Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 595]

Zedelyke bedenkingen.

Het hart is de bron, waaruit alle 's menschen bedryven, zo wel goede als kwade, voortkomen. - Indien dan 's menschen harte boos is, dan zyn alle zyne handelingen kwaad, en strekken zo tot bederf van zich zelven, als tot nadeel van anderen en van de geheele Maatschappy. Dan, is zyn hart goed, dan stroomen 'er niet dan geheele rivieren van goed, heilzaam voor hem zelven, heilzaam voor de zamenleeving, en heilzaam voor het menschelyk geslacht. Met het hoogste regt mag men den eersten ongelukkig noemen, en den laatsten zeer gelukkig schatten. - De booze sluit zyn hart voor al wat goed is. - De brave lyd by hem verdrukking, den vroomen en deugdzamen vervolgt hy. - Den boozen en den kwaden helpt hy, en is voor deezen de gewoone toevlugt. - Zyn huis staat open voor hun, die de grootste snoodheden bedryven, en hy is listig om den boozen raad te geeven, ten einde zich aan de regtvaardige straf, welke zyne bedreven misdaad vordert, te onttrekken; voor den armen en nooddruftigen zyn zyne ooren gestopt. - De ongelukkige word van hem verstooten, en vind in zyne hulp de minste toevlugt niet. - Zy, die met regtmatige klagten tot hem toevlugt neemen, worden voor 't hoofd gestooten, terwyl hy, in tegendeel, de gelegenheden opzoekt, om, waar hy kan of mag, het kwaad en de misdaad te beschermen, en te helpen verdedigen. - Welk een nemelsbreed verschil is 'er tusschen zulk een hatelyk karakter en het beminnelyke van een braaf en deugdzaam man. - Deze is de toevlugt der verdrukte onnoozelheid, de veilige toevlugt der blanke onschuld. - Zyn boezem gloeit altyd van ware edelmoedigheid, en is geheel vervuld met de beminnelyke deugd van goedwilligheid. - Liesddadigheid en liefde is zyn grootste vermaak - om die te bewyzen aan alle menschen is steeds zyn yverigste toeleg. - De armen en nooddruftigen wyst hy niet van de hand, of zend hen ledig weg, maar in hem vinden zy hun veiligste toevlugt. - Het geluk van zynen evenmensch is zyne grootste blydschap; daarom bevordert hy hetzelve waar hy kan. - Geen mensch word van hem ongelyk aangedaan, en, moet hy het van eenen anderen lyden, men vindt hem dra gereed om 't zelve te vergeeven. - Bereidvaardig kan hy goed voor kwaad vergelden - het ongelyk, hem aangedaan, uit zyn geheugen wisschen, en zelfs, in plaats van zyne vyanden te haten en kwaad te doen, dezelven, volgens de les van zynen zagtmoedigen Meester, goed doen, liefhebben, en hun de misdaden, tegen hem misdreven, kwytschelden, en uit grond van zyn hart vergeeven. - Vervolgingen noch wraakzugt kunnen by hem eene plaats vinden - daarom wend hy

[p. 596]

alle poogingen aan, indien 'er ergens eenige twist of tweedragt, haat of toorn, ontstaan is, om die te stillen, om de rust en vrede te herstellen, om het geluk van zynen evenmensch, en het heil, de voorspoed, der Maatschappy, waarvan hy een der waardigste Leden is, te bevorderen. - In zyn eigen boezem huisvesten nimmer haat of nyd; maar, in tegendeel, liefde en goedheid. - Gelukkig - ja driewerf gelukkig, zulk een mensch, wiens hart en borst vervuld is met zulke edelmoedige grondbeginzelen! - Gelukkig zulk een Land - gelukkig die Maatschappy, in welke men veel zulke Leden aantreft. - Ieder streeve dierhalven daar na, om zulk een karakter te verkrygen, en zich den eernaam waardig te maken van een braaf, eerlyk en deugdzaam, mensch te weezen.

Geene rust of vrede in de Maatschappy kan van duur zyn, wanneer de rechtvaardigheid en trouw in dezelve word veronagtzaamd. - De rust en vrede verschaffen der Maatschappy het grootste heil, den grootsten bloel; want waar geen rust en vrede is, daar heeft verwarring en wanorde plaats, en waar die gevonden word, daar gaat een Gemeenebest te gronde. - De rust en vrede is gegrond op de rechtvaardigheid en trouw. Waar de trouw geschonden, de rechtvaardigheid vertreeden, word, daar ziet men de banden van vrede en rust verscheuren, en alom de grootste wanorde heerschen.

De loffelykste poogingen, welke van eenen sterveling hier op aarde kunnen aangewend worden, zyn de zulke, die strekken om zich zelven en anderen te verbeteren. - De gansche Maatschappy, wy allen, het zy wy hoog of laag in rang zyn, het zy wy ryk of behoeftig, schrander of stomp van vernuft, zyn, in wat staat geplaatst, of in welke omstandigheden wy ons mogen bevinden, wy allen hebben de grootste, de duurste, verpligting aan menschen, wier edele toeleg is, nuttige Leden voor de Maatschappy te maken; en dat kan nooit beter geschieden, dan door alle zyne poogingen aan te wenden, om zyn eigen gebreken en die van anderen te verbeteren. - De deugdzamen zyn de steunpilaren waarop het gebouw eener Maatschappy zeker rust. - Wie altoos zyne eigen belangen boven die van het algemeen stelt, is een zeer schadelyk Lid in de zamenleeving. - Hy, die langs wegen, 't zy van regt of onregt, altoos zyn eigen voordeel op 't oog heeft, is nog veel verderfelyker voor de Maatschappy. - Dan hy, die, zonder gevoel, zonder klopping van zyn geweten, de deugdzaamste Leden vervolgt, en hen allerlei nadeel zoekt aan te brengen, ten einde op der zulker verderf zyn eigen grootheid te bouwen, zulk een is volstrekt een pest voor den Staat; terwyl hy de hand leent, om de Maatschappy te helpen verwoesten, waarvan hy zelve een Lid is. - Welk eene ongehoorde uitzinnigheid! - o Horridum facinus!!

C. v.d. G.