Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1796

Virginia, of de herstelde Vryheid. Treurspel, in drie Bedryven Niet vertaald. In den Haage, by J.C. Leeuwesteyn, 1795. In 8vo.

De dood van l. siccius dentatus, op een verraderlyke wyze, op het bevel en volgens bestelling van appius claudius, den dwinglandschen tienman, met zyne medestanders, die der Vryheid van het Roomsch Gemeenebest baldaadiglyk den voet op den nek gezet hadden, ontstelde de waare Vryheidsminnaars icilius, valerius, horatius, en anderen, dermaate, dat zy maatregelen beraamden, en beslooten de vertrapte Vryheid weder te herstellen, of liever hun reeds daar toe genomen besluit verkreeg daar door nieuwe kragt. Deeze moord komt in het Toneelstuk voor als de eerste aanleiding tot het herstel der Vryheid; en de samenspanning daar toe kreeg, kort daar na, nieuw voedsel, door het geweld aan de Edele Maagd virginia gepleegd. De wellustige en woeste Tyran a. claudius had haar toevallig gezien, en was daarop in een ongeoorloofde minnedrift jegens haar dermaate ontstooken, dat hy niet konde of wilde rusten, voor dat hy zyne geile togten omtrent haar bevredigd had: ter bereiking van dit snood oogmerk beraamde hy, met marcus claudius, den deelgenoot zyner boosheden, dat deeze virginia, op de openbaare straat, van de zyde van haare Voedster, die haar geleidde, geweldaadig zoude laaten wegrukken, onder voorwendzel, dat zy niet de Dogter van virginius, maar van een zyner Slavinnen, en dus zyn eigendom, was, 't welk hy aldus regt had weder te eischen. - Het Volk, op het gerugt van dit schandelyk bedryf toegeschooten zynde om de Edele Maagd te ontzetten, deed appius haar voor den rechterstoel der Tienmannen brengen,

[p. 43]

en, op denzelven gezeten, hoorde hy den eisch van claudius, en de Verdeediging van numitorius, den Oom van virginia, en haarer verdere bloedverwanten, en wees de Maagd, uit hoofde van de afweezigheid van virginius, haaren Vader, by voorbaat, aan haaren gewaanden Meester toe; deeze toewyzing gemor onder het Volk veroorzaakende, en icilius daar op toeschietende, om virginia, die zyne verloofde bruid was, te verlossen, durfde appius zyn oogmerk, voor dien tyd, niet verder doorzetten; en gaf haar dus, zynes ondanks, ter bewaaring aan numitorius, onder beding, dat virginius zyn regt des anderen daags, in persoon, moest komen beweeren. Ondertusschen gaf de Tyran last virginius gevangen te zetten, om dus zyne komst te beletten; doch hierin werd hy voorgekomen door den Zoon van numitorius, en den Broeder van icilius, en virginius kreeg verlof van den Bevelhebber, om naar Rome te gaan, en verscheen dus ten gestelden tyde, ter verschrikking en spyt van appius, met zyn Dogter, op de Markt; doch, doof voor alles, wat van de zyde van virginius werd ingebragt, wees appius, onder voorwendzel, dat by als Voogd van claudius, de Onechtheid van virginia reeds lang geweeten had, haar aan denzelven toe. Virginius, door dit Vonnis vertwyffeld, verzoekt zyne Dogter voor 't laatst te omhelzen, en drukt haar een slagtersmes in het hart. Op dit yslyk schouwspel, ontstond 'er een hevig oproer, en appius was, na eenigen vergeefschen tegenstand, genoodzaakt te vluchten. - Zo verre loopt de draad der Geschiedenis, (voor zo veel het Toneelstuk voorhanden betreft,) welke wy onzen Leezeren eenigzins breedvoerig wilden voorleggen, om hen te doen zien, wat heerschzugt en dwinglandye niet al onderneemen durven, welke doodelyke gevolgen daar uit kunnen voortkomen, en hoe zy eindelyk, ten hoogsten top gestegen, haaren eigenen ondergang bewerken.

Wat nu de behandeling derzelve in dit Treurspel betreft. de Schryver, die uit de Ondertekening van de Opdragt blykt te zyn de Burger p.j. winter tromp, heeft in dit Stuk het weezenlyke der Gebeuttenis zeer wel bewaard, en, in de schakeering der Toneelen en der Samenspraaken, de waarschynlykheid nergens uit het oog verlooren; de eenigste weezenlyke veranderingen, of liever afwykingen, van de waare Gebeurtenis, die wy aantreffen, zyn deeze; dat siccius, die reeds een onder de Wapenen oud geworden, en een met wonden getekende Grysaart was, hier voorkomt als een Jongeling, ten minsten als de verloofde minnaar van numitoria, Dogter van den Oom van virginia, numitorius, en dat siccius hier nog ten Toneele gevoerd word, om aldaar, na de omhelzingen van het geliefd voorwerp zyner Min, den laatsten adem uit te blaazen; daar het uit de Geschiedenis zeker is, dat by in de bergengte van het Land der Sabynen, in welke hy, door

[p. 44]

zyne eigene benden, zo verraderlyk, werd omgebragt, met de Lyken zyner bespringeren, die hy in den jongsten nood geveld had, gevonden is. - Doch zulke afwykingen zyn gemeen, en worden, indien zy tot Verfraaijing en Verlevendiging van het Stuk dienen, en met oordeel worden aangebragt, voor niet geheel ongeoorloofd gehouden, of als wezenlyke fouten aangemerkt; hoewel het altyd best is, die zo weinig te gebruiken als mooglyk is: en misschien zou hier het oogmerk even goed bereikt zyn, indien numitoria als de Egtgenoote en Weduwe ten Toneele gebragt was. - Het verwonderde ons, dat wy, op de Lyst der Vertooners, de Voedster van virginia, en de Slaaf en Slavin, die echter geene onbeduidende Personaadjen in dit Stuk zyn, niet vonden. Eindelyk, daar dit Stuk eindigt met de aanhitzing tot wraak over de gemelde gruwelstukken, en niet met de wraakneeming zelve, of den ondergang van den Tiran, en het wezenlyk herstellen der Vryheid zelve, komt het ons voor, dat de Titel, de herstelde Vryheid, niet volkomen op hetzelve toepaslyk is, en dat mogelyk virginia alleen, of, zo 'er iets moest bygevoegd worden, de Revolutie, of Opstand tot herstel der Vryheid, niet min voeglyk zou geweest zyn.