Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

De Lantaarn voor 1792. Door Amurat-Effendi, Hekim-Bachi. Te Amsterdam in 't Nieuwe Licht, 165 bladz. in duodecimo.

Vooraf gaat een gewoone Almanach, waarin, even als in die van den Heer swildens, op iederen dag eene gewigtige Vaderlandsche Gebeurtenis, die op denzelven voorgevallen is, aangetekend staat. Achter denzelven zyn de volgende Mengelstukjes gevoegd.

1. De Aarde; of over derzelver gedaante, grootte, bevolking, enz.

2. Over de natuurlyke gesteldheid van ons Vaderland, en over de Levensmanier van deszelfs bewooners, voor zo verre beide invloed hebben op de gezondheid.

3. Natuurlyke Historie van den Mensch, van onder tot boven.

4. Noodzakelykheid van meer militaire kundigheden voor onze Regenten.

5. Van de Finantien der Republiek.

6. Over de Trapswyze vermeerdering van verteeringe.

7. Lof der Amsterdamsche soberheid!

8. Tafel der Geboorte-lysten by de Gereformeerde en Luthersche Gemeentens, geduurende zeventien jaaren: behangen met verscheidenerlei Ornamenten. - Sterflysten van Amsterdam, van 1767 tot 1790. - Zyne volkrykheid. - Gevolgtrekkingen.

9. Algemeene Regeering van Holland.

10. Verdediging van 't Vaderland te Land en te Water.

11. Fragmenten des Predikers.

12. Staat der Geleerdheid in Nederland, en van de Geleerden.

13. Faculteit van Koophandel.

14. 15. 't Nadeel van den te grooten invloed der Priesters op den geest der Overheid; en Historie der geestelyke vervolgingen, tegen elkanderen over gedrukt.

16. Troost voor gemoedelyken.

17. Gelooven. Niet gelooven.

18. Van de Kinderteelt.

19. De zedelyke toestand der Nederlandsche Natie op 't einde der Achttiende Eeuw; eene gantsch niet vriendelyke beoordeeling van het boek van den Heer hamelsveld, over dit Onderwerp.

20. Die kaatst moet de bal verwachten, of dankschryven aan

[p. 532]

Mr. monthly review; een zeer bitter en onheusch antwoord op de recensie, die in dat met regt zeer geprezen Journaal geplaatst was van het beruchte boek: Aantekeningen gehouden op eene Reize door Turkyen, enz. het welk insgelyks een product van den Schryver van de Lantaarn is.

21. Pynstillende Pleister.

22. Slot en Sleutel.

Het laatstgenoemde Stukje wordt aldus besloten: ‘De opmerkzaame Lezer moet by de minste opmerkzaamheid opmerken, dat wy ons best deeden, om dit boekje van binnen en van buiten om 't mooiste te maaken. Is ons dit mislukt; en zet hy by de doorbladering een gezicht, als een musicus by 't matten-kloppen, of 't aanvylen van een zaag, 't publiek trooste zich. Zeer waarschynelyk trekken wy met onze Kantdoos naa eene andere kermis, en vallen het niet meer lastig.’

Van een Schryver, die zulke voornemens, en daar by zulk een singulier hoofd en character heeft, als de Schryver van dit boekje toont de bezitten, heeft men doorgaans weinig eerbied voor het Publiek te wachten. En, in de daad, schoon in hetzelve een aantal gewigtige en algemeen-nuttige waarheden gezegd, en een aantal schadelyke vooroordeelen bestreden worden, is 'er echter ook veel in, dat aan verlichte en onbevooroordeelde Lezers mishaagen zal, en de toon vooral, die 'er doorgaans in heerscht, het scherpe en bytende, en het spotten met zulke dingen, die of waarlyk heilig zyn, of, door de grootere meerderheid des menschdoms, als zodanig aangezien worden, moet aan iederen bedaarden beoordeelaar ongenoegen wekken. Daarenboven toont de Schryver dikwyls te veel verachting voor andere Schryvers, en eene te groote verbeelding van zich zelven, iets, dat te minder te verdraagen is, van een man, die zo weinig waarheidsliefde bezit. dat hy schryven durft: ‘In alles behaagt my de afwisseling. Ik haat niets meer dan ouwbakke kost. Laat anderen, zo 't hun vermaakt, bewyzen, dat 's middags om 12 uuren dag is. 'k Zal hen niet stooten van hun Stokpaardje. 't Myne is 't singuliere. En waarlyk raakt men 'er misschien niet verder meê van de waarheid (heeft dit ook een klein snuifje van verwaandheid?) dan met te loopen over 't gebaande pad. In gevaar van ketterachtige Waar aan de markt te brengen, wil ik liever van den gepriviliegeerden weg afwyken, dan rechtzinnig anderen en my verveelen. Eene behaaglyke nieuwe dwaaling is my welkomer dan eene verlepte waarheid.’

Het boekje is van binnen en buiten met eenige afbeeldingen voorzien, die even satyriek en scherp zyn, als de inhoud van hetzelve is.