Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

[p. 441]

Iets over de Liefde en Jesus' Wysheid, naar aanleiding van Matth. V:44. Door Mr. P.J. van Lelyveld, Oud Voorzittend-Schepen, Raad in de Vroedschap, Ouderling, enz. Te Haarlem, by C. van Abs. In 't Jaar, na de verschyning in 't vleesch van den enigen Verwerver van waare Vryheid, voor diep rampzalige Slaaven van zonde en verdorvenheid, 1796. In gr. 8vo. 58 bl.

Wat den Oud-Voorzittend-Schepen, Mr. p.j. van lelyveld, bewogen hebbe, om hier als Prediker ten voorschyn te treeden, vinden wy niet aangekondigd in eenig Voorberigt. Wy willen zyn doen met een liefderyk oog beschouwen, en ons verbeelden, dat hy de Liefde ter zyner behandelinge heeft gekozen, om aldus zyn gemoed in een vredelievenden plooi te buigen, ten einde om zich zelven aldus zagtmoedig te leeren gedraagen onder de lotgevallen, hem bejegend, die hem, veelligt, naar zyne manier van denken, in de gelegenheid stellen tot het uitoeffenen van het gebod van Liefde tot de Vyanden. Schoon Mr. lelyveld, in de manier van behandeling deezer stoffe, buiten zyn beroep treede, kunnen wy hem, evenwel, het getuigenis niet weigeren, dat hy geenzins kwalyk geslaagd is - ongelyk beter zelf, dan menig Leeraar, welken wy, meermaalen, dit belangryk onderwerp zeer verward en gebrekkig hebben zien en hooren behandelen. Op meer dan ééne plaats hebben wy ontmoet den Man van Oordeel, die het harde of ondoenlyke, 't geen het Gebod, in den eersten opslag, schynt te behelzen, door bondige aanmerkingen uit den weg ruimt, en, naar ons inzien, voldoende reden geest van de Wysheid des Godlyken Leeraars, in het voordraagen van eene Zedekunde, die eene zo groote maate van belangneeminge in het lot der Natuurgenooten voorschryft. Zie hier eene proeve van 's Mans hartelykheid, in 't slot zyner Leerrede: ‘Wordt gy dan ooit geroepen tot lyden, oprechte aanklever van den beminnelyken Jesus! wordt gy gehoond, gelasterd, benadeeld, vervolgd en zelfs ter dood gevorderd, betreur wel de menschlyke boosheid, aanschouw 'er in uwe oorspronglyke beeldtenis, heb een innig medelyden met de werktuigen van uwen tegenspoed, en beveel ze vuuriglyk aan de God-

[p. 442]

lyke ontferming; maar verblyd u tevens hartelyk, dat uw Hemelsche Vader u de gelegenheid schenkt, om de oprechtheid van uw geloof en liefde te beproeven, en leef in dat onwankelbaar vertrouwen, dat niets u zal kunnen scheiden van de liefde van Christus, zoo zelfs dat al het kwaade, 't welk u in dit land van vreemdelingschap bejegent, u gewisselyk ten goede zal medewerken, en in het Hemelsch Vaderland overvloedige stoffe zal opleveren van Godverheerlykende dankzegging en eeuwige blydschap.’ Agter de Leetrede ontmoeten wy eenige Byvoegzels, dienende ter ophelderinge of uitbreidinge van zommige gezegden. In het laatste Byvoegzel noemt Mr. lelyveld, met een woord, eenige nutte gevolgen of leeringen, welker verdere ontwikkeling vreeze voor de veel uitvoerigheids hem deedt agterwege laaten. Onder de zogenaamde nutte gevolgen brengt hy de twee volgende: ‘Werkheiligheid, of de begeerte, aan den mensch zoo eigen, om eene eigene gerechtigheid voor God op te richten, verraadt 's Menschen onkunde, verblinding en dwaasheid. - Een Christen kan nooit genoeg doordrongen zyn van 't gevoel zyns onvermogens ten goede, en van de volstrekte noodzaaklykheid der invloeden van Christus 's Geest.’ In de Byvoegzels ontmoeten wy verder eene Anekdote, welke wy hier willen mededeelen. In de Leerrede had lelyveld geschreeven: ‘Gelyk het allezins met de waarheid overeenkoomt, het geen ons kostelyk juweel, de Heidelbergsche Katechismus, naar de voorlichting van 't Goddelyk woord, gesterkt door eene treurige ervaaring, zoo gepast als nadruklyk ter neder stelt, dat de mensch van natuure geneigd is God en zynen naasten te haaten, alzoo is het even min betwistbaar, dat de uitwerkzels dezer droevige zielsgesteldheid oneindig verschillen, naar den onderscheiden aart der onderwerpen en der omstandigheden.’ Op deeze aanmerking slaat het volgende: ‘Zeker geleerd en godvruchtig Man was gewoon, wanneer 'er openbaare rechtsoefening geschiedde, zich plegtig af te zonderen, en God ootmoedig te danken, dat hy dus verre bewaard was gebleeven van het pleegen zulker misdaaden, welke voor den wereldlyken Richter strafbaar zyn, om dat hy moest erkennen, dat de zaaden van alle die wanbedryven in zyn hart gevonden wierden, en dat hy het alleen der Goddelyke goedheid te danken had, dat dezelve niet uit-

[p. 443]

gesprooten waren. En wie (vraagt lelyveld) was deze Man? onze verdienstelyke Landgenoot h. boerhaven, welken niemand ligtelyk onder de Dweepers tellen zal.’