Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Volledige Beschryving van alle Konsten, Ambachten, Handwerken, Fabrieken, Trafieken, derzelver Werkhuizen, Gereedschappen, enz. ten deele overgenomen uit de beroemdste buitenlandsche Werken; en vermeerderd met de Theorie en Praktyk der beste Inlandsche Kunstenaaren en Handwerkslieden. Tiende Stuk. De Waschbleeker en Waschkaarsenmaaker. Met Plaaten. Te Dordrecht by A. Blussé en Zoon, 1792. In gr. 8vo. 184 bl.

In dit Stuk deelt men eene zaakelyke Vertaaling, of Overbrenging, mede, van het geen de beroemde du hamel du monceau, over de kunst van Waschbleeking, en het maaken van onderscheidene soorten van Waschkaarsen, in het licht heeft gegeeven. De Heer kasteleijn heeft, by die Overbrenging, eenige overtolligheden voor onze Landgenooten weggelaaten; en het stuk hier en daar met eenige Aantekeningen verrykt, om hetzelve zo nuttig te doen worden, als hem mogelyk ware.

Na eene korte Inleiding, onderricht de Schryver, in het eerste Hoofdstuk, hoedanig de Honig uit de Korven genomen, en de Wasch aanvangelyk toebereid, moet worden; wordende by die gelegenheid de geele Wasch, derzelver eerste zuivering, en de wyze om dezelve in Schyven of Brooden over te brengen, beschreeven. In het tweede Hoofdstuk vindt men de keuze eener plaats, ter aanleg eener Waschbleekery; eene beschryving der noodige gereedschappen, tot de laatstgemelde. De inkoop en de keuze van de geele Wasch; de ontvangst van dezelve in de Fabryken, en eene uitvoerige beschryving van de Waschsmelting; verzeld van Aanmerkingen over de voorgedraagene bewerkingen. In het derde Hoofdstuk wordt het verschillend gebruik aangewezen, dat men van de Wasch maakt; houdende de Schryver zich, in hetzelve, voornamenlyk met het werkdaadige der Kaarsenmaakerye bezig, als het snyden van Lemmetten, het gieten der Wasch, het rollen der Kaarsen, en den verderen arbeid aan dezelve. Eindigende dit Hoofdstuk met eene aanwyzing hoe men Fakkels moet maaken, en de Wasch van Oude Kaarsen en Fak-

[p. 535]

kels zal gewinnen. Waarop eene naauwkeurige Verklaaring der agt bygevoegde Plaaten volgt.

Deeze opgave zal genoeg zyn, om den onderzoekenden Fabrykeur (die meer wil weeten dan in den gewoonen sleur van zyne Fabryk door hem ontdekt is) naar dit Werk begeerig te maaken; hebbende het opstel van den Franschen Autheur, in zyn Vaderland, en in Duitschland, zeer veel roem verworven. Daar de meeste zaaken alleen voor Kaarsenmaakers en Waschbleekers, of voor onderzoekers dier Fabryken, geschreven zyn, zien wy niet veel gelegenheid, om 'er, voor onze Leezers, iets van algemeen belang uit mede te deelen, ten ware de volgende korte Aanmerkingen ook de oplettenheid verdienen van hen, die Waschkaarsen gebruiken:

‘Om te ontdekken, of het Lemmet eener Kaars de vereischte evenredigheid hebbe, moet men 'er één opsteeken, en wanneer dezelve een half duim verbrand is, zoo moet zy een beker of bekken, dat een weinig hol en rond is, vormen; deeze beker ontstaat niet terstond, om dat de kop der Kaars spits en de Wasch dáár niet veel is, en gevolglyk kan men van de goedheid des Lemmets niet oordeelen, dan na dat gedeelte verbrand is.

Als men eene Waschkaars met eene Smeerkaars aansteekt, moet men zorg draagen, dat het vet niet aan de Wasch raake; want indien daar van slechts één druppel in den beker viele, zoude de Waschkaars, ten einde toe, den reuk der talk hebben. Hierom is het beter, dat men de Wasch- aan de Smeerkaars houde. Veelen, hier van onbewust, zouden den Fabrykeur beschuldigen, dat hy zyne Waschkaarsen met talk vervalscht hadde.

De fraaiste en witste Wasch moet niet boven één jaar lang bewaard worden; alsdan vermindert de blankheid, en langs hoe meer wordt ze geel en meelachtig, hoe wél zy ook ingepakt moge weezen. Men zal wél doen, dat men de Waschkaarsen in een Kist bewaare, welke aan eene plaats staat, die noch te droog, noch te vogtig, is; vooräl waar geen rook, Schoorsteen noch vuur, is; want aan zodanige plaatsen zouden zy binnen één jaar geel worden.

De Kaarsen zyn niet goed om te branden, dan zes of agt weeken na den tyd van derzelver maaking, naardien telkens, wanneer men de Wasch smelt en bewerkt, dezelve eene soort van meelstof van zich geeft, dat men bloem noemt, en die de Wasch op derzelver oppervlakte

[p. 536]

den glans beneemt; als men echter eene Kaars, vóór men ze aansteekt, met een linnen lap afwryve, beneemt men haar het meelächtige, en herstelt haaren glans. - Ofschoon de Warschkaarsen, door den tyd, iets van haare witheid verliezen, branden ze nogthans even goed als de nieuw gemaakten.

Dewyl dé Kaars, indien zy goed zal branden, een beker moet vormen, zo volgt daar uit, dat, als men eene brandende Kaars van de eene naar de andere plaats brengt, dezelve volstrekt moet afloopen, om reden, dat zulks nooit geschieden kunne, zonder dat de Lucht de vlam beweege, die, terwyl zy op de kleine, dunne, kanten van den beker speelt, meer Wasch smelt dan het Lemmet kan verteeren; gevolgelyk loopt deeze Wasch uit den beker, en de Kaars loopt af.’