Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

[p. 57]

Leven en Character van Allard Hulshoff, voorgesteld door Willem de Vos. Te Amsterdam, by L. van Hulst en G. Warnars, 1795. In gr. 8vo. 87 bl.

Als Wysgeer en als Leeraar, hadt hulshoff eenen naam verworven, waar door hy, boven veelen zyner Amptsbroederen, niet weinig uitmuntte. Allen, die 's Mans Amptgenoot, willem de vos, kennen, zullen deezen de hoedanigheid niet betwisten van de beste bevoegdheid, om waare verdienste op prys te kunnen schatten. Van hier, dat, eer de Lykrede wierdt uitgesproken, veelen hun genoegen betuigden over de keuze van eenen Redenaar, zo goed als iemand tegen de moeilyke taak opgewassen. Heeft de vos beantwoord aan de verwagting? Indien de daadlyke uitwerking, by den voordragt, een juiste maatstok der waardye van een Opstel zy, moet die Vraag toestemmende beantwoord worden. Is ons berigt naar waarheid, dan was de talryk opgekoomene menigte geheel gehoor, en betuigden de kundigsten hun genoegen over de uitvoering. 'Er was 'er, in de daad, en dit zelfde zal ook, veelligt, naa de uitgave, het geval zyn, die over den Vorm van het Opstel vielen, als afwykende van de gewoone manier van Kerkelyke Redevoeringen; onder welke, nogthans, dit Geschrift moet gerangschikt worden, zo als, onder andere, blykt uit den Schriftuurtext, aan het hoofd geplaatst, gelyk ook uit Voorafspraak en Gebeden. Anderen, egter, en met deezen kunnen wy ons wel vereenigen, zyn van oordeel, dat, daar de trant der Kerkelyke Redevoeringen, in 't algemeen, zints eenigen tyd, merkelyk van den voormaals gebruiklyken is afgeweeken, het dus ook den Eerw. de vos vrystondt, zodanig eene manier van uitvoeringe te kiezen, als hy meest geschikt oordeelde ter behandelinge van zyn vrugtbaar onderwerp. Het gebruik is hier geen verbindende regelmaat. Waarheid en getrouwheid, in een Opstel, waar in het te doen is om het Karakter eens afgestorvenen te schetzen, moet vooral de waarde daar van beslissen. Zo niet willekeurig, althans niet derwyze aan een vasten regel gebonden, zyn de bysieraaden, dat men niet, naar gelange van het voorgestelde plan, daar van zou vermogen af te wyken. - Of de Lykredenaar der waarheid hulde gedaan hebbe, zal ook nie-

[p. 58]

mand durven in twyfel trekken, zonder een onverdienden blaam te werpen op 's Mans Karakter, 't welk, voor zo veel wy weeten, alomme voor onberispeiyk, en zynen gewyden post waardig, bekend staat. Veelligt kan hy, ginds en elders, de kleuren van zyn tafereel wat sterk hebben aangezet. Maar ook dit kunnen wy hem vergeeven, gedagtig, aan de eene zyde, gelyk wy hier verneemen, aan de naauwe betrekking, welke drie-en-dertig jaaren lang tusschen hulshoff en de vos, als Amptgenooten, heeft plaats gehad, welke hen, over en weder, dierbaar aan elkander kan gemaakt hebben; en, aan de andere zyde, aan de veelvuldige voortreffelykheden, van meer dan ééne soort, welke de onbetwistbaare eigendom des Overledenen geweest waren. In de hoogagting des Redenaars voor wylen zynen Amptgenoot moet, misschien, ook de reden gezogt worden van het flaauw berigt aangaande hulshoff's veranderde denkwyze in zyne laatste leevensjaaren, welke hem begrippen deedt voeden als grondwaarheden van den Christlyken Godsdienst, welke hy, in vroegeren leeftyd, zo niet geheel voorbygezien, immers als niet volstrekt noodig ter zaligheid hadt voorgedraagen.

De verschillende gedagten, welke wy, na dat de Eerw. de vos zyne Leerrede uitgesproken, en vervolgens door den druk hadt gemeen gemaakt, hoorden voordraagen, deeden ons, naa eene aandagtige leezing, deeze bedenking nederstellen.

Naa hulshoff's voornaamste leevensbyzonderheden verhaald te hebben, schetst hem de vos in de onderscheidene hoedanigheden van Geleerde, van Openbaar Onderwyzer en Verkondiger des Euangeliums, en van voorbeeldlyk Christen. Dit alles volvoert hy met vuur en leeven, met die kragt van uitdrukkinge, welke eigenaartig moest vallen in iemand, welke, aangaande den Man, wiens naagedagtenis hy viert, verklaart: ‘Al wie hulshoff niet heeft toegeëigend een Character, dat onder de oorspronglyke en zeldzaame, - dat onder de groote en verhevene, dat onder de Achting-, Lof- en Verwonderingwaardige te tellen valt, - van deezen durf ik wel ronduit zeggen, dat hy hulshoff nooit te recht gekend heeft.’ En elders: ‘Wie twyselt 'er aan, of niet hulshoff der Doopsgezinde Societeit, der Steden zyner geboorte en inwooning, en zyn geheele Vaderland tot Eer en Roem geleefd hebbe.’ Hulshoff hadt eenen Zoon, een alom geagten en veel

[p. 59]

goeds beloovenden Jongeling, weinige weeken vóór hem gestorven, ‘het volle beeld zyns Vaders, zo niet gevormd om deezen nog te overtreffen.’ Aan dien Jongeling wordt hier, in eene aandoenlyke uitweiding, de verdiende lof toegemeeten, met vermelding van eenige zyner leevensbyzonderheden.

Om hulshoff te nader te doen kennen, heeft de vos agter zyne Redevoering geplaatst eenige fragmenten van Brieven, tusschen hem en voornamelyk zynen boezemvriend, den Utrechtschen Hoogleeraar m. van geuns, gewisseld, als mede eene Lyst zyner Schriften, bestaande inzonderheid in Verhandelingen, door geleerde Genootschappen bekroond. Eindelyk ontmoet men hier twee Dichtstukken, het eene in het Latyn, het ander in het Nederduitsch, van hieronymus de bosch en m. siegenbeek, beide beantwoordende aan den lof, welken zy voorheen by kunstkundigen hebben weggedraagen.