveringen
zyn (het geen zy, gewis, nooit by iemand, vóór hem, waren) geschrevene oorkonden, en, welken dan toch de ongeschrevenen mogen zyn, blyft een raedzel. Zyne Overleveringen zyn derhalven geheel iets anders, dan zy by de Roomsche Kerk en Trentsche Kerkvergadering zyn, als volgens welken zy niet zyn geschreven. Maer wat verstaet hy 'er dan eigenlyk door? De Schriften van de zoogenoemde Patres Apostolici, of van de leerlingen der Apostelen en van sommige leerlingen dezer leerlingen, enz. - met name, de Schriften van clemens, barnabas, ignatius en polycarpus, volgens bl. 11; doch waarby, op bl. 16, irenaeus en clemens van alexandrie gevoegd worden. Zy zyn derhalven Schrif- | |
| |
ten, welken de Roomsche Kerk evenmin, als de Protestantsche, ooit aen het Nieuwe Testament heeft gelyk gesteld; dewyl zy, zoo zy dat gedaen hadt, dezelven in den Canon zou hebben opgenomen, gelyk zy de zoogenoemde Apocryphe Boeken van het Oude Testament gedaen heeft: en het koomt derhalven in het geheel niet te pas, de Hervormden, in tegenstelling der Roomschgezinden, ten aenzien dezer Schriften van minachting te beschuldigen; dewyl zy nooit verklaerd hebben, dat zy, over het geheel, dezelven minder achten, dan de Roomschen doen.
Eindelyk gebruikt onze Schryver, op den titel van zyn Stukje, ook de benaming van Hervormden in eenen misleidenden zin. Wie zou niet denken, dat hy, hier door, de Proteslanten in 't gemeen verstondt, vooral daer het bekend is, dat zy allen aen de eigenlyk gezegde Overleveringen minder gezags hechten, dan de Roomschgezinden. Echter valt hy hier alleen de Leden der voormaels zoogenoemde publieke, of heerschende, Kerk aen, als die somtyds, by uitstekendheid, Hervormden (Gereformeerden) zyn geheten. Dit is gewis evenmin een bewys van oprechtheid of edelmoedigheid, als de onkunde wegens de beteekenis van het woord Overleveringen een bewys is van bedrevenheid zelfs in de Remonstrantsche Schriften, zoo als (gelyk ik meen), door de Schryveren der Nederlandsche Bibliotheek, mede reeds is opgemerkt.
Dit zy nu genoeg wegens den titel. Wat het geschrift zelf belangt: naer het oordeel van den Schryver, zouden dan de Schriften van clemens, barnabas, ignatius, polycarpus, irenaeus, clemens van alexandrie, enz. met de Schriften van het Nieuwe Testament behooren te worden gelyk gesteld. - Hier blykt aenstonds, dat hy de onschatbare Kerklyke Geschiedenis van den beroemden venema, op welke hy zich, by herhalinge, beroept, nooit geheel, met genoegzame oplettendheid, gelezen heeft; want anders zou hy zich herinnerd hebben, dat deze verdienstelyke Schryver den eenigen brief, dien men ons, als van barnabas opstel, bewaerd heeft, voor onecht verklaert, inzonderheid uit hoofde van deszelfs ongerymden inhoud; en, indien hy, voor het overige, eenige kennis had aen den letterkundigen arbeid van andere beroemde Geleerden over de Kerklyke Schryvers en derzelver Schriften, zou hy weten, dat dezelven, voor 't meerderdeel, met venema instemmen,
| |
| |
- en hy zou dus niet tot die gedrochtelyke ongerymdheid vervallen zyn, van te beweren, dat men een, doorgaends, om zyne ongerymdheid, voor onecht verklaerd stuk aen de Schriften van het Nieuwe Testament gelyk moest stellen. - Indien hy wyders zelf ooit de zoogenoemde Patres Apostolici ingezien, of wegens dezelven iets gelezen, of slechts zynen venema oplettend beoeffend hadt, zou hy weten, dat het mede nog al bedenklyk voor kan komen, of men die Schriften van de overige door hem genoemde Kerk - leeraren, welke zelfs voor echt erkend worden, (alleen met uitzonderinge van den Brief van polycarpus aen de Philippensen, waer van men zien kan venema, ubi supra, p. 359-361.) met evengelyke eerbied en genegenheid, als de Heilige Schriften, moet aenneemen, uit aenmerking, - dat clemens, bygenoemd de romein, van harte geloofd heeft aen de fabel wegens den Vogel Phoenix, (venema, ubi supra, p. 295.) dat ignatius niet was vry te spreken van geestdryvery, en de maet te buiten ging in den voorstand van het te hoog gevoerd gezag der Bisschoppen, (venema, p. 353, enz.) dat wy van irenaeus naeuwlyks iets over hebben, dan eene vertaling van zyne vyf Boeken tegen de Ketters, in zoo slecht en duister Latyn, dat men 'er dikwyls zyne juiste meening niet uit kan opmaken, en dat onder zyne byzondere gevoelens behoorde, dat de Engelen vleeschelyke gemeenschap met vrouwen houden, dat de leer van het duizend-jarig ryk van Christus gegrond is, dat de maegdelyke staet den voorrang heeft boven het huuwlyk, dat alleen de vromen recht hebben op de goederen dezes levens, enz.
(venema, p. 369, enz.) en dat eindelyk clemens de alexandryner, onder anderen, in de volgende begrippen stondt: de ware Christen wyze is boven alle aendoeningen, zelfs die van honger en dorst, verheven: de Stof is eeuwig: de menschelyke Zielen gaen uit het ééne lichaem in het andere over: het Woord is slechts in schyn vleesch geworden: de Engelen hebben by vrouwen kinderen geteeld: Christus lichaem was geheel onderscheiden van het onze: het Euangelie is aen de dooden, die veroordeeld zyn, gepredikt, enz. (venema, p. 371, enz.) - Het is vreemd, dat onze Schryver ook de Schriften van hermes, of hermas, en papias, welke mede onder de zoogenoemde Apostolica behooren, niet in gelyken rang gesteld heeft met de reeds gemelden: want toch, dat venema den zoogenoemden
| |
| |
Herder, die op hermas naem gaet, aen eenen anderen Schryver toekent, en denzelven eenen dweeper noemt met eene bedorvene verbeelding, behoefde hem niet te wederhouden; dewyl irenaeus en clemens van alexandrie den Herder voor een Godlyk Boek verklaerd hebben; en de byzonderheden, dat een Engel, in de gedaente van eene oude vrouw, aen hermes gezichten laet zien, en dat elk mensch zynen goeden en kwaden gelei-geest heeft, enz., zyn niet ongerymder, dan de reeds gemelden. Wat papias betreft; hy kan klagen, dat onze Schryver hem, in vergelyking van anderen, zeer onbillyk behandelt, als hy, om dat venema beweerde, dat hy niet veel oordeels hadt, en het ware en valsche niet zeer wist te onderscheiden, weigert, om zyne Schriften met die van het Nieuwe Testament gelyk te stellen. (Zie venema, p. 301. 302. 515. 516.) - Doch het wordt tyd de redenen te onderzoeken, waerom onze Schryver de overige en reeds meer gemelde Schriften zulk eener eere heeft waerdig gekeurd.
Zy zyn, hoofdzaeklyk, dezen, - dat de grond, op welken de Schriften van het Nieuwe Testament boven anderen heilig verklaerd zyn, nooit voldoende geweest is, - dat de Christenen zich doorgaends verkeerdelyk verbeelden, dat de zoogenoemde Canon der gemelde Schriften, of derzelver verzameling, zoo als wy die thands hebben, reeds door de eerste Christen-Kerke is vervaerdigd, en dat venema voldoende bewezen heeft, dat noch Apostel joannes, noch ignatius, polycarpus, quadratus, of iemand van dat gezag, noch de Kerk van Rome, in de eerste, of in den aenvang der tweede eeuwe, den gezegden Canon des Nieuwen Testaments, in deszelfs geheel, hebben daergesteld, - dat dit integendeel eerst het werk geweest is der vierde eeuwe, en men niet weet, aen wien men het moet toeschryven, - dat 'er derhalven geene reden is, waerom men de Schriften van zoodanige Schryveren, die, even zeer als de Schryvers van den Canon, de verlichtingen des Heiligen Geestes hebben bezeten, niet met de Schriften der laetstgemelden zou gelyk stellen, enz. - Om nu niet aen te merken, dat onze Schryver, als hy, op bl. 11, voorgeeft, dat niet juist zou kunnen bepaeld worden, van wien, en wanneer, de Canon zyne tegenwoordige gedaente bekomen hebbe, wederom zynen venema niet gelezen heeft, als van wien hy, op bl. 41 van zyn Vol. IV, hadt kunnen leeren, dat de- | |
| |
zelve, door de Kerkvergadering van Laodicoea, even over de helft der vierde eeuwe, allereerst is vastgesteld, en zedert by de Christelyke Kerk algemeen aengenomen, en door eene Wet van justiniaen
bekrachtigd: - indien hy eenige kennis hadt gehad aen de Schriften van de Engelsche Geleerden whiston en dodwel, die weleer een gelyk gevoelen voorstonden, als hy thands heeft voorgedragen, zou hy het nog vry wat beter hebben kunnen opschikken, dan hy thands gedaen heeft; doch het geen een le clerck en andere beroemde Mannen tegen deze beruchte Engelschen hebben geschreven, zou even zeer zyn geschryf, als het hunne, wederlegd hebben; en, indien hy zyne kundigheden wegens den Canon, door eene oplettender lezing van venema, of van de verhandelingen van basnage, ens, semler, enz. of van de geschriften van sam. clarcke, richardson, jones, enz. tegen den befaemden toland, die mede het gezag van den Canon bestreden heeft, en van andere dergelyke Schryveren, verkregen hadt, zou hy zich wat meer bevoegd getoond hebben, om over dit onderwerp te oordeelen en te schryven, en tevens wat juister hebben geredekaveld. - Doch laet ons zynen voornamen grond kortelyk van naby bezien.
De Canon (zegt hy) heeft zyne tegenwoordige gedaente eerst in de vierde eeuwe gekregen. Wel nu! volgt daer uit, dat alle de Schriften van denzelven enkel hun gezag ontleenen van de genen, die aen den Canon de tegenwoordige gedaente gaven? Indien hy 't niet weet, kan venema hem wederom leeren, (Vol. III. p. 338 & seqq.) dat, strydig met het geen hy, op bl. 10, schryft, na dat Apostel joannes de Euangelien van mattheus, marcus en lucas, nevens de Handelingen der Apostelen, met zyne goedkeuring hadt bekrachtigd, de tegenwoordige verzameling der Euangelien en Handelingen, kort na den dood van joannes, of in 't voorst der tweede eeuwe, is gemaakt door de Ouderlingen der Asiatische Kerk, gewezene vrienden en mededienaren van joannes, mannen van de beproefdste trouwe, - dat dezen, onder welken inzonderheid ook quadratus was, in wien onze Schryver veel vertrouwen schynt te stellen, deze verzameling aen de Kerk hebben overhandigd, en deze dezelve, zederd, algemeen heeft aengenomen; - dat voorts de brieven van Apostel paulus (waer van men dien aen de Hebreen moet uitzonderen) mede, reeds in het voorst der tweede
| |
| |
eeuwe, werden byeen verzameld, en, schoon derzelver tegenwoordige rangschikking van lateren tyd zy, en men de namen van hun, die de verzameling maekten, niet kunne opgeven, zy echter, terstond daerna, algemeen, als echt, erkend en aengenomen zyn; - dat ook, slechts een weinig later, de eerste brieven van Apostel petrus en joannes by de verzameling zyn gevoegd, en door de Gemeenten opgenomen, en dat het alleen de brief aen de Hebreen, die van jacobus, de tweede van petrus, de tweede en derde van joannes, en die van judas, benevens het boek der Openbaringe, geweest zyn, omtrent wier aenneeminge in den Canon de Kerken, eerst in de vierde eeuwe, algemeen zyn overeengekomen. Vroeger namelyk, en wel mede reeds in de tweede eeuwe, en vervolgens, waren de gevoelens verdeeld wegens de laetstgemelde Schriften. Hier en daer werdt aen de echtheid van één of ander derzelven getwyfeld, by de ééne Kerk omtrent het één geschrift, by de andere omtrent het ander. Dit maekte derhalven derzelver aenneeming, by de onderscheidene Kerken, verschillend, en den Canon, in dit opzicht, ongelyk, tot dat alle verschil daeromtrent werd weggenomen, in de vierde eeuwe, zoo als gezegd is, - alleen met die uitzondering, dat men, nog daerna, hier en daer, eenige zwarigheid gemaekt heeft wegens de aenneeming van den brief aen de Hebreen en de Openbaring van joannes.
't Is echter onbetwistbaer, dat, hoewel de brief aen de Hebreen, die van jacobus, enz. in den Canon niet waren opgenomen, zy echter van gebruik waren in de Christen - Kerk, en van tyd tot tyd aen de Gemeenten werden voorgeleezen: en, voor zoo ver men aen de Schriften van clemens, barnabas, enz. gelyke eere bewees, kunnen zy derhalven gezegd worden, tot in de vierde eeuwe, met de gemelde brieven, enz. gelyk gesteld geweest te zyn; doch derzelver uitsluiting of wering buiten den Canon, in welken alleen de Euangelien, Handelingen, enz. geplaetst waren, logenstraft volstrektelyk het voorgeven, dat zy ook met deze laetste Schriften gelyk gestaen zouden hebben.
Gy zier dus, Medeburgers, dat, als men de Schriften van het Nieuwe Testament naer derzelver uitgebreidheid berekent, ten minsten negen tiende deelen van den Canon juist het gezag voor zich hebben, het welk onze Schryver, op bl. 8 en 9, als genoegzaem, gevorderd heeft,
| |
| |
namelyk het gezag van Apostel joannes, van ignatius, polycarpus, quadratus, enz. en van de Kerk van Rome, in den aenvang van de tweede eeuwe, ja dat zy, door het gezag der gantsche Christen-Kerke, in dezen vroegen tyd, geschraegd worden. Men moest dus, dunkt my, deze negen tienden onaengeroerd laten, en, zoo men het gezag van het overige één tiende bestryden wilde, moest men zyne krachten beproeven aen het bondig bewys, dat men het van den Canon behoorde af te snyden. Doch wat zouden de Schriften van clemens, barnabas, enz. daer by winnen? Zy zouden, als men het bewys toestondt, weder met den brief aen de Hebreen, enz. gelyk komen; doch op eene gelykstelling met de Euangelien, enz. en op eene aenneeming in den Canon, zouden zy nimmer aenspraek kunnen maken.
Nu nog één woord wegens het geen onze Schryver, op bl. 13 en 14, redeneert over de verlichtingen des Geestes, welken deze mannen (clemens namelyk, enz.) even zeer zouden hebben bezeten, als de Apostelen en verdere Schryvers van het Nieuwe Testament, en wegens het besluit, dat hy daer uit trekt, dat hunne Schriften van gelyk gezag behoorden te zyn, als die der laetstgemelden. - Zoo zyne stelling valsch is, kan ook zyn besluit geen steek houden. Nu ontken ik volstrekt de eerste. Men moet onderscheiding maken tusschen de verschillende gaven des Geestes, en derzelver verschillende bedeeling in de eerste Christen-Kerke, volgens 1 Corinth. XII; en laten dan clemens, barnabas, enz. even ryk, als de Apostelen, bedeeld geweest zyn met de gaven der talen, der gezondmakinge, en der krachten; de ongerymdheden en valsche begrippen, welke in hunne Schriften voorkomen, bewyzen onwederspreeklyk, dat zy, in de gaven der verlichtinge, en in de openbaringe van het woord der wysheid, der kennisse, en des geloofs, geenzins met de Apostelen gelyk gestaen hebben.
Ik besluite, Burgers, met de betuiginge myner achtinge, als
Uw bestendig Lezer en Medeburger,
adr. stolker,
Remonstrantsch Leeraer.
Rotterdam,
01 April 1796. |
|
Auteursrechtvrij