Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

De Geschiedenis van myn Leeven. In Brieven. Naar het Hoogduitsch. Te Utrecht en Amsterdam by G.T. van Paddenburg en Zoon, en M. Schalekamp, 1791. In gr. 8vo., 244 bl.

Zeer zoude men zich vergissen, indien men uit den tytel van dit Werk opmaakte, dat 'er maar ééne Leevensbeschryving, of die van een enkel mensch, in wierde aangetroffen. De Vryheer van knigge, die men voor den Schryver van deeze Leevensgeschiedenisse opgeeft, deelt in dezelve LV Brieven, aan en door byzondere persoonen geschreven, mede, welke, boven de beschryvingen van eenige Steden en Plaatsen in Duitschland, als Cassel, Hanau, enz. en de Zeden en Gebruiken aan zommige Duitsche Hoven, de byzondere Geschiedenissen van eenige persoonen, in dezelve voorkomende, opgeeven. De Briefwisseling begint 2 October 1769, en eindigt 10 December 1770: in welken tyd verscheidene Gebeurtenissen, en daar onder twee schaakingen, voorvallen. De Graaf van leidthal, te Urfstädt, welke zyne voorgaande Leevensbyzonderheden, in den XVIden en XXsten Brief, aan een Hofmeester meyer mededeelt, komt doorgaans, als de voornaamste persoon, in deeze Brieven voor. Hy is het, die een' aangenomen Zoon, namenlyk karel van hohenau, met gemelden Hofmeester meyer (wiens zeldzaame lotgevallen in den Elfden Brief gemeld worden) naar de Hoogeschoole te Göttingen zend. Die den in Amsterdam ongelukkig geworden Commercieraad en Koopman muller (volgens den Tweeden Brief) naderhand by zich neemt, en vervolgens ook deszelfs Kinderen naar Urfstädt ontbied. Die, op de ontdekking van meyer, wegens een gevangen Monnik te Eichsfeld, alle naarspooringen laat doen; denzelven, als zyn' ouden Vriend, en Vader van hohenau, even voor deszelfs dood, in vryheid weet te stellen; doch die, door een ongelukkig Proces, van het meerderdeel zyner aanzienelyke goederen beroofd, en dus belet wordt om zyne milddaadigheden naar gewoonte uit te strekken.

Daar 'er nu zoo veele Leevensgeschiedenissen in dit Werk voorkomen, als de zo evengemelde van van leidthal, van muller, en deszelfs Kinderen en Huisvrouw; te gelyk met eenige byzonderheden en karaktertrekken van den Amsterdamschen Bankier van der hörde; als mede de Leevensbyzonderheden van hohenau, tot aan zyne vlucht met de Freule van hundefeld: zo kan men met reden vraagen: op wien van alle deeze persoonen is de tytel: Geschiedenis van myn Leeven, toe-

[p. 139]

passelyk? Zyn het wezenlyke gebeurtenissen, den Schryver zelve overgekomen, en onder veranderde naamen voorgedragen, zo als men hier en daar zeer voegzaam kan vooronderstellen: welke persoon verbeeld dan eigenlyk, in dit Werk, de Schryver? Want dit is uit geene der Brieven zeker genoeg op te maaken. Bovendien zo schynt het ons toe, dat de Geschiedenis wel in dit Boek eindigt, maar echter niet uit is: nadien het lot der meeste persoonen onbeslischt blyft: behalven dat van den eerzaamen chrisstoffel birnbaum, welke, hohenau als knecht gediend hebbende, gelukkig genoeg is, om door van leidthal naar Urfstädt ontboden te worden, ten einde daar, als schryver op het Accynskantoor, zyn bestaan te hebben; te trouwen, en, in een scharlaken kleed van den Heer van leidthal (op het welk echter de plaats der afgetornde Ster nog zigtbaar is) uitgedoscht, zyne vrolyke Bruilofte, met de Huishoudster van den Vryheer, te vieren.

Over 't geheel is deeze Geschiedenis, zo door de veele karakters, als door den afwisselenden styl, in de meeste Brieven doorstraalende, belangryk en onderhoudende. De Heer van weckel, wiens Brieven tot de hoofdzaak weinig doen, onderhoud den Leezer geduurig, op eene vermaakelyke wyze, over zyne gedaane Reizen en Waarneemingen. Het is uit deeze, dat wy de volgende korte beschryving, wegens den voormaaligen toestand van eenige Duitsche Hoven, overneemen.

‘In de Herberg, waar ik afstapte, aten verscheiden Officiers, die allen een barbaarsch voorkomen hadden, en op my, als hunnen pas aangekomen Krygsmakker, met een' soort van medelyden, nederzagen, waarvan ik naderhand de reden ontdekte. Ik droeg, namelyk, geene monteering, 't geen by hen, als eene ongehoorde misdaad, werd aangemerkt. Zy spraken den geheelen middag over zaaken, den Krygsdienst betreffende, geraakten zeer dikwerf met elkander aan het twisten, en gedroegen zich niet zelden zeer lomp en onbetaamlyk. Inmiddels merkte ik op, dat sommigen slechts tot het tweede gerecht bleven zitten, en dat 'er weder anderen aan tafel kwamen, als het gebraad werdt opgedischt; terwyl my de Waard, wien ik naar de reden hier van vroeg, ten antwoord gaf: “ach! deeze Heeren eten slechts half hun genoegen; want, daar zy door den Prins zo slegt betaald worden, zo komen zy met my alleen overeen voor de helft der maaltyd.” Op dit bericht veranderde myn misnoegen op deeze onbeleefde Schepzels in medelyden, en ik zeide by my zelven: “is het geoorlofd, dat een Prins, die nimmer voor Oorlog te vreezen heeft, enkel uit een laage trotsheid, of wel uit kinderachtigheid, eene menigte arme lieden, door eerzucht of andere middelen, verleidt, om zyne monteering te draagen; hen daar door ongeschikt maakt, om op eene andere eerlyke wyze hun bestaan te zoeken, en hun dan gebrek laat lyden? ô Gy kleine Dwingelanden!”

[p. 140]

Ik ging na den maaltyd door de Stad wandelen, en ontdekte, dat 'er alles armoedig en neeringloos uitzag. Ondertusschen reden 'er des avonds veel Koetsen, welker verguldzel echter, voor een gedeelte, aanmerklyk verbleekt was, naar het Slot. Naar de menigte der Officieren te oordeelen, die ik hier en daar ontmoette, zoude men gezegd hebben, dat de Prins een aanzienlyk leger op de been hield; doch men verzekerde my het tegendeel, schoon hetzelve, naar evenredigheid van het armoedig Landje, nog veel te talryk was. Met dit alles ontmoette ik in alle straaten geheele troepen Soldaaten, zo dat ik, myns ondanks, op het kluchtig denkbeeld viel, dat men dagelyks eene bende van hun liet optrekken, en door de straaten wandelen, om daar door de Vreemdelingen te blinddoeken.

Den volgenden dag begaf ik my naar het Hof, waar alles volmaakt in denzelfden smaak was. Men zag 'er een geheel heir van niet betaald wordende Hovelingen, wier armoede uit de roksknoopen ligtlyk was op te maaken, benevens eenige jongelingen, hoedanigen zich veelen, door den valschen schyn verblind, tot de nietigste bezigheden, al was het maar tot het aanreiken van een schoteltje, aan zulke Hoven laaten gebruiken, waar zy eerst oude mannen, die hun vermogen aan den dienst des Prinsen reeds lang hebben opgeöfferd, voorgetrokken, en vervolgens, wanneer zy insgelyks tot over de ooren toe in schulden steeken, en om hun jaargeld vraagen, in genade ontslagen worden, om weder ruimte voor andere aankomelingen te maaken. Dit noemt men, op zommige plaatsen: jonge lieden te beschaaven, en den dienst te leeren.’