Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Damon.
Ernstige overdenking in den herfst.

Aangename, streelende, warme, verkwikkelyke en koesterende, Zomerdagen! Gy zyt van ons geweken, met alle uwe vermakelyke schoonheden! De Zomer is geweken; alle die schoonheden zyn verdwenen! De verkwikkelykheden der Lente, en de liefelykheden van den Zomer, hebben ons verlaten! Waar zyn uwe schoone dagen, waar uwe verkwikkelyke nagten, gebleven? - De liefelykheden van de Lente zyn niet meer - de schoone Zomerdagen zyn voorby gegaan. - Het lieflyk ruikend gebloemte van de geurige Lente is verdord. - De welruikende Zomerkruiden verstorven, en eene doodsche naarheid begint derzelver plaats te vervangen. - De bladeren der boomen en digte bosschen beginnen af te vallen; de Veld- en Zomervrugten zyn in de Schuuren ingezameld. - Het schoone verdwynt, of is reeds verdwenen. - Het Aardryk begint te verdorren, en heeft weinig bevalligs meer. - Welk eene verbazende verandering bespeurt men alrede in al de Natuur! Welk eene verbazende verwisseling! - Waar men nog onlangs het bly geschater van de vrolyke Boschbewooners hoorde, daar loeit nu het gehuil van felle herfstwinden door de halfverdorde takken. - Waar men nog onlangs het schommelend loof aan de dunne takjes door de ligte Zesirs zag bevende bewegen, daar huilen nu vaak de loeijende herfststormen door. - En daar de zoetzingende Nagtegaal, onder het malste groen, al zingende, met haar liefelyk geluid de digte bosschen plagt te vervullen, daar begint de gemeenzame Musch van koude te verstyven, met een treurig gezigt de stervende Natuur te beschouwen. - De weelige Akkers, nog korts geleden met goudgeel koorn versierd, zyn nu met dorre stoppelen vervuld. - Alle de groene beemden, waar het loeijend Vee korts nog weelig graasde, verdorren langzamerhand. - De Tuureluur en de wapperende Kieviet gaan warmere Streeken opzoeken. - Gelyk ook de vlugge Zwaluw, die ophoud langs de wyde vlakten te scheeren; zo ook de snelvliegende Daak, die niet meer in de velden word gehoord, en de vrolyke Leeuwrik begint ook zyne gezangen te staken. - De alkoesterende Zon, welke bare verkwikkelyke gulden stralen vroeg op 't aardryk nederschoot, houd haren heer-

[p. 504]

lyken glans nu langer te rug, is vaak met dikke nevels omgeven, of blyft geheele dagen onzigtbaar, of vertoont zich zeer flauw, en als in eene kwynende gedaante - alles trekt als een treurig rouwkleed aan, en heeft een droevig aanzien - al de Natuur neigt als tot den slaap, of begint zich stervende te vertoonen. De tedere grasscheutjes gaan verdorren; al het gebloemt verdort, valt af, of word door de herfstbuijen geplonderd - al het Veldvermaak gaat verdwynen - en al wat verkwikking aanbragt krygt nu alrede een treurig aanzien - allerwege, waar men 't gezigt heen wend, begint zich eene droefgeestige naarheid te vertoonen - eene vervelende eenzaamheid - eene doodlyke stilte! - Waar zyn nu alle de verkwikkelyke vermakelykheden van den Zomer! - Waar alle de schoonheden der Natuur! - Het barre Jaarsaisoen heeft ons alle die schoonheden voor een groot deel ontnomen, alles voor 't meest geroofd - nu begint al de Natuur in eene akelige somberheid te verkeeren. - Zo vliegen de verkwikkelyke Lentedagen, zo de aangename Zomervermaken, schielyk daar heenen. - De Herfst komt, en deze word ras vervangen door den bevenden Winter. - Weldra word alles geplonderd door de nypende, de barsche, noordewinden - al wat de Herfst nog spaart, plondert weldra de Winter door zyne barre noorderbuijen; en daar de Velden en wyde Vlakten met een groen tapyt, doormengd met wonderbare verscheidenheid van kleuren, overdekt waren, daar ligt dan een wit kleed van sneeuw overheen gespreid, of al 't aardryk is met een harde yskorst overdekt, die byna ondoordringbaar is. - Daar men kort te vooren duizenden van Vischjes zag spartelen, ziet men dan den vluggen Schaatsryder over heen glyden, bykans even snel als de ligte winden - en duizend omstandigheden meer, welke men anders op het Land ziet verrigten.

Dan de Herfst schenkt ook uit haren milden schoot een aantal, een ryken overvloed, van edele en smakelyke vrugten. - Witte en blauwe Druiven ziet men aan de edele Wynrank pronken, die de tong en sinaak vergasten. - De noeste Landman is alom bezig zyne vrugten in te zamelen tot voorraad in den Winter. - Hem valt de rype Peer in de plukkende hand. - Daar vergadert hy volle manden met blozende en smakelyke Appelen. - Hier komt het vrolyk Landmeisje, dragende aan beide armen korven vol witte en blauwe pruimen, die in smaak de edele Persik evenaren. De Herfst is mild in geschenken - gemeste Runderen - vette Schapen - ook versiert hy onze tafels met het edelst en finakelykst Wildbraad - met de fynste Visch, terwyl men ook vergast word op hartverkwikkende Oesters. Zo mild is de Herfst, en schenkt ons nog duizend en duizend weldadigheheden meer.

Dan de Herfst herinnert my ook, hoe ras des menschen le-

[p. 505]

vensdagen daar heenen snellen. De frissche Jeugd is aan de bloeijende Lente, de manbare Jaren aan den milden en vrugtryken Zomer, de afnemende Ouderdom aan den schralen Herfst, en de bevende Grysheid, wanneer wy gaan sterven, aan den rillenden en doodsnaren Winter, gelyk. - Hoe haastig vliegen onze dagen heenen; de bevende Ouderdom komt ras op wolle schoenen, en wy sterven, even gelyk al de Natuur sterft in den bevrozen Winter!

Schielyk word de bloemteelende en liefelyke Lente gevolgd door den brandenden en koorndragenden Zomer - deze weêr van den stormwekkenden Herfst, en is die voorby, dan volgt de bevende, de rillende, Winter - welhaast zien wy niets dan akelige, dan doodsche, naarheid - welhaast zien wy al de Natuur in haar doodgewaad! Van al dat hartstreelende, nog zo onlangs op de velden te zien, zal 'er dan niets meer te vinden zyn - niets meer zyn overgebleven. - Geen stem zal zich schier meer verheffen. - Het ruischen der zilveren beekjes houd op, aan welker groenen kant wy, uuren aaneen, met vermaak zaten te luisteren, terwyl onze wollige Kudden in de wyde vlakten graasden, en door elkanderen dartelden. - Dan houden de ruischende beekjes op, haare kristallyne golfjes worden door de koude verstyfd, haar vloeibaar vogt word verhard. - Geene hardersdeuntjes worden dan meer in de begraasde velden gehoord - de velden zyn ook niet meer gras- of klaverryk - ze zyn verdord, en vertoonen zich in eene kwynende, in eene stervende, gedaante. - In plaats van vrolyke herdersdeuntjes, hoort men dan het gegons der huilende, der snerpende, noordewinden. Alles is dan gelyk aan eene barre woesteny, aan eene huilende wildernis. - Niets ontdekt men alsdan, werwaards men het oog wend, dan eene treurige naargeestigheid, niets dan ellende en doodsche naarheid - al het Vee word opgeslooten in warme stallen. - Dan zal Damon aan den rookenden haard, overdenkende de vermaaklykheden van den Zomer, overwegen de tegenovergestelde treurige naarheid van den Winter, waarin alles eenzaam, waarin alles verdord en gestorven, waarin alles treurig en naar, is. - Zo nadert vast de bevende Winter op loode schoenen. - Dan de vrugtdragende Herfst schenkt ons nog eenen ryken overvloed van Boomvrugten en Veldgewassen - levert aan het gezigt nog eene menigte van Kruiden en Veldbloempjes die niet verdord zyn. Het Starrenkruid staat nog in vollen bloei, verheft zyne toppen nog in de hoogte, en versiert allerwege de kanten der slooten. - De ruikende Kamillen sieren nog de velden op, en de Waterweegbree, het Fonteinkruid en de Waternimphen, dryven nog op het vloeibaar kristal - ook is de ruikende Majoleine, de groene Maluwe en het regtopstaand Standelkruid, met de paarsche en witte Brunella, nog niet ten eenemaal verdord. - Men

[p. 506]

vind nog in de velden den Ononis, den Kruisdistel, en de paarsche Affillantes. - Kool en Aardvrugten verschaffen op onze tafels aangename en smakelyke geregten. Roode Beete, de heilzame en losmakende Endyvie......Maar, helaas! welhaast - welhaast is van dit alles niets meer - geen spoor meer, te vinden, dan hier en daar een verdorde steel, een verdroogde struik. Al het schoone, al het aangename, is van een zeer korten duur. - De jeugdige bloempjes bloeijen maar korte dagen. De tedere en ruikendste kruiden verdorren haastig. - Zo zyn onze levensdagen ook kort, zeer kort, van duur - haast, ja haastig, nadert de trillende Winter onzes ouderdoms wanneer wy de Herfstdagen onzes levens bereikt hebben - dan komt de dood zich by ons aanmelden - dan doet hy ons verdorren even als de Winter al het kruid- en veldgewas verdort - dan - dan gaan wy sterven, en daar komt dan voor ons nimmer Lente of Zomer meer. Wy dragen in den Herfst van ons leven - dan dragen wy eerst rype vrugten...Maar dan bereiden wy ons, wy zamelen op voor den Winter, om ons leven af te leggen. - Een drom van ongemakken valt op ons aan, die al het aangename des levens, al het vermaak, wegnemen, en eindelyk ons doen neêrstorten in het stof, en ons doen wederkeeren tot de aarde, onzer aller Moeder, uit welke wy genomen zyn.

Dus zat Damon, in zyne stille Hardershut, dus zat hy, in diep gepeins, te overdenken de wisseling der Jaarsaisoenen - de vergangelykheid van al het ondermaansche, en de broosheid, de onstandvastigheid, van 's menschen leven, terwyl de stille nagt hem eindelyk ter ruste riep, en hy zich nedervlyde in de fluweele armen van eenen verkwikkelyken en zagten slaap.

C. v.d. G.