Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

[p. 357]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De Bybel, door beknopte Uitbreidingen, en ophelderende Aenmerkingen verklaerd; door J. van Nuys Klinkenberg, A.L.M. Theol. & Phil. D., Hoogleeraer in de H. Godgeleerdheid en Kerkelyke Geschiedenis, aen het Illustre Athenaeum, en Predikant in de Gemeente te Amsterdam; mitsgaders Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, te Vlissingen. XXIIlste Deel. Te Amsterdam by J. Allart, 1791. CLXXXV en 511 bladz. in gr. 8vo.

Dit Deel, het welk den tweeden Brief aan de Corinthiërs, en die aan de Galatiërs, Epheziërs, Philippensen en Colossensen bevat, is wederom op denzelfden voet behandeld, als de vorige Stukken van dit Werk, welks aart wy in vorige beoordeelingen en aankondigingen aan onze Lezers reeds genoegzaam hebben doen kennen. Wy zullen dus thans alleenlyk, tot eene proeve, aan hun mededeelen de gedachten van den Hoogleeraar over de moeilyke plaats, 2 Cor. XII: 2: Ick kenne een mensche in Christo, voor veertien jaaren, (of [het geschiet zy] in het lichaem, en weet ick niet: God weet het) dat de soodanige opgetrokken is geweest tot in den derden hemel.

Hy tekent hier op het volgende aan: ‘De Apostel maekt hier melding, van eenen zekeren mensch in christus, welken hy kende. - Hy bedoelt eenen zondigen mensch, van gelyke bewegingen, als alle zyne natuurgenooten, maer die in christus was. - Zommigen verëenigen de woorden in christus niet met het woord mensch, maer in den zin van eene beëedigde betuiging, even als Rom. IX: 1, ik zeg de waerheid in christus, en 2 Cor. XII: 19, zo dat de mening deze zy: ‘Ik ken eenen mensch, en ik beroep my op christus zelven, als eenen alweetenden getuige, dat het geene ik, van dien mensch, zeggen zal, de zuivere waerheid zy.’ Ondertusschen houden wy ons liever aan onze Overzetting, als welke meest eenvouwig is, en met de Zamenstelling der oorsprongelyke woorden best overeenkomt.

[p. 358]

Maar wat is nu een mensch in christus? In eenen meer algemeenen zin, een Christen, die, door het geloov, christus is ingelyfd. Meer byzonder evenwel wyst ons de kracht der uitdrukking naar zulken mensch, die, behalven zyne geloovsbetrekking op den Verlosser, welke hy, met alle Gods kinderen, gemeen heeft; door de uitöefening van de krachtigste geloovsdaaden, in de gemeenschap met christus, op eene byzondere wys, en zeer diep, als het ware, is ingedrongen, en daar van, in zynen wandel, de kennelykste blyken geeft, met één woord, eenen Man en Vader in christus.

‘Maer wie is nu die mensch in christus, welken de Apostel kende? bedoelt hy zich zelven, of eenen anderen? - 'Er zyn Uitleggers, die het, op de laetste wys, begrypen, en van oordeel zyn, dat de Apostel het oog hebbe, het zy op den eersten bloedgetuige stephanus, die den verhoogden Middelaer zag staen, aen Gods rechtehand, Hand. VII: 55, 56, het zy eenen anderen. Dan dit begrip rust op geenen genoegzamen grond. Immers, wat stephanus betreft, deze werd wel, met een zeer verheven gezicht, maer niet met eene Goddelyke Openbaring, verwaerdigd, en 'er is geene schynbare aenleiding, om aen eenen anderen te denken. - Het is waer, de Apostel schynt, van eenen anderen, te spreken; maer het is gansch niet ongewoon, en 'er kunnen byzondere redenen voor zyn, dat iemand van zich zelven zo spreke, als of hy eenen anderen bedoelde. Dit doet joannes, in zyn Euangelie, zeer dikwyls. Ook strydt de opvatting, dat paulus van eenen anderen spreke, allerblykbaerst met zyn oogmerk, daer hy zyne verhevenheid, boven de valsche Apostelen, betogen wilde. Gezichten en openbaringen, wet welke anderen verwaerdigd waren, konden hem geene stof van roem opleveren.

‘By ons, is 'er daerom geene twyfeling over, of de Apostel bedoelt zich zelven. Trouwens, met het hoogste recht, mogt hy zich omschryven, als eenen mensch in christus; hy hadt niet alleen de geloovsgemeenschap aen christus, met alle Gods kinderen gemeen, maer, uit hoofde van zyne verhevener geloovswerkzaemheden, en zyne aenmerkelyke vorderingen in heiligheid, was hy ook een man en vader in christus. - Ook hadt hy byzondere redenen, om zich zelven, op deze wys, al sprak hy van eenen anderen, te beschryven. Dit deedt hy, deels uit nederigheid, deels uit bescheidenheid, je-

[p. 359]

gens zyne partyen, die welligt zouden zyn verbitterd geworden, wanneer hy meer rechtuit gesproken had, deels nog om dat, in dit zyn voorrecht, dat hy een mensch, een man en vader in christus, was, de grond lag, dat hy, met buitengewoone gezichten, en openbaringen verwaerdigd wierdt.

‘Het geene dezen mensch in christus wedervaren was, wist de Apostel ten deele, en ten deele was het hem onbekend.

A. Hy wist, dat de zodanige, voor veertien jaren, was opgetrokken geweest, tot in den derden hemel. Hy was, tot in den derden hemel, alwaer God woont, in het zichtbaer teken van zyne onmiddelyke tegenwoordigheid, de zalige verblyfplaets der Heilige Engelen, opgetrokken, dat is, naer de kracht van het grondwoord, schielyk, door eene onwederstaenbare kracht, opgevoerd en wechgerukt. - Dit was geschied voor veertien jaren, op dien zelvden tyd, wanneer paulus te Jerusalem was, biddende in den Tempel, Hand. XXII: 17. Maer de vraeg is nog, of de Apostel met deze verrukking verwaerdigd zy, by zyne eerste komst, na zyne bekeering, te Jerusalem, dan by zyne tweede komst aldaer? Wy brengen het, tot de eerste komst te Jerusalem, deels wegens het verband van dit verhael met Kap. XI: 32, 33, alwaer gesproken is van des Apostels vlucht uit Damascus, en deze gaf juist aenleiding tot zyne eerste komst te Jerusalem, Hand. IX: 25, 26, deels ook en voornamelyk om dat de tydrekening van veertien jaren anders niet zoude uitkomen. - Maer waer toe deze tydsbepaling? Paulus geevt 'er van ter zyde door te kennen, dat hy dit merkwaerdig gezicht, veertien jaren lang, by zich zelven had opgesloten gehouden, zonder 'er iets van, immers in het openbaer, aen anderen te melden, en dat hy 'er ook nu nog niet van zoude gesproken hebben, was hy 'er niet toe gedrongen geworden.

B. Maer, in dit geval, vondt hy zelvs byzondere omstandigheden, welke hem onbekend waren; daerom voegt hy 'er, by wys van tusschenreden, by, of het geschied zy in het lichaem, weet ik niet, of buiten het lichaem, weet ik niet; God weet het.

In het lichaem, kon de gemelde optrekking tot in den derden hemel geschied zyn, op eene meer oneigenlyke, of meer eigenlyke, wyze. Oneigenlyk kon dit plaets gehad hebben, wanneer God, zonder Paulus lichaem van

[p. 360]

de aerde op te neemen, en plaetselyk naer den hemel over te voeren, door zyne Almacht, zo al niet aen des Apostels zintuigen, ten minsten aen zyne verbeeldingskracht, zulk eene vertooning van zaken deedt voorkomen, welke hy zou gezien en ondervonden hebben, wanneer hy plaetselyk, met zyn lichaem, was in den hemel geweest. Op eene eigenlyke wys kon de gemelde optrekking plaets gehad hebben, wanneer God het lichaem van den Apostel, door zyn wonderdoend alvermogen, voor een korten tyd, tot in den derden hemel, plaetselyk had overgevoerd.

‘Buiten het lichaem kon de optrekking hebben plaets gehad, wanneer God, aen de ziel van den Apostel, door eene onmiddelyke werking, zonder tusschenkomst van het lichaem, zulk een levendig inzien in den Staet der heerlykheid, en in de onnadenkelyke zaligheden, welke in den derden hemel genoten worden, gegeeven had, als of hy aldaer lichamelyk was tegenwoordig geweest.

De Apostel wist niet, op welke eene van de gemelde wyzen die optrekking geschied ware. Het geval was zo zonderling geweest; en had zyn gemoed zodanig getroffen, dat hy niet bepalen konde, of het in, dan buiten, het lichaem geschied ware. God alleen wist het.’

Gaarne zouden wy ook de Aantekeningen van den Heer klinkenberg over de volgende even moeilyke versen mededeelen, doch wy moeten dit nalaten, om dat dit Uittrekzel anders te lang zou worden.